Les 3: Genetische manipulatie

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Genetische manipulatie

NB:

Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

Hoe werkt het?

Tekst

Onderzoek

Woordenschat

Leestafel

Boekenclub

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Leerdoel bekijken

Wat gaan we doen?

• Leestafel
• Introductie onderwerp
  
• Tekst
  
• Onderzoek
  
• Presenteren onderzoek
  
• Woorden
  
• Boekenclub
  
• Terugblik/afsluiting

• Je kunt een nieuwsartikel vinden over een uitvinding of een voorspelling over de toekomst en dit in de groep bespreken.
• Je kunt vertellen welke risico’s er verbonden zijn aan het genetisch manipuleren van baby’s. ​
• Je kunt argumenten voor en tegen genetische manipulatie uit de tekst halen. ​
• Je leert tien nieuwe woorden en kunt deze toepassen.
  
• Je kunt onderzoek doen naar voorspellingen over en uitvindingen van de​ toekomst. ​
• Je kunt goede aantekeningen maken en je onderzoek presenteren.
  
• Je kunt vertellen over hoe de toekomst in boeken beschreven wordt. ​
• Je kunt beargumenteren van welke toekomstvoorspelling jij hoopt dat deze werkelijkheid wordt.  ​​
• Je kunt vertellen wat je van deze les hebt geleerd, waarover je nog meer wil weten en/of wat je thuis gaat vertellen.
  

.

.

Wat ga je deze les leren?

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt een artikel vinden over een uitvinding of een voorspelling over de toekomst en dit in de groep bespreken.

De leestafel

Zoek een nieuwsartikel waar we over kunnen praten met elkaar of zoek een artikel over voorspellingen / uitvindingen.

Wat is een geschikt artikel?

Je kunt er je mening

over geven.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

Voor iedereen interessant.

Niet te kort, 

maar ook niet te lang.

Je kunt er veel 

vragen over stellen.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Er komen door het

artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Upload hier een foto

van jouw artikel

Hoe vertel ik waar mijn artikel over gaat?

Welke zaken zijn nog meer van belang om te vertellen?

Wat zou je hier nog meer over willen weten?

Waarom was dat?

Om wie (of wat) gaat het?

Wat is er aan de hand?

Hoe is het in zijn werk gegaan?

Wanneer was dat?

Waar was dat?

Een gesprek voeren bij de leestafel

Discussievragen

• Ben jij het daarmee eens?
• Ik vind dat toch vreemd, want…
• Nou dat weet ik nog niet zo zeker, want…
• Wie heeft er nog een ander argument?
• Is dat wel waar? Weet je dat zeker?
• Wat zegt die… in het artikel erover? Wat vind je daarvan?

Verdiepingsvragen

• Hoe kan het nou dat…?
• Wat ik niet snap is…?
• Wat zou er gebeuren als…?
• Zou iedereen…?
• Hou zou dat in de toekomst gaan / in het verleden gegaan zijn?
• Hoe zit dat eigenlijk in andere landen?

De introductie op de tekst

Weet jij nog wat genetische manipulatie betekent?
Schrijf hier op wat jij denkt dat het betekent. 

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt vertellen welke risico’s er verbonden zijn aan het genetisch manipuleren van baby’s. 

Had jij vooraf goed voorspeld wat genetische manipulatie betekent?

Ja

Nee

Welke risico's zijn er bij genetische manipulatie volgens de video?

De tekst: eerst even scannen! 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

bron

Bron: AD (27/11/2018 door A. van Dongen)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden

Leerdoelen?

Leerdoel: je kunt…

• voorspellen waar de tekst over gaat.
• de hoofdzaken uit de tekst halen.

Lees de hele zin. Ook de zin ervoor en erna zeggen vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

Wat kun je doen als je een woord niet begrijpt?

Maak de volgende opdrachten bij de tekst:

• Lees de hele tekst geconcentreerd.
  
• In deze tekst staan argumenten vóór én tegen genetische manipulatie genoemd.
  
• Noteer al deze argumenten.
  

• Welk argument vind jij het meest overtuigend en waarom?
• Welke andere argumenten vóór of tegen zou jij nog meer kunnen bedenken?

Eerste genetisch gemanipuleerde baby geboren in China

De inleiding en alinea 1

Een Chinese arts claimt de eerste ‘designerbaby’ in elkaar te hebben geknutseld. 

Hij zou het DNA zo hebben gemanipuleerd dat het meisje resistent is tegen hiv. 

De opschudding is groot. Opende He Jiankui (zie figuur 1) de Doos van Pandora? Of bewijst hij de mensheid een grote dienst?

