Lernova: Industriële samenleving

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Het ontstaan van en reacties op de industriële samenleving

Een landbouw'revolutie' zorgt voor bevolkingsexplosie

Lastdieren

Handenarbeid

Primitieve werktuigen

Van het drieslagstelsel naar nieuwe landbouwmethodes zoals de wisselbouw, het gebruik van nieuwe en betere landbouwwerktuigen, zoals betere ploegen en zaaimachines, en het gebruik van mest verhoogden de opbrengsten

In Engeland werden in de 17de en 18de eeuw landbouwpercelen aan elkaar gesloten (enclosurebeweging: gemeenschappelijke gronden privaat maken) en in bezit genomen door grootgrondbezitters.

Deze schaalvergroting leverde een hoger rendement op. Grote aaneengesloten percelen waren immers gemakkelijker te bewerken dan kleine versnipperde gronden. De kleine boeren moesten plaats ruimen voor grootgrondbezitters en werden ingeschakeld als landarbeiders.

Goedkoop alternatief voor graan. Het gewas, afkomstig uit de Nieuwe Wereld, bevatte meer calorieën dan graan en relatief veel vitamine C. De kans dat de oogst van aardappelen en graan samen mislukte was relatief klein, waardoor de kans op hongersnoden verminderde en de weerstand van de bevolking toenam.

De bovengenoemde oorzaken zorgen ervoor dat vanaf het midden van de 19de eeuw Europa een demografische transitie inzette naar een modern demografisch patroon.

Wat is industrialisering? 

overgang van een landbouwsamenleving naar een nieuwe vorm van samenleving 

        - massale warenproductie

        - massaconsumptie

        - groeiende natuurbeheersing

        - stijgend welvaartsniveau

Handenarbeid      ==>      gemechaniseerde arbeid

Thuisarbeid           ==>      fabrieksarbeid

Landbouw wordt secundaire sector, industrie primaire sector.

Verspreiding van de industriële revolutie

Welke begrippen zijn van toepassing op het industrialisatieproces tussen 1780 en 1945?

Mondiaal en westers

Het industrialiseringsproces tussen 1780 en 1945 was een wereldwijd proces, maar voltrok zich vooral in het westen. Japan vormde de uitzondering.

Wat waren de twee kernlanden van de eerste industriële revolutie?

Groot-Brittanië

België

Er is sprake van gelijktijdigheid in de overgang van landbouwsamenleving naar industriële samenleving.

 In de overgang van een landbouw- naar een industriële samenleving verloopt voor ieder land op een ander tijdstip.

Door het industrialiseringsproces was het westen het centrum van de economie en de niet-westerse landen de periferie.

Juist. De westerse landen benutten hun economisch kracht om andere landen delen van de wereld te domineren.

De eerste industriële revolutie ging van start in de textielnijverheid. 

Door innovaties in de textielindustrie kon de stijgende vraag naar textiel beantwoord worden. Vanaf 1795 werden spin- en weefmachines door stoomkracht aangedreven. De machines konden in de steden worden geplaatst. Hierdoor verdween de huisnijverheid en ontstond er een plattelandsvlucht. 

De de toegenomen vraag naar kleding  leidde door

de bevolkingsexplosie tot innovaties in de textielsector waardoor de huisnijverheid verdween.

De afbeeldingen tonen de innovaties van de textielmachines.

De machines deden spinnen en weven sneller verlopen. Daardoor steeg het productievolume. Een ander voordeel was dat er nu minder (geschoolde) arbeiders nodig waren. Hierdoor konden ondernemers besparen op lonen, en goedkoper produceren. 

Het voordeel van stoomkracht: De machines konden mits een goede aanvoer van steenkool in fabrieken in steden worden gebouwd.

Stoomkracht was betrouwbaarder dan waterkracht. Bij droogte of hevige regenval was er te veel of te weinig water om de machines goed te laten functioneren.

Het verdwijnen van de huisnijverheid is een van de oorzaken

van de urbanisatie.

Door de transportrevolutie kunnen grote hoeveelheden over land worden vervoerd

Transport over land

Transportrevolutie: 

Grondige verbetering van wegen en vervoermiddelen.

Er kwamen nieuwe transportmiddelen voor over het land, zoals de trein, de fiets en de auto.

