Literaire begrippen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Literaire begrippen

SE-A

Fictie of non-fictie?
Als je de Donald Duck leest.

1. Fictie
2. Non-fictie

 Realistische en niet-realistische fictie

Realistische fictie: Verzonnen verhalen die wel echt kunnen gebeuren.

Niet-realistische fictie: Verzonnen verhalen die niet echt kunnen gebeuren. 

Vormen van fictie

• Proza - verhaal in lopende zinnen, alinea's hoofdstukken
• Poëzie - kunstvorm, vaak in dichtvorm, songteksten
• Strip - tekst met plaatjes
• Toneel en film - om naar te kijken

Soorten van fictie

Genre van dit boek?

1. Avonturenroman
2. Historische roman
3. Psychologische roman
4. Science fiction

Perspectief

Ik-perspectief: Vanuit ik geschreven. Je voelt, denkt, weet alles vanuit de ik-persoon. Niet meer.

Personaal perspectief: Geschreven in hij/zij vorm. Je voelt, denkt, weet alles vanuit de ik-persoon. Niet meer.

Alwetende verteller: Je weet over meerdere personages, wat ze denken, voelen en doen. Doet niet mee aan het verhaal.

Perspectief?

 Personages

Verhaalfiguren in boeken en films worden ook wel personages genoemd.

 

Als er wordt gevraagd om een personage te beschrijven, wees dan altijd zo volledig mogelijk. Denk aan innerlijke en uiterlijke kenmerken. 

Type

- Makkelijk te herkennen

- Door een uiterlijke kenmerk

en/of

- Een overdrijving van een eigenschap

Karakter

- Lijkt op een echt mens, met verschillende eigenschappen

- Ze zijn niet alleen maar slecht of goed

- Maakt een verandering of ontwikkeling door 

(door bijvoorbeeld een ervaring)

- Kan keuzes maken en deze ook onderbouwen

- Je leert het personage beter kennen

Type of karakter?
Het mooie meisje is lief.

1. Type
2. Karakter

Begin?

Hoe kan een verhaal beginnen?

- Met een inleiding; voorstellen van personages of een stukje geschiedenis vooraf.

- Aan het begin; vanuit een eerste gebeurtenis wordt alles chronologisch verder verteld.

- In het midden van het verhaal; midden in de actie stap je in, later lees je pas hoe het personage in deze situatie terecht is gekomen. 

- Aan het eind van het verhaal; al lezend kom je erachter wat er hiervoor is gebeurd.

 Omgeving

Het verhaal speelt zich altijd ergens af. 

Zo kan de schrijver een bepaalde sfeer oproepen. 

De omgeving heeft altijd een functie. 

 Plot

Ook wel verhaallijn genoemd.

Dus hoe het verhaal in elkaar zit, alle ontwikkelingen, veranderingen en hoe het afloopt. 

Als er gevraagd wordt naar het plot van het verhaal, wees dan ook zo volledig mogelijk. 

Hoe kun je het plot spannend maken?

Vier technieken om de plot spannend te maken.

1. Springen tussen verhaallijnen

2. Verhaallijn afkappen (ook wel cliffhanger genoemd)

3. Ontknoping uitstellen

4. Gebruik maken van een plottwist/plotwending

CSI begint vaak met de misdaad. Je weet dus al wat er gebeurd is, alleen nog niet hoe. Hoe noem je deze techniek?

1. Springen tussen verhaallijnen
2. Verhaallijn afkappen
3. Ontknoping uitstellen
4. Gebruik maken van een plottwist/plotwending

Bij welke techniek zet de schrijver je op het verkeerde spoor?

1. Springen tussen verhaallijnen
2. Verhaallijn afkappen
3. Ontknoping uitstellen
4. Gebruik maken van een plottwist/plotwending

 Verteltijd en vertelde tijd

Verteltijd: hoelang een verhaal duurt om te lezen. 

- Dus in aantal bladzijdes, minuten. aantal woorden etc.

Vertelde tijd: hoelang een verhaal in het verhaal duurt.

- Dus hoeveel tijd er voorbij gaat in het verhaal. 

Historische tijd

In welke tijd speelt het zich af?

In de Eerste of Tweede Wereldoorlog? In 2020? 

Je moet ook uit kunnen leggen waarom je dat denkt. Bijvoorbeeld door items die ze in het verhaal hebben, taalgebruik of een gebeurtenis

Versnelling en vertraging

Versnelling: Er gaat in weinig tekst veel tijd voorbij. 

Bv: De maan hield zich al 4 maanden schuil achter de wolken. 

Vertraging: Er gaat veel tekst in weinig tijd voorbij. 

Bv: De docent liep van het lokaal naar de kantine, terwijl ze dacht aan de boodschappen die ze nog moest doen. Ook popte er een glimlach op haar gezicht, want ze moest denken aan een grapje dat een leerling net maakte. 

Flashback en flashforward

Flashback: terugblik naar een eerdere gebeurtenis. 

- Met een terugblik, krijg je meer informatie over de hoofdpersoon.

Flashforward: Sprong in de tijd naar een latere gebeurtenis.

(Soms ook fastforward genoemd)

- De schrijver geeft je alvast informatie over wat er nog komen zal. 

Thema

Kort en algemeen wat de strekking van het verhaal is.

Je kunt het thema formuleren:

- in een paar woorden (de grote gevolgen van pesten);

- in een korte zin (Scholier wordt zo gepest dat hij zelfmoord pleegt);

- in een vraag (Wat zijn de gevolgen van pesten?)

Titelverklaring en motto

Hoe komt de titel terug in het boek? Waarom heeft de auteur voor deze titel gekozen?

Heeft het boek een motto? Wat betekent het motto? Wat heeft de betekenis met het boek te maken?

Eind 

Gesloten einde: het verhaalprobleem is opgelost. Er zijn geen onbeantwoorde vragen meer. 

Open einde: sommige zaken zijn nog niet opgelost. Als lezer moet je zelf invullen hoe het verhaal verder zal gaan en wat er met de personages gaat gebeuren.