§5.1 Een land met veel water

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

Goedemorgen!

Je hebt 3 minuten tijd om:

•  op de juiste plek te zitten 
• zonder jas
  
• zonder telefoon
  
• mét boeken/iPad
  
• mét schrijfgerei op je tafel.
  

5.1 | Een land met veel water

Planning

- Leerdoelen 

- Uitleg leerdoel 1, 2 en 3

- Video

- Maken opdracht 1b, 1c, 2a, 2b, 2c, 2d, 3a 

Leerdoelen

1. Hoe gaan we in Nederland om met water en het veranderende klimaat?
2. Je kan uitleggen hoe de rivieren het Nederlandse landschap hebben opgebouwd.
3. Je kan uitleggen hoe de zee het Nederlandse landschap heeft opgebouwd.
4. Je kan uitleggen hoe veen het Nederlandse landschap heeft opgebouwd.
5. Je kan vertellen op welke plekken de eerste mensen in Nederland gingen wonen en waarom daar.

Hoog- en Laag-Nederland

A: Hoog-Nederland

B: Laag-Nederland

Laag Nederland

Hoog Nederland

NAP

Normaal Amsterdams Peil

Alles wat hoger ligt dan 1 meter boven de NAP.

• Hoog-Nederland: zee heeft geen invloed in het landschap.

Alles wat lager ligt dan 1 meter boven de NAP.

• Laag-Nederland: de zee had invloed in het landschap.
  

Sedimentatie

• De Rijn en de Maas stromen van de bergen naar de zee. Behalve water nemen ze zand en kleideeltjes mee. 

• In het vlakke Nederland stromen ze langzamer en neemt de kracht van het water af. Daardoor is er in Nederland sedimentatie.
  

1

2

3

4

5

6

Oeverwallen

• Toen er nog geen dijken in Nederland waren, overstroomde het rivierwater en het land regelmatig.
  

• In het overstroomde gebied ging het water nog langzamer stromen. Dicht langs de oever van de rivier werd daardoor zand neergelegd. --> Oeverwallen.

Komgronden

• Verder weg van de rivier, waar het water nog langzamer stroomde, zakten ook de heel kleine kleideeltjes naar de bodem. 

• Klei droogt heel langzaam op. Daardoor komen de deeltjes dichter bij elkaar te zitten en zakt het oppervlak nog heel lang in. Dat heet inklinken. 

• De laaggelegen ingeklonken stukken van het rivierengebied heten komgronden.
  

Wat wordt waar afgezet door de rivier?

Klei

Zand

Komgrond

Oeverwal

Opdrachten maken

- Maken opdracht 1b, 1c, 2a, 2b, 2c, 2d, 3a 

Herhaling

• Rivieren zorgen voor sedimentatie (= neerleggen) van grind, zand en klei
• Grind is het grootste (steentjes) en klei het kleinste (kleine korrels) 
• Door de kleine korrels is klei het meest vruchtbaar en houdt het meeste water vast
• Door de kleinere korrels is het heel licht en zakt klei pas naar de bodem als het water bijna stilstaat
• Zandkorrels zijn wat groter en dus zwaarder, zakken sneller naar de bodem en zijkanten rivier. Zandgronden vinden we dus direct langs de rivier = oeverwallen
• Klei vinden we verder van de rivier, achter de oeverwallen dus in de komgronden
• Niet alleen rivieren zorgen voor sedimentatie, ijs en wind doen dat ook.

Delta

• Door al dat neergelegde zand raakten rivieren soms verstopt, waardoor het water een nieuwe weg naar zee zocht. 
  

• Zo’n vertakt laatste stuk van een rivier heet een delta.
  

IJstijden

► In de ijstijden was het veel kouder dan nu. 

• In de winter: alles was bevroren en voerden de rivieren geen water af. 
  

• In de zomer was de waterafvoer juist hoog. De sterk stromende rivieren brachten daarom in de zomer veel zand mee. 
  

• De wind en de zee verplaatsten dat zand weer verder.
  

Duinen

• Aan het eind van de ijstijd smolt dat landijs en daardoor steeg de zeespiegel snel. 

• Wind, golven en eb en vloed verplaatsten het zand dat de rivieren hadden meegebracht, langs de grens van land en zee. 

• Zo ontstonden eilanden met strand en duinen voor de kust.
  

0

Veen

► Na de ijstijd steeg de zeespiegel steeds langzamer. Maar de rivieren voerden nog wel steeds zand aan. Daardoor konden de duinen breder en hoger worden. 

• Het zoute zeewater kon daardoor het gebied achter de duinen niet meer goed bereiken.

• De rivieren konden dat wel. Daardoor ontstonden daar grote zoetwatermoerassen met waterplanten en riet. Omdat de plantenresten onder water lagen, konden ze niet verrotten.

• Er ontstond daardoor een dikke laag veen.