Literatuur periode 4 les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

literatuur

Wat is literatuur?

Waarom lezen we?

Periode 4

Weet je het nog......

Klassikaal een boek lezen

Toets literatuur 1880-1940 BT 15

Portfolio PTA 10 inleveren 9 juni (niet herkansbaar)

Begrijpend lezen PTA 10 BT20 (toetsweek 4)

Start literatuurgeschiedenis

We gaan lezen........

Het noodlot

§ 40 Historische achtergrond 1875-1914

1875-1914: moderne Europa ontstaat (industrie, uitvindingen, moderne politieke stromingen) 

Economische bloei: kapitalisme 

Eerste sociale wetten 

Burgerij is bang voor socialisme (Marx, stakingen)  

De periode 1875-1914 wordt in de cultuurgeschiedenis het ..... genoemd.

1. fin de siècle
2. modernisme
3. expressionisme
4. kolonialisme

  § 40 Historische achtergrond 1875-1914

De term die aan de periode 1875-1914 gekoppeld wordt, is: Fin de siècle; een overgang tussen oude en nieuwe kunst.

   Kunststromingen uit deze tijd: 

impressionisme 

naturalisme 

symbolisme 

neoromantiek  

de Tachtigers

Wat kun je uit dit filmpje afleiden over de ideeën van de Tachtigers?

Een groot conflict tussen de domineedichters en de Tachtigers. De dominees brachten een hogere boodschap en de Tachtigers vonden dat poëzie geen boodschap moest hebben, maar over emoties moest gaan.

De stijl waarin de Tachtigers schreven, noemen we impressionistisch, dezelfde term voor de stijl van schilderen.

Tachtigers

• Start moderne literatuur
• Afzetten tegen brave Hollandse dichters
• Stijl en vorm aanpassen aan inhoud
• 'Allerindividueelste expressie van allerindividueelste emotie'
• Geen boodschap: l'art pour l'art

De schoonheid is het belangrijkst. Alles draait om de esthetiek. Dit is het lárt pour lárt-beginsel. Het individu is het belangrijkst en kunst moet volgens Kloos “de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie” zijn. Vorm en inhoud moeten één zijn. Elke gedachte of waarneming moet een eigen expressie krijgen. Woordkeus, ritme en beeldspraak moeten passen bij de gevoelens van de kunstenaar.

Kenmerken

• Sonnet of vrije vormen
• Originele beeldspraak, geen clichés 
• Impressionisme: zintuiglijke indrukken om stemming weer te geven met: 

1. neologismen (nieuwe woorden)
2. synesthesie (vermengen zintuigen)
3. alliteraties 
4. enjambementen 

Term uit de stijlleer voor die vorm van metaforisch taalgebruik waarbij ervaringen uit verschillende zintuiglijke gebieden (bijv. oog en tastzin) met elkaar worden verbonden, meestal op grond van een gevoelsovereenkomst. 

Enjambement is het doorlopen van een zin over twee (of eventueel meer) versregels.

Alliteratie is een stijl waarbij de beginklank van opeenvolgende woorden overeenkomt. Denk aan: dappere dodo, of vreemde vogel. 

ONZE OUDSTE.

Marten is ons oudste kind:

Wat zal van Marten groeien?

Een man van geld of van bewind

Veel koeien en veel moeien?

Een man van tabberd, zwaard, of pen?

Een man, gelijk ik zelver ben?

Een rijmelaar of preeker?

’t Is alles gansch onzeker.

Maar schoon dit onzeker zij

En lang onzeker blijve:

Dit, oudste Jongen! hopen wij

Dat vast sta en beklijve:

Dat ge edel, eerlijk, vroed en vroom

Een Man wordt, zonder blaam of schroom,

In woord en daad waarachtig,

En aan zijn God gedachtig.

domineedichters

Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten,

En zit in 't binnenst van mijn ziel ten troon

Over mij zelf en 't al, naar rijksgeboôn

Van eigen strijd en zege, uit eigen krachten.

En als een heir van donkerwilde machten

Joelt aan mij op en valt terug, gevloôn

Voor 't heffen van mijn hand en heldere kroon:

Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten.

-- En tóch, zo eindloos smacht ik soms om rond

Úw overdierb're leên den arm te slaan,

En, luid uitsnikkende, met al mijn gloed

En trots en kalme glorie te vergaan

Op úwe lippen in een wilden vloed

Van kussen, waar 'k niet langer woorden vond.

Tachtigers

6. Wat was het doel van de Tachtigers

1. Vernieuwing van de literatuur
2. Zoveel mogelijk literatuur maken
3. Literatuur beter laten aansluiten bij andere kunst
4. Hun politieke mening laten horen

8. Met welke stroming uit de kunst kun je de poëzie van de Tachtigers vergelijken?

1. De romantiek
2. Het realisme
3. Het impressionisme
4. Het expressionisme

Met welke regel kunnen de Tachtigers zich het meest identificeren?

1. Een nieuwe lente, een nieuw geluid
2. De klanken schudden in de lucht zo rijp
3. Hij dwaald' over den bruggen, op den wal
4. Van eigen blijheid om de avondrust

Welk begrip hoort bij de Tachtigers?

1. l'art pour l'art
2. Kunst is een persoonlijke uiting
3. vorm en inhoud zijn één
4. Kunst is de allerindividueelste expressie van de aller individueelste emotie

Herman Gorter (1864-1927)

• Tachtiger
• Debuteerde in 1889 met Mei, een gedicht (4000 regels)
  
• "Een nieuwe lente en een nieuw geluid."
  
• sensaties : zintuiglijke waarnemingen en daarmee gepaard gaande emoties worden als zeer intens en overweldigend ervaren
• Liet de lyrische poëzie achter zich en werd socialist
  

0

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht -

In huis was 't donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

Nog licht, er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.

Dan blies een jongen als een orgelpijp,

De klanken schudden in de lucht zo rijp

Als jonge kersen, wen een lentewind

In 't bosje opgaat en zijn reis begint.

Hij dwaald' over de bruggen, op den wal

Van 't water, langzaam gaande, overal

Als 'n jonge vogel fluitend, onbewust

Van eigen blijheid om de avondrust.

En menig moe man, die zijn avondmaal

Nam, luisterde, als naar een oud verhaal,

Glimlachend, en een hand die 't venster sloot,

Talmde een poze wijl de jongen floot.

- Mei van Herman Gorter

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht -

In huis was 't donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

Nog licht, er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.

Dan blies een jongen als een orgelpijp,

De klanken schudden in de lucht zo rijp

Als jonge kersen, wen een lentewind

In 't bosje opgaat en zijn reis begint.

Hij dwaald' over de bruggen, op den wal

Van 't water, langzaam gaande, overal

Als 'n jonge vogel fluitend, onbewust

Van eigen blijheid om de avondrust.

En menig moe man, die zijn avondmaal

Nam, luisterde, als naar een oud verhaal,

Glimlachend, en een hand die 't venster sloot,

Talmde een poze wijl de jongen floot.

- Mei van Herman Gorter

Natuur

Bijvoeglijke naamwoorden

Licht

Beeldspraak

Geluiden

Aan de slag

Werk aan je portfolio/ balansverslag inleverdatum 2 juni, zie de classroom.

of 

Lees Dautzenberg: [40] Historische achtergrond

1875- 1914 en maak een samenvatting......