Les 6: De ziekte van Parkinson/MS/ALS

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Vandaag

Ziekte van Parkinson

MS

ALS

Deel 1: Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson

(Neuro degeneratieve aandoening)

Aandoeningen waarbij bepaalde gebieden van de hersenen progressief vroegtijdig verouderen en afsterven, noemen we neurodegeneratieve aandoeningen. De aandoeningen beginnen meestal op (laat)volwassen leeftijd.

Parkinson

Niet hetzelfde als: 

"parkinsonisme"

Parkinsonisme:

Parkinsonachtige symptomen die niet door de ziekte van Parkinson worden veroorzaakt.

De volgende symptomen horen bij parkinsonisme:

• Stijfheid van ledematen en romp;

• Beven van armen en/of benen, vooral in rust (tremor);

• Vertraging van bewegen en een gebrek aan spontane bewegingen. Dit kan onder andere leiden tot een verminderde gezichtsuitdrukking (maskergelaat), zachtere en monotone spraak, schuifelend looppatroon met minder meebewegen van de armen, startproblemen (moeite met opstaan uit stoel), kleiner handschrift, moeite met fijne vingerbewegingen;

• Door een verlies van houdingsreflexen is er vaak een slechter evenwicht (balans), waardoor het valrisico verhoogd is.

Oorzaken van Parkinsonisme:

• Vasculair parkinsonisme

Parkinsonisme veroorzaakt door herseninfarcten en chronische doorbloedingsstoornissen diep in de hersenen. De herseninfarcten kunnen ongemerkt voorbij zijn gegaan en later tot parkinsonisme leiden.

• Medicamenteus parkinsonisme

Parkinsonisme veroorzaakt door gebruik van medicijnen die de werking van dopamine tegengaan, veelal door het blokkeren van de receptoren waarop dopamine moet werken. Hierdoor kan dopamine zijn werk niet meer doen, wat kan leiden tot spierstijfheid en bewegingstraagheid. Medicijnen zoals antipsychotica, lithium, middelen tegen misselijkheid, calciumkanaalblokkers, anti-epileptica en enkele antibiotica kunnen parkinsonisme (en daarnaast soms onwillekeurige bewegingen van het gezicht) veroorzaken. Na het stoppen van de medicatie verdwijnt het parkinsonisme bijna altijd, hoewel dit maanden kan duren; de onwillekeurige bewegingen kunnen zelfs altijd blijven bestaan.

• Toxisch parkinsonisme

Parkinsonisme veroorzaakt door overmatige blootstelling aan giftige stoffen in de leef- of werkomgeving, zoals: koolwaterstofverbindingen (bijvoorbeeld in organische oplosmiddelen), methanol, cyanide, mangaan, koolmonoxide, koolstofdisulfide, MPTP, disulfiram en organofosfaatverbindingen.

Bij de ziekte van Parkinson treden tremoren vooral op in rust

1. Juist
2. Onjuist

Wat is de ziekte van Parkinson?

1. Spierziekte
2. Infectie aan de zenuwcellen
3. Hersenziekte
4. Ziekte van het centrale zenuwstelsel

Parkinson is met medicatie te genezen.

1. Waar
2. Niet waar

Helaas is Parkinson niet te genezen. Wel zijn er medicijnen die de klachten (tijdelijk) kunnen verlichten en de achteruitgang enigszins kunnen afremmen:

• Levodopa met enzymremmer
• MAO-B-remmers
• Dopamineagonisten

Tips bij Parkinson

1. Neem de tijd
2. Pas de omgeving aan
3. 1 ding tegelijk
4. Vraag naar emotie en gevoel
5. Bij freezing: ‘cueing-strategie’ (externe cyclische bewegingspatronen)
6. Neem te cliënt serieus
7. Blijf op de hoogte

link - cueing strategie

De ziekte van Parkinson is een progressieve ziekte. Wat betekent dat?

1. Je kunt er goed van herstellen.
2. Je kunt er maar het beste positief mee omgaan.
3. Je kunt er niet van genezen en de ziekte wordt steeds erger.
4. Je gaat snel dood aan de ziekte.

Wanneer wordt het beven bij de ziekte van Parkinson erger?

1. Het wordt erger als de cliënt gespannen is
2. Het wordt erger op het moment dat de cliënt iets vastpakt.
3. Als het buiten kouder is
4. Als het aan 1 kant van het lichaam begint.

Aan welke neurotransmitter is een tekort bij de ziekte van Parkinson?

1. Adrenaline
2. Dopamine
3. Noradrenaline
4. Serotinine

Depressie is een veel voorkomende complicatie bij Parkinson

1. waar
2. niet waar

Slaapproblemen. Verschillende slaapproblemen kunnen deel uitmaken van de ziekte van Parkinson, waaronder slapeloosheid, slaperigheid overdag en REM-slaapgedragsstoornissen.

