Het spijsverteringsstelsel

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

Verteringsstelsel

Lesplanning en doel

1. Herhalen van voedingsstoffen en voedingsmiddelen

2. Vooruitkijken naar vertering

3. Nieuwe stof
             - Mond
             - Slokdarm
             - Maag

Leerdoel:
Functie, werking, naam, locatie van de verteringsorganen

Herhaling

Schrijf kort op:
1. Welke zes belangrijke voedingsstoffen zijn er?
2. Wat is de belangrijkste functie van elke afzonderlijke voedingsstof?

3. Zijn vezels een voedingsstof?

Voedingsstoffen

Koolhydraat	Brandstof
Eiwitten	Bouwstof
Vetten	Reservestof
Mineralen	Beschermende stof
Vitaminen	Beschermende stof
Water	Bouwstof

Voedingsstoffen met hun belangrijkste functie

Vooruitblik

Welke onderdelen van het verteringsstelsel weet je al?

Schrijf ze op (probeer in volgorde)

Het verteringsstelsel heeft veel onderdelen

Vandaag van mond tot en met maag

De organen voor de spijsvertering
mondholte, keelholte en slokdarm

De mondholte bestaat uit het gebit, de tong en de speekselklieren

Bij nummer 1 en 2 zijn de speekselklieren zichtbaar, deze maken speeksel. 

De tong verplaatst eten en helpt met slikken.

ondertong- en

onderkaakspeekselklier

2

(oor)speekselklier

1

De organen voor de spijsvertering
mondholte, keelholte en slokdarm

Speeksel bestaat uit...

• Waterig slijm
• Enzym amylase
  ("knipt" koolhydraten kleiner tot glucose)

slijm

S

amylase

A

antistoffen

A

De organen voor de spijsvertering
Het gebit

Het menselijk gebit heeft:

Snijtanden om eten los te snijden

Hoektanden om taai eten uit elkaar te trekken

Kiezen om eten te vermalen

De organen voor de spijsvertering
Kauwen om het oppervlakte van eten te vergroten

Na kauwen, speeksel en mengen is het eten klaar voor de slokdarm! Even slikken.

0

Korte opdracht

Schrijf kort op:
1. Wat is de invloed van NIET goed kauwen op het verteringsproces?

2. Waardoor verslikken we ons niet tijdens het doorslikken van de voedselbrij?

De organen voor de spijsvertering
mondholte, keelholte en slokdarm

De slokdarm brengt het voedsel van de keel naar de maag.

• de holte is geplooid en gevuld met slijm
• de slokdarm heeft een dubbele spierlaag
• de slokdarm vervoert eten maar heeft geen verdere taak bij vertering

slijm

S

kringspieren

K

lengtespieren

L

De organen voor de spijsvertering
mondholte, keelholte en slokdarm

De manier waarop de slokdarm eten vervoert noemen we "Peristaltiek"

Dit gebeurt door 

Korte opdracht

1. Doe met je handen de peristaltische beweging eens na
2. Hoe gaat deze beweging als je moet braken?

De organen voor de spijsvertering
de maag

Na de slokdarm komt de maag 

• ligt onder het middenrif, linkerzijde
• de maag kneedt het voedsel, dus veel spieren in de wand
• de maag heeft verteringsklieren

De organen voor de spijsvertering
de maag

De organen voor de spijsvertering
de maag

Maagsap bestaat uit...

• waterig slijm
• enzym pepsine (het "knipt" eiwitten kleiner)
• bijkomende stof maagzuur (= zoutzuur, het doodt bacteriën)

slijm

S

pepsine

P

maagzuur

M

QUIZ?

Over mond, slokdarm en maag?

Korte opdracht

Schrijf het antwoord op:

1. Waarom/Waardoor wordt de maag niet aangetast door maagzuur?
2. Zou de vertering beter of slechter gaan als we geen maagzuur hadden? Waarom?
3. Hoe past oppervlaktevergroting bij de werking van de maag? Welk oppervlakte wordt er vergroot?

Leerdoel bereikt?

