10.3 Welvaart en cultuur

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

10.3 Welvaart en cultuur 

Hoe ging het met de mensen net na de oorlog?

Hoe ging het met de mensen net na de oorlog?

Leerdoel

Je kan antwoord geven op de volgende leidende vraag: ‘Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland tussen 1948 en 1978?’

• Maatschappelijk = omgang mensen onderling en tegenover de staat
  Sociaal gedrag en maatschappelijke orde

Daarbij ken je de volgende begrippen:

• Verzuiling, Babyboom, Neutraliteitspolitiek, Marshallhulp, Geleide Loonpolitiek, Rooms-Rood, ...

• Wederopbouw en Marshallplan
• Sociale coalitie om wederopbouw mogelijk te maken
• Babyboom
• Economische groei en verdere industrialisatie
• Maakbaarheid en maatschappij
• Ontstaan van de consumptiemaatschappij
• Verzuiling en ontzuiling
• Jongerencultuur
• Tweede feministische golf
• Van emigratie- naar immigratieland
• oliecrisis en het einde van de groei 

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948-1978?

• Wederopbouw en Marshallplan
  
• Sociale coalitie om wederopbouw mogelijk te maken
  
• Babyboom
  
• Economische groei en verdere industrialisatie
  
• Maakbaarheid en maatschappij
  
• Ontstaan van de consumptiemaatschappij
  
• Verzuiling en ontzuiling
  
• Jongerencultuur
  
• Tweede feministische golf
  
• Van emigratie- naar immigratieland
  
• oliecrisis en het einde van de groei 

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948-1978?

Deze les: terug naar 1945

Kenmerkend aspect 

De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

Europa, een verwoest continent

Omdat sommige producten nog steeds schaars waren, bleven de voedselbonnen behouden

De Wederopbouw 

• Voor de wederopbouw van het land was het belangrijk dat overheid, werkgevers en werknemers samenwerkten
• Er werden afspraken gemaakt over lage lonen- en prijzen --> geleide loonpolitiek. 
• Hard werken, weinig verdienen, niet zeuren! 
• Hierin werd Nederland ondersteund door het Marshallplan 
• Economische groei leidde in 1948-73 tot de 'gouden jaren'

Marshallhulp

In de jaren na de oorlog was er een bovengemiddelde geboortegolf: een babyboom

• In de jaren na de oorlog was er een bovengemiddelde geboortegolf: een babyboom
• 
  

Economische ontwikkelingen

•  De Marshallhulp leidde tot:
  - economische groei
  - toenemende industrialisatie
• Economische groei versterkt door:
  - economisch herstel BRD
  - vondst aardgas Groningen

Economische groei leidt tot verzorgingsstaat

• Door de toegenomen welvaart kon de overheid een verzorgingsstaat opzetten:
• overheid neemt verantwoordelijkheid voor welzijn en welvaart van de burger
• Bijv.: AOW, WW, WAO
• Dit past bij de maakbare samenleving: 
• Door middel van ingrijpen wordt de samenleving aangepast naar de idealen van de regering (confessionelen en socialisten). 

Willem Drees was minister-president van 1948-1958. Hij leidde de Rooms-Rode kabinetten (socialisten + christendemocratie)

Idealen van de verzorgingsstaat

Hierin wordt gestreefd naar:

• Volledige werkgelegenheid
• Rechtvaardige inkomensverdeling (is dit al bereikt)?
• Sociale zekerheid + sociale voorzieningen
• Grote vraag: is de verzorgingsstaat houdbaar? 

Havo eindexamenvraag tijdvak

1 

Deze prent gaat over de verzorgingsstaat in de jaren 1980. 

2p Geef aan:

- welke visie Collignon weergeeft over de verzorgingsstaat, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron. 

Gelijktijdig met de verzorgingsstaat kwam de consumptiemaatschappij en Amerikanisering 

Wat was geen motief voor het aanbieden van Marshallhulp?

1. De Europese handel op gang brengen
2. Invloed van het communisme beperken
3. De band tussen de VS en West-Europa versterken
4. Europa zo ver krijgen om lid te worden van de NAVO

Hoe heet de afsluiting van de wegen richting West-Berlijn door de S-U?

1. Berlijnse Muur
2. Blokkade van Berlijn
3. IJzeren Gordijn
4. Containmentpolitiek

De auteur van de prent stelt zich kritisch op t.o.v.