,,Twee mooie kleine Chinese meisjes genaamd Lulu en Nana zijn een paar weken geleden geboren,” onthulde de onderzoeker maandag breeduit lachend in een YouTube-filmpje, ,,huilend en net zo gezond als elke andere baby.” Maar deze tweeling is bepaald níet zoals elke andere tweeling, maakt de in de VS gepromoveerde wetenschapper meteen zonneklaar. Het zijn de eerste mensjes ter wereld die genetisch zijn gemanipuleerd. Via ivf is het sperma van hun vader Mark bij de eicel van hun moeder Grace gebracht. Vervolgens (ze waren toen nog maar één cel groot) zegt Jiankui ‘genenchirurgie’ te hebben toegepast op hun DNA. ,,Daarmee is de toegangspoort weggehaald waardoor het hiv-virus naar binnen kan om iemand te infecteren,” zegt hij. Met als resultaat dat één van de meisjes nu voor de rest van haar leven immuun zou zijn voor aids.

het DNA

het DNA - de afkorting van deoxyribonucleïnezuur, de drager van de erfelijke informatie van de meeste levende wezens

manipuleren

manipuleren - beïnvloeden

resistent zijn

resistent zijn - als iets of iemand weerstand kan bieden tegen iets (zie ook ‘immuun zijn’)

zonneklaar

zonneklaar - heel duidelijk

de genetische manipulatie

de genetische manipulatie - het veranderen van de erfelijke eigenschappen van een plant, dier of micro-organisme

immuun zijn voor

immuun zijn voor - als iets of iemand weerstand kan bieden tegen iets (zie ook ‘resistent zijn’)

figuur 1

ieden tegen iets (zie ook ‘immuun zijn’)

Toelichting

Docent modelt alinea 1

Welke argumenten vond je in dit deel van de tekst? Noteer de argumenten voor én tegen.

Alinea 2 en 3 (deel 1)

Het nieuws sloeg in als een bom. Wetenschappers en ethici in de hele wereld reageren met verontwaardiging en afschuw. Wat Jiankui heeft gedaan, is volgens hen volstrekt onaanvaardbaar. ,,De gevolgen kunnen enorm zijn,” verklaart voortplantingsonderzoeker Sebastiaan Mastenbroek van het AMC.  ,,Door DNA aan te passen, dat wordt doorgegeven aan de kinderen van je kinderen, pas je de mens aan. Je verandert onze soort.” 

Nieuwe übermensch

Het angstbeeld? Dat rijke mensen straks een designerbaby kunnen bestellen met blond haar, een hoog IQ of de beenspieren van een topvoetballer. Heel veel science fiction is vervolgens niet meer nodig om te bedenken dat zo een übermensch kan worden gecreëerd. Een gevaarlijk wapen in handen van kwaadwillenden die voor God willen spelen of uit zijn op wereldheerschappij. Zo kan zelfs een nieuw mensen-ras ontstaan dat ons uitroeit, waarschuwde de beroemde Britse natuurkundige Stephen Hawking. Daar is de Chinese arts allemaal geenszins op uit, zegt hij in zijn filmpje. Ook hij is tegen designerbaby’s, tegen selectie op IQ of haarkleur.

de ethicus

de ethicus - iemand die nadenkt over wat goed handelen is

volstrekt onaanvaardbaar

volstrekt onaanvaardbaar - wat je nooit wil laten gebeuren of niet vindt kunnen

geenszins

geenszins - helemaal niet

Alinea 3 (deel 2)

De techniek mag volgens hem alleen worden gebruikt om gezonde kinderen te maken, die een leven lang lijden bespaard blijft. Maar voor je die techniek op menselijke embryo's gaat toepassen, moet je heel zeker weten dat het veilig is, ze geeft onderzoeker Mastenbroek aan. Je moet zeker weten dat je niet onbedoeld ook andere stukjes DNA verandert, dat er geen onwenselijke effecten zijn op lange termijn. Zo ver zijn we nog lang niet. Ook de ethische discussie - in welke gevallen je dit zou willen - moet nog worden gevoerd.”

Welke argumenten vond je in deze alinea's 2 en 3 ? Noteer de argumenten voor én tegen.

Alinea 4

‘Verbod of een mooi geschenk?’