GEVOLGEN:

• De reistijden werden korter, waardoor de leefwereld groter werd -> mensen maakten kennis met andere ideeën
• Sneller vervoer van producten
• Landschap veranderd
  

  

De Britten waren de baas in Egypte en zij lieten een 160 km lang kanaal door de woestijn graven. (1869)

Hierdoor hoefden schepen, op weg naar Azië, niet meer om Afrika heen te varen. Dit scheelde weken (40%) aan reistijd

De industriële revolutie

Het laatste component van de eerste industriële revolutie

Opnieuw leidde een crisis, in dit geval een transportcrisis, tot

innovaties die de ijzerindustrie een boost gaf.

Herhaling 

In welke beroepen begon de Industriële revolutie?

1. Handel en Nijverheid
2. Handel en Landbouw
3. Landbouw en textiel
4. Textiel en handel

Welke uitvinding had tot gevolg dat fabrieken zich in steden gingen vestigen?

1. De stoommachines
2. De schietspoel
3. De spinning Jenny
4. Het waterframe

Oorzaak Industriele Revolutie 

Gevolg Industriele Revolutie 

Verbeteringen in de landbouw

Bevolkingsgroei 

Huisnijverheid 

Ontstaan industriële samenleving

Nieuwe spin- en weefmachines

 Fabriekswerk 

verstedelijking

Onpersoonlijke relatie tussen werkgever en werknemer

Tweede industriële revolutie

Tweede industriële revolutie: innovaties veranderden het dagelijkse leven

• Duitsland en de VS
• Elektriciteit, chemie en staal

• Benzine, motoren
• Lopende band (Henry Ford)

Omstreeks 1850 kwam men tot de vaststelling dat stoommachines niet langer voldeden. in de 19de eeuw zorgden innovaties ervoor dat petroleum in de industrie kon worden ingeschakeld. In de jaren 1890 ontwikkelde Rudolf Diesel de dieselmotor. Deze motor was uitstekend geschikt voor de aandrijving van zware transportvoertuigen zoals treinen en schepen en van industriële machines. Daarnaast verdrong de elektromotor vanaf de jaren 1910 de stoommachine. De elektromotor kon aan de lopende band worden gekoppeld. 

In de tweede helft van de 19de eeuw kreeg de industrialisering een tweede adem als gevolg van een groot aantal nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen. De tweede industriële revolutie draaide rond elektriciteit, staal, spoorwegen en chemicaliën. In de eerste industriële revolutie waren Duitsland en de Verenigde Staten de koplopers. 

De lopende band bepaalde nu het werktempo waardoor de arbeidsproductiviteit steeg. De eerste producent die dit systeem toepaste was de Amerikaanse autofabrikant Henry Ford (1863-1947). Het gebruik van de lopende band in combinatie met gespecialiseerde machines zorgde ervoor dat goederen massaal konden worden geproduceerd. Door deze massaproductie daalden de prijzen van de producten waardoor steeds meer mensen zich deze konden veroorloven en de levensstandaard van de gemiddelde Amerikaan steeg.

Massaproductie

Door massaproductie kunnen fabrieken gigantisch groeien

Hierbij worden grote aantallen van precies dezelfde producten gemaakt. Hierbij zijn 2 dingen belangrijk:

Arbeidsverdeling

Een product wordt in verschillende stappen gemaakt. 1 arbeider doet 1 zo'n taak.

Lopende band

Deze band brengt het product naar de arbeider en bespaart zo veel tijd.

Taylorisme

0

Voordelen en nadelen

Massaproductie had voordelen en nadelen

Voordelen

- Sneller

- Goedkoper

- Betaalbare producten

- Makkelijk vervangen

- Geen opleiding nodig

Nadelen

- Einde vakmanschap

- Eentonig werk

- Stress (tempo)

- Onpersoonlijk

Economisch liberalisme vs monopolies

Om de concurrentie het hoofd te kunnen bieden, streefden bedrijven schaalvergroting na. Aan het einde van de 19de eeuw waren sommige bedrijven uitgegroeid tot reusachtige industriële complexen die de productie monopoliseerden en willekeurig hun prijzen bepaalden. Omdat deze bedrijven zo groot werden en politieke besluiten probeerden te beïnvloeden, vormden ze een bedreiging vormden voor de vrijhandel en het economisch liberalisme.

Herhaling 

11. Zet in chronologische volgorde:

Dit is een vraag over chronologiseren.