1. De dreiging van een kernoorlog
2. De houding van de VS
3. De houding van de SU
4. Geen van beiden: de auteur kiest geen kant

1954

1962

1961

1949

1956

Blokkade van Berlijn

Akkoorden van Genève

Bouw Berlijnse Muur

Cubacrisis

Hongaarse Opstand

Door welke gebeurtenis in Azië is de angst voor toenemend communisme vergroot?

1. De aanval op de Amerikaanse militaire basis Pearl Harbor
2. de Vietnamoorlog
3. De uitroeping van de Chinese Volksrrepubliek
4. de dominotheorie

Welke naam wordt gegeven aan de periode na 1963?

1. Glasnost en perestrojka
2. Detente
3. Space Race
4. SALT-II

Welke naoorlogse ontwikkeling werd gestimuleerd door zowel de VS als de SU?

1. Oprichting van de NAVO
2. Oprichting van de Verenigde Naties
3. Dekolonisatie
4. Verdelen van invloedssferen

Wat laat de prent zien?

1. De angst voor Chinese overheersing in Azië
2. De angst voor een communistische opstand in Vietnam
3. De angst voor een verenigd communistisch Aziatisch rijk
4. De dekolonisatiewens van Zuidoos-Azië

Wat zou de auteur duidelijk willen maken met deze prent?

1. Als de EU goed samenwerkt, kan elk probleem opgelost worden
2. De EU werkt niet: teveel belamgen
3. De EU staat voor stilstand
4. De auto stelt de Europese economie voor: gecrasht

Wat was een onbedoeld gevolg van glasnost en perestrojka?

1. Economische crisis in de SU
2. Gorbatsjov verloor de macht
3. Opstanden in Oost-Europa
4. de Koude Oorlog was voorbij

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun jij aangeven welke sociaal-culturele ontwikkelingen ontstonden omtrent

• vrijetijdsbesteding, en
• de toenemende individualisering, alsmede
• de verbeterde positie van de vrouw, en 
• het ontstaan van jongerenculturen. 

Televisie

1. In het begin was de overheid tegen de komst van de TV.
2. Het zou volgens de regering mensen verleiden tot het aankopen van nutteloze luxe producten. Terwijl iedereen zuinig moest zijn tijdens de wederopbouw. 
3. De regering was ook bang dat de TV alleen maar plat vermaak zou brengen. 

Televisie

1. De eerste jaren konden maar weinig mensen een toestel verkopen. 
2. In 1960 hadden 20% van de huishoudens een TV. 
3. In 1964 hadden 50% van de huishoudens een TV. 
4. In 1970 had bijna alle huishoudens een TV. 

Welvaart

• Tussen 1955 en 1973 was er enorme toename van welvaart. Hierdoor kon men luxe producten kopen (zoals koelkasten, wasmachines en auto's).
• Omdat werknemers nu doorbetaald kregen in vakanties nam het toerisme ook toe. 
• Consumptie van levensmiddelen en genotmiddelen steeg ook. 
• Nederland was van binnen één generatie van schaarste naar een maatschappij van overvloed. Een consumptiemaatschappij  

Individualisering

De toename consumptie en sociale welvaart (o.a. verzorgingsstaat) leidden tot een grote sociaal-culturele verandering:

1. Het individu met zijn behoeftes kwam centraal te staan. 
2. Mensen waren minder afhankelijk van buren of familie. 
3. De kerk en zijn traditionele moraal nam ook af. 

Individualisering

De afname in de invloed van de kerk had o.a.  de volgende gevolgen: 

1. Het werd eenvoudiger om te scheiden. 
2. Homoseksualiteit werd bespreekbaar gemaakt en daarom minder een taboe. 

Tweede feministische golf

Door het afnemen van de invloed van de kerk veranderde ook de man-vrouwrelaties en de opvatting over seksualiteit en voortplanting

Jongeren

Vanaf de jaren 50' ontstond er ook een aparte jongeren cultuur. 

• Oorzaak: Door de stijging van de welvaart hielden jongeren vaak geld voor zichzelf over. 
• Deze gaven het geld dan uit aan uitgaan of kleren en elektronica  waarmee zij zich onderscheiden van de ouderen. 

Jongeren

1. De jongerencultuur ontwikkelde zich ook door de groei van het onderwijs. 
2. Steeds meer jongeren gingen studeren en bleven daar onder elkaar. 
3. Zij verschilden enorm met hun ouders in uiterlijk, muziek en normen en waarden. 
4. Zij ontwikkelde zich tot een protestgeneratie die zich afzette tegen de gevestigde orde.