Schrijf op:
1. De namen van de eerste drie belangrijke onderdelen van het verteringsstelsel
2. Hun functies / rol
3. Hoe ze werken

Verwerking

Lees: 
Havo - Blz 97 t/m 105 (alleen t/m de maag)
VWO - Blz 104 t/m 112 (alleen t/m de maag)

Maak:

Opdracht 1, 2, 3 en 6 van basisstof 2 (niet af - huiswerk)

Afhankelijk van de tijd... krijgt per vraag iemand de beurt na 15 min

Maag

Lever

Slokdarm

Duodenum

Galblaas

Alvleesklier 

De organen voor de spijsvertering
12v-darm en alvleesklier

Vanuit de maag komt het zure voedsel in de twaalfvingerige darm (duodenum)

• het maakt zelf geen verterings- sap, maar krijgt ze van twee organen: de alvleesklier en galblaas

alvleesklier

A

galblaas

G

twaalfvingerige darm

T

De organen voor de spijsvertering
12v-darm en alvleesklier

De alvleesklier (pancreas) heeft klieren die enzymen maken om koolhydraten, vetten en eiwitten te verteren.

Samen met gal wordt alvleessap toegevoegd aan het voedsel

Gal wordt gemaakt door lever, opgeslagen in galblaas

alvleesklier

A

galblaas

G

twaalfvingerige darm

T

De organen voor de spijsvertering
12v-darm en alvleesklier

Alvleessap bestaat uit...

• waterig slijm
• enzymen die koolhydraten, vetten en eiwitten verteren
• bijkomende stof soda (= om zuur op te heffen)

slijm

S

enzymen van de
alvleesklier

E

soda

S

De organen voor de spijsvertering
12v-darm en alvleesklier

De alvleesklier (pancreas) maakt ook hormonen die de hoeveelheid suiker (glucose) regelen in bloed en weefsels...

• insuline
• glucagon

hormooncellen maken

• insuline
• glucagon

H

Wat is glycogeen?

1. Een hormoon dat voor stijging van glucose zorgt
2. Glucose in opgeslagen toestand
3. Een hormoon dat voor het dalen van glucose zorgt
4. Een enzym dat voor stijging van insuline zorgt

De organen voor de spijsvertering
lever en galblaas

De gal wordt bewaard in de galblaas. Wanneer het voedsel de twaalfvingerige darm inkomt, knijpt de galblaas zich samen en komt gal bij het voedsel.

galblaas

galbuis

van de lever

naar de 12v-darm

De organen voor de spijsvertering
lever en galblaas

De functie van gal is het emulgeren van vet; grote vetdruppels klein maken.

Hierdoor verloopt de vetvertering door enzymen beter.

Locatie lever

Wat is geen functie van de lever

1. Opslag plaats voor energie
2. Vormen van gal
3. Ontgiften van lichaam
4. Aanmaak vitamine K

De organen voor de spijsvertering
de dunne darm

Na de 12v-darm volgt de 5 meter lange dunne darm (intestinum).

De dunne darm...

• heeft veel darmplooien
• maakt darmsap
• neemt de verteringsproducten op (absorptie) in het bloed

De organen voor de spijsvertering
de dunne darm

Darmsap bestaat uit...

• waterig slijm
• enzymen die koolhydraten, vetten en eiwitten verteren
• geen bijkomende stof

slijm

S

enzymen van de
alvleesklier

E

De organen voor de spijsvertering
de blindedarm, dikke darm en endeldarm

Onverteerbare resten komen vanuit de dunne darm in de dikke darm (colon) terecht.

De functie van de dikke darm is...

• het onttrekken van water (indikken van de resten)
• het maken van vitamine K (voor de bloedstolling) door darmbacteriën

De organen voor de spijsvertering
de blindedarm, dikke darm en endeldarm

De resten leggen deze weg af...

• blinde darm met wormvormig aanhangsel (appendix)
• endeldarm waar de ontlasting wordt opgeslagen, met de anus als afsluitspier (kringspier)

Blinde darm

B

Endeldarm

A

Observatie feces/ faeces

• Frequentie 
• Hoeveelheid
  
• Kleur​
  
• Consistentie
  
• Geur
  
• Samenstelling

einde