Depressie en angststoornissen. Een depressie na het horen van een moeilijke diagnose is misschien natuurlijk, maar depressiviteit is ook een kenmerk van de ziekte van Parkinson.

Verlies van reukvermogen. De meerderheid van de Parkinsonpatiënten heeft last van reukverlies. Dit verschijnsel is vaak een van de eerste kenmerken van de ziekte.

Cognitieve problemen. Niet elke patiënt krijgt ermee te maken, maar sommige Parkinsonpatiënten hebben last van geheugenverlies, moeilijkheden met multitasking of concentratieproblemen. De symptomen variëren van milde verschijnselen tot Parkinson-dementie.

Lusteloosheid. Veel mensen met Parkinson hebben last van apathie (lusteloosheid). Dit zorgt voor een verminderde kwaliteit van leven van zowel de patiënt als hun naasten. Er wordt onderzoek gedaan of medicijnen invloed kunnen hebben op de hoeveelheid dopamine, wat mogelijk apathie bij patiënten kan verminderen.

Gedragsproblemen: een neiging tot het ontwikkelen van een verslaving. Vooral seks-, eet-, koop-, en gokverslaving komen regelmatig voor. Ook een niet beteugelde verzamelwoede is een vorm van gedragscontroleverlies. Deze problemen worden vaak ook door medicatie veroorzaakt/versterkt.

Parkinson patiënten moeten op hele vaste tijden hun medicatie innemen.

1. waar
2. niet waar

In rust is het beven bij Parkinson patienten erger dan bij beweging

1. juist
2. onjuist

Ongeveer de helft van de mensen met de ziekte van Parkinson heeft last van beven. Bij sommige Parkinson patiënten is beven aanvankelijk zelfs het enige symptoom. Dit beven treedt vooral op als de handen niet gebruikt worden, maar bijvoorbeeld rustig in de schoot liggen (rusttremor).

In het begin van de ziekte van Parkinson manifesteren de klachten en verschijnselen zich vaak sterker aan één kant van het lichaam. Bij andere hersenziekten is het beeld juist vaak symmetrisch.

NB:

Bij een intentietremor ligt de oorzaak in de kleine hersenen. Dit kan ontstaan na een beroerte of een andere beschadiging van de kleine hersenen. Deze tremor is vaak asymmetrisch: het trillen begint niet tegelijkertijd links en rechts in uw lichaam. De rusttremor zien we vooral bij de ziekte van Parkinson.

Wat behoort tot de eerste 'vage' klachten van Parkinson?

1. Trillen, freezing, verminderd ruiken
2. Obstipatie, evenwichtsproblemen, stijve spieren
3. Obstipatie, verminderde reuk, slaapstoornissen
4. Trillen, wanen/ hallucinaties, slaapstoornissen

Meestal zijn de eerste klachten vaag en worden deze in de loop van de tijd erger. Beven, stijfheid en bewegingstraagheid zijn kenmerkende klachten van de ziekte van Parkinson en geven moeite met het uitvoeren van dagelijkse bezigheden zoals uit bed komen, aankleden en schrijven.

Door veranderde lichaamshouding ontstaan er evenwichtsproblemen en val-incidenten. Ook kunnen er andere klachten voorkomen, zoals kwijlen of een droge mond, moeite met plassen, klachten bij de stoelgang, een vettige huid, moeheid, stemmingsstoornissen (depressie), schommelingen van de bloeddruk en gedragsveranderingen.

Daarnaast kan er sprake zijn van cognitieve problemen. Dit zijn klachten van het geheugen, de aandacht en het denken. Voorbeelden hiervan zijn: vergeetachtigheid, concentratieproblemen, moeite hebben met begrijpen, overzicht houden en plannen van activiteiten.

Welke psychische problemen kan een patiënt met Parkinson krijgen/ hebben?

Slaapproblemen. Verschillende slaapproblemen kunnen deel uitmaken van de ziekte van Parkinson, waaronder slapeloosheid, slaperigheid overdag en REM-slaapgedragsstoornissen.

Depressie en angststoornissen. Een depressie na het horen van een moeilijke diagnose is misschien natuurlijk, maar depressiviteit is ook een kenmerk van de ziekte van Parkinson.

Verlies van reukvermogen. De meerderheid van de Parkinsonpatiënten heeft last van reukverlies. Dit verschijnsel is vaak een van de eerste kenmerken van de ziekte.

Cognitieve problemen. Niet elke patiënt krijgt ermee te maken, maar sommige Parkinsonpatiënten hebben last van geheugenverlies, moeilijkheden met multitasking of concentratieproblemen. De symptomen variëren van milde verschijnselen tot Parkinson-dementie.

Lusteloosheid. Veel mensen met Parkinson hebben last van apathie (lusteloosheid). Dit zorgt voor een verminderde kwaliteit van leven van zowel de patiënt als hun naasten. Er wordt onderzoek gedaan of medicijnen invloed kunnen hebben op de hoeveelheid dopamine, wat mogelijk apathie bij patiënten kan verminderen.