Wereldwijd is daarom de consensus dat er niet aan het DNA van mensenbaby's mag worden geknutseld. In veel landen, waaronder Nederland, is dat verboden. Ook in China is met verontwaardiging gereageerd. De Chinese regering heeft ‘onmiddellijk onderzoek’ naar de zaak ingelast en veel Chinese wetenschappers distantiëren zich uitdrukkelijk van hun collega. He Jiankui vindt dat hij de wereld een dienst heeft bewezen. De techniek is volgens hem een logisch vervolg op ivf, waartegen aanvankelijk ook veel weerstand was. En ouders als die van Lulu en Nana - vader Mark is besmet met hiv - hebben die volgens hem nodig. Hij wist dat hij veel kritiek zou krijgen, zegt hij in zijn video. ,,Maar voor hen ben ik bereid die op me te nemen. Als vader van twee dochters kan ik me zelf geen mooier geschenk voorstellen.”

de consensus

de consensus - een gelijke mening

zich distantiëren

zich distantiëren - afstand nemen van

Welke argumenten vond je in deze alinea 4? Noteer de argumenten voor én tegen.

Welk argument vind jij het meest overtuigend? Geef ook aan waarom je dat vindt.

Welk andere argumenten vóór 

of tegen zou jij nog kunnen bedenken?

In 1998 was de mobiele telefoon nog zeldzaam. Documentairemaker en interviewer Frans Bromet vroeg aan mensen op straat wat ze vonden van een mobiele telefoon.

Wat denk je dat ze zeiden over de toekomst van mobiel bellen?

Het onderzoek

Klopte jouw voorspelling?

Ja

Nee

Kies één of meerdere deelonderwerpen uit en ga op zoek! Kruis op je onderzoeksblad aan welke deelonderwerp(en) je kiest.

Maak goede aantekeningen of maak een mindmap.

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt onderzoek doen naar voorspellingen over en uitvindingen van de toekomst.

Voorspellingen uit het verleden

Gadgets van de toekomst

Voedsel van de toekomst

Medische ontwikkelingen

Robots

Vervoer in de toekomst

Andere uitvindingen in de toekomst....

    Handige websites en/of zoektermen:

• www.want.nl - ‘voorspellingen’
  
• www.nemokennislink.nl –
  ‘gadgets’ of ‘toekomst’ of ‘voedsel toekomst’
  
• http://www.voedselvandetoekomst.nl/
  
• www.schooltv.nl – ‘toekomst’ of ‘robots’
  
• http://www.technologischeontwikkeling.nl –kijk in het menu bovenaan bij de verschillende deelonderwerpen

Let goed op...

Hier komt een aantal tips!

    Even terugkijken naar het onderzoek. Welke doelen heb je al

    behaald? En welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

Wist je dat...
wanneer je een doel versleept, erachter een nieuwe verschijnt.

Hoe ging het onderzoek?

Ja, dit doel heb ik behaald.

Nee, aan dit doel moet ik nog werken.

Ik heb goede onderzoeksvragen bedacht.

Ik heb nieuwe dingen geleerd.

Ik heb veel informatie gevonden bij mijn onderzoeksvragen.

Ik ben nu ook nieuwsgierig geworden naar andere zaken omtrent dit onderwerp.

Ik kan kort vertellen 

wat ik te weten ben gekomen.

Ik heb de onderzoekstijd 

nuttig en goed besteed. 

Ik heb effectief met iemand samengewerkt. 

Ik kan minimaal twee  woorden van deze les gebruiken bij mijn presentatie.

Woordenschat

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt een verhaal schrijven met vijf woorden van deze les. 

Je gaat een zelfverzonnen verhaal schrijven. De eerste zin krijg je te horen. Daarna verzin je zelf hoe het verder gaat. Elke halve minuut krijg je een van de woorden van deze week via een hotspot te zien. Gebruik dit woord in het vervolg van je verhaal. Je mag de vorm van het woord aanpassen.

“Het is het jaar 2036. In een afgelegen stadje is professor Julia Timosjanka druk bezig met haar experiment.”

genetisch manipuleren

1

immuun

2

zonneklaar

3

volstrekt onaanvaardbaar

4

science fiction

5

De boekenclub

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt nadenken over hoe de toekomst in boeken beschreven wordt.

Kies een van de twee onderstaande opdrachten.

Ken je de serie 

  Hongerspelen 

of Divergent? 

Omschrijf kort 

welk beeld er van de toekomst voorspeld wordt.

Kies een scene uit 

het boek dat je nu aan het lezen bent.

Herschrijf deze scène in de toekomst. 

1

2

Welke opdracht heb jij gekozen?

Omschrijving beeld in Hunger Games of Divergent

Herschrijven scène eigen boek

Afsluiting en terugblik

Van welke toekomstvoorspelling hoop jij dat deze werkelijkheid wordt?

Noem drie dingen die je 

deze les geleerd hebt.

Noem twee dingen 

waar je nog wat 

meer over wilt weten.

Wat ga je thuis vertellen over deze les?