1

2

3

4

5

6

Agrarische Revolutie

De wetenschappelijke revolutie

Mensen trekken naar de stad

Industriële Revolutie in de rest van Europa

De verlichting

Industriële Revolutie in Engeland

Hoort bij de industriële revolutie

Hoort niet bij de industriële revolutie

Eerste Industriële revolutie 

Tweede Industriële Revolutie

1870

staal

steenkool

aspirine

Duitsland

stoomtrein

kapitaal

goederen

consumptiegoederen

De klassensamenleving

Werken en leven in de industriële samenleving

Standensamenleving vs klassenmaatschappij

In de standensamenleving bepaalden ? je positie in de maatschappij, terwijl in een klassensamenleving ? die positie bepalen.

In de klassenmaatschappij waren er twee klassen. De ? was een mengeling van steenrijke, rijke en goedverdienende handelaars, industriëlen, grootgrondbezitters, ... Daartegenover stond de werkende klasse: verarmde arbeiders en boeren, ook wel ? genoemd.

Standensamenleving vs klassenmaatschappij

Proletariërs: arbeidsomstandigheden

Door de massale toevloed van arbeiders in de steden, als gevolg van de plattelandsvlucht, konden de fabrieksbazen over veel arbeiders beschikken. Onderzoek aan de hand van de onderstaande bronnen en opdrachten de gevolgen die dat had voor de arbeidsomstandigheden van de proletariërs.

Het trucksysteem

De arbeiders waren door het trucksysteem verplicht om goederen in de winkels van de patroon te kopen.

Sommige arbeiders kregen hun loon enkel in goederen en niet in geld. Ze waren dus niet vrij om zelf over hun loon te beschikken en de goederen te kopen die ze wilden, waar ze wilden.

Het werkboekje

De arbeider had het werkboekje nodig wanneer hij van werk wilde veranderen. De fabrieksbaas kon dat weigeren.

De fabrieksbaas kon negatieve commentaar schrijven over de werkijver en het gedrag van zijn arbeider, waardoor het moeilijk werd om elders een job te vinden. 

Welk begrip verwoord het best de omstandigheden van de arbeiders?

Wat waren de oorzaken waardoor fabrieksbazen gemakkelijk arbeiders konden ontslaan en opnieuw aannemen.

1. Werkboekje
2. Overschot aan arbeidskrachten
3. Trucksysteem
4. Plattelandsvlucht

Wat waren de gevolgen van de werkomstandigheden voor de arbeiders.

1. Ze werkten lange dagen.
2. Ze werkten in gevaarlijke en ongezonde omstandigheden.
3. Iedereen moest werken omdat ze anders te weinig inkomen hadden. Dus ook de kinderen werkten.
4. Sociale promotie was zo goed als uitgesloten.

De macht van de burgerij

Het cijnskiesrecht zorgde ervoor dat arbeiders ook vertegenwoordigd werden in het parlement.

1. Juist
2. Fout

Waarom kwamen er geen sociale wetten tot stand?

1. Omdat ze enkel strafrechtelijke wetten verzonnen
2. Omdat ze geen arbeiders in het parlement wilden.
3. Ze waren te lui.
4. Omdat de parlementsleden zelf fabrieksbazen waren.

Naast het cijnskiesrecht waren er nog maatregelen van kracht die de arbeiders onderdrukten.

1. Verbod op staken
2. Ze gaven hen eten.
3. De bazen gaven de arbeiders een goed loon.
4. Verbod op vereniging en sociaal vangnet op te richten.

Waarom zou de overheid ca. 1850 kinderarbeid hebben aangemoedigd?

1. Ze wilden geen geld uitgeven aan scholen.
2. Ze wilden een handje helpen om de overbevolking tegen te gaan.
3. De fabrieksbazen zetelden zelf in het parlement.
4. De overheid vond kinderen maar ellendig.

Herhaling

klassensamenleving

burgerij

proletariaat

cijnskiesrecht

werkboekje

trucksysteem

Samenleving waarin geld en bezit je positie in de maatschappij bepalen.

Een mengeling van steenrijke, rijke en goedverdienende handelaars, industriëlen en grootgrondbezitters die het politieke en het economische leven beheersten.

Mensen die niets anders bezitten dan hun kinderen (arbeidersklasse en arme boeren in de 19de eeuw).

Kiessysteem waarbij enkel diegenen die voldoende belastingen betaalden, mochten stemmen.

Een boekje dat verplicht was om ergens in dienst te treden en waarin de werkgever opmerkingen kon noteren over de werknemer.

Systeem waarbij arbeiders werden verplicht om hun inkopen te doen in fabriekswinkels.

Kunst als reactie