Geschiedenis van de filosofie 10

• Filosofie
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis van de filosofie 10

Machiavelli en Hobbes

Stelling: Mensen gedragen zich van nature
op een sociale manier.

Helemaal mee eens

Mee eens

Neutraal

Mee oneens

Helemaal mee oneens

Leerdoel

Ik kan uitleggen hoe een ander beeld van mens en wereld samenhangt met een andere visie op politiek en leiderschap.

Renaissance

twee bewegingen:

• humanisme: "terug naar de bronnen" (ad fontes), interesse in de klassieken, in literatuur en retorica
• natuurfilosofie: observatie van wetmatigheden in de natuur, nadruk op het meetbare en maakbare
  (niet de essentie, maar de impact)

Niccolò Machiavelli (1469-1527)

• diplomaat in republikeins Florence
• 1502-1503: op missie met Cesare Borgia
  (les: een heerser moet niet afhankelijk zijn van anderen)
• later: militaire aanvoerder van een boerenleger
• 1513: terugkeer van de Medici, val van de republiek
• Machiavelli gemarteld

Het nieuwe in Machiavelli

Aristoteles

Thomas van Aquino

Machiavelli

Il Principe (De Heerser)

• beter gevreesd dan geliefd
• mensen kunnen niet over de hele linie deugdzaam zijn
• deugd brengt soms ondergang: verstandigheid betekent dat je weet wanneer je de deugd moet inzetten
• stabiliteit is beter dan moraal
• de heerser moet een leeuw en een vos zijn
• succes: samenspel van virtù en fortuna

Toch conservatief?

• een erfelijke positie is makkelijker dan een nieuwe positie
• een heerser moet rekening houden met bestaande gewoontes en privileges
• veranderende omstandigheden zijn wel belangrijk
• is Il Principe satire?

17e eeuw

• snelle vooruitgang in wetenschap en techniek
• grote veranderingen in kentheorie en metafysica (o.a. door Descartes)
• determinisme en atomisme

Thomas Hobbes (1588-1679)

• geboren tijdens Spaanse invasiepoging
• getuige van de Engelse Burgeroorlog
• gevlucht naar Frankrijk
• sceptisch over God en over causaliteit
• natuurwetenschappelijk en politiek schrijver
• beroemd werk: Leviathan

Leviathan in de Bijbel

• Job 40:25,32: "Kun jij Leviathan met een haak op de kant trekken en met een koord zijn tong beteugelen? ... Waag het eens hem aan te raken -- weet wel: het zou je laatste strijd zijn."
• Psalm 74:13-14: "U hebt door uw kracht de zee gespleten en de koppen van monsters op het water verpletterd, U hebt de schedels van Leviathan verbrijzeld en hem als voedsel gegeven aan de dieren in de woestijn"
• Jesaja 27:1: "Op die dag zal de HEER ingrijpen: Hij trekt zijn groot en machtig zwaard tegen Leviathan, de snelle, kronkelende slang, en Hij zal Leviathan doden, het monster in de zee."

Leviathan bij Hobbes

• mensen zijn allemaal kwetsbaar en afhankelijk
• jaloezie, wantrouwen, trots maken het samenleven onveilig
• niet kwaad, wel onwenselijk
• voor zelfbehoud en ontwikkeling: onderwerping vereist
• absolute macht voor 1 heerser

Vraag

Is internationaal recht mogelijk volgens Hobbes?

Vraag

Wat voor verschillen zijn er tussen Machiavelli en Hobbes?