Gedragsproblemen een neiging krijgen tot verslaving. Vooral seks-, eet-, koop-, en gokverslaving komen regelmatig voor. Ook een niet beteugelde verzamelwoede is een vorm van gedragscontroleverlies. Deze problemen worden vaak ook door medicatie veroorzaakt/versterkt.

Wat is er aan de hand bij de ziekte van Parkinson?

1. Er is te weinig histamine
2. Er is een afname van dopamine producerende cellen
3. De bloedtoevoer van en naar de hersenen is verminderd

Deel 2

MS:

Multiple 

Sclerose

auto-immuunziekte

Er zijn verschillende fases bij MS.
Wat is een schub?

1. neurologische klachten herstellen langzaam weer
2. Zorgvrager heeft langer dan 24 uur een toename van klachten of nieuwe klachten zonder duidelijke oorzaak.
3. Zorgvrager heeft minder dan 24 uur een tijdelijke toename van klachten.
4. Zorgvrager is ziek en heeft daardoor meer last van neurologische klachten.

Een schub is een periode waarin nieuwe MS-klachten ontstaan en/of bestaande klachten sterk toenemen. Een schub noemt men ook wel een exacerbatie, relapse MS of MS-aanval. Soms komen ook oude MS-klachten terug die eerder verdwenen waren.

Van een schub spreekt men:

wanneer er nieuwe MS-klachten ontstaan en/of. bestaande klachten sterk toenemen, en. wanneer die klachten langer aanhouden dan 24 uur.

Een pseudo-relapse, ook wel pseudo-schub genoemd, is een situatie waarbij er door een duidelijke oorzaak tijdelijk toename is van reeds bestaande of oude klachten . De meest voorkomende oorzaak van een pseudo-relapse is het hebben van een infectie, zoals een blaasontsteking.

Multiple sclerose (MS)

Chronische aandoening aan het centrale zenuwstelsel. 

-> Zenuwcellen verbonden via zenuwuitlopers (isolerende laag, myeline)

-> Ontstekingen - beschadigen myeline; MS
-> Hersenprikkels en signalen gaan niet meer goed naar bijv. armen

-> Moeite met bewegen 
Dit betekent dat je hersenen prikkels en signalen niet goed meer kunnen verzenden en ontvangen.

De oorzaak van MS is onbekend; 

wél weten we dat de stof myeline een belangrijke rol speelt bij MS. Myeline vormt een isolatielaag rondom de zenuwen in het centraal zenuwstelsel. Deze laag zorgt ervoor dat zenuwen prikkels snel en efficiënt doorgeven.

Bij langer bestaande MS ontstaan vaak littekens of ‘plaques’, die hard aanvoelen. Vandaar de naam multiple sclerose: ‘harde plekken op meerdere plaatsen’ (multiple = meervoudig; sclero = hard).

Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel. Door ontstekingen raakt de laag om de zenuwen (myeline) beschadigd. Zenuwen komen hierdoor bloot te liggen en geven minder goed (of helemaal niet) signalen van en naar de hersenen door. Hierdoor kunnen plotseling verlammings- en uitvalsverschijnselen optreden.

Je afweersysteem valt de eigen zenuwcellen aan. Daarom wordt MS ook wel een auto-immuunziekte genoemd. Zo’n aanval noem je schub en veroorzaakt een ontsteking. 

Symptomen

Afhankelijk van welke zenuwbaan de myeline beschadigd is

Wat zijn symptomen van MS?

Wat gebeurt er bij Multiple Sclerose (MS)?

1. Minder hormonen waardoor hormoonziekte ontstaat.
2. De myelineschede wordt versterkt en verlengd.
3. De beschermlaag rondom de zenuwen raken beschadigd.
4. Prikkels worden goed doorgegeven door de zenuwen waardoor het te snel gaat.

Bij MS is de myeline aangetast, welk
gedeelte van een
axon is dit?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

De fase van verergering van een ziekte noemt men remissie

1. Juist
2. Onjuist

Remissie staat voor herstel van de gezondheid. Het verminderen van de ziekte.

Een exacerbatie staat voor een (tijdelijke) verslechtering

Multipele sclerose is een progressieve ziekte.

Dat betekent dat de ziekte goed te genezen is.

1. Juist
2. Onjuist

Ziekte ALS

Amyotrofische Laterale Sclerose

(neuro degeneratieve aandoening)

Aandoeningen waarbij bepaalde gebieden van de hersenen progressief vroegtijdig verouderen en afsterven, noemen we neurodegeneratieve aandoeningen. De aandoeningen beginnen meestal op (laat)volwassen leeftijd.

Een patiënt met ALS gaat sneller achteruit dan een patiënt met MS.

1. geen idee
2. NEE
3. Ligt eraan welke vorm van ALS je hebt
4. JA