Hoofdstuk 3 paragraaf 2 hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Hofstelsel en horigheid

Doelen voor deze les: 

• Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ’De vrijwel volledige vervanging van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.’

• Je kan uitleggen hoe in West-Europa een landbouwsamenleving in plaats van de landbouwstedelijke samenleving kwam.

• Je kan de kenmerken van de horigheid uitleggen.

• Je kan de kenmerken van het hofstelsel uitleggen.

• Je kan uitleggen hoe de val van het (West)- Romeinse rijk verbonden is met het ontstaan van landbouwsamenlevingen in de vroege middeleeuwen.

• Je kan uitleggen hoe de val van het (West)- Romeinse rijk de handel beïnvloed heeft in Europa en maakt hierin gebruik van het woord autarkisch.

• Je kan 2 oorzaken noemen van de horigheid.

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ’De vrijwel volledige vervanging van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.’

Hoe noemen we de groep geestelijken die de taak hadden het Christelijke geloof te verspreiden?

Welke tactiek gebruikten de missionarissen bij het bekeren van de Germanen?

Hofstelsel en horigheid

Na de val van het Romeinse was de handel, nijverheid en de bevolking gekrompen, dit kwam door: 

• Overheid kon handelaren, producten en burgers niet meer beschermen tegen rovers. 
• Germaanse invallers plunderden steden.
• Romeinse en Germaanse legers vochten vaak tegen elkaar of tegen andere Germanen. 
• Door al dit geweld daalde de productie. 
• Doordat de productie daalde kon de overheid nog minder belasting heffen. 
• Waardoor ambtenaren en militairen niet of nauwelijks betaald werden. 
• Waardoor het staatsapparaat nog zwakker werd en de onveiligheid nog meer toenam. 

Leg het verband tussen het einde van de Pax Romana en het afnemen van vrije zelfstandige boeren.

Weer landbouwsamenleving

Door het einde van de Pax Romana daalde handel. 

• Dit zorgde ervoor dat West-Europese economie grotendeels zelfvoorzienend werd. 

Plattelandsgemeenschappen maakten zelf wat zij nodig hadden en dreven nauwelijks handel met de buitenwereld. Zij waren Autarkisch 

(lage) Adel

• Rijke en invloedrijke mensen in de middeleeuwen
• Hebben hun eigen bescherming door legers
• Zij bezitten het land voor de koning. 
• Hier kunnen de boeren een veilig leven zoeken.  

Het Hofstelsel

Verschillende soorten boeren

• Vrije boeren
• Horige boeren
• Lijfeigenen
  
  
• De heer was een lage edelman
• Vrije boeren hebben hun land dicht in de buurt van de heer
• Horigen = hebben rechten, maar zit vast aan zijn landbouwgrond
• Lijfeigene = Soort Romeinse slaaf.

Leven op het domein van de heer

1. Landbouw productie daalden. Om te voorkomen dat de productie nog verder daalde verbood de overheid de boeren om hun land te verlaten. 
2. Deze verplichtingen gingen later over van ouders op de kinderen. 
3. Hierdoor ontstond een groep halfvrije mensen (horigen), die niet van hun land mochten maar wel rechten hadden. 
4. Er ontstond ook een groep met erfelijke voorrechten. Deze groep was de Adel. 

Noem twee plichten en één recht van horigen

Landbouwsamenleving

Tijdvak 1

Tijdvak 2

Tijdvak 3

Landbouwsamenleving

Landbouwstelijke samenleving

landheer

Horige

Landheer

Horigen

Welke plicht had de heer t.o.v. de horigen?

1. Een gedeelte van de oogst afstaan
2. De horigen betalen voor hun werk
3. De horigen na 35 jaar hun vrijheid terug geven
4. De horigen bescherming geven

Wat was GEEN plicht van de horigen?

1. Herendiensten voor de heer doen
2. Belasting innen voor de heer.
3. Gedeelte van de oogst afstaan aan de heer
4. Mogen zonder toestemming van de heer het domein niet verlaten.

Aan de slag: Huiswerk

• Maken opdrachten 1, 2, 3, 5, 6. (3.2)

Hofstelsel en horigheid

Wat is een horige boer?

Hoe noemen we de klussen en werk dat de horigen deden voor hun heer?

Onrustige tijden in Europa

500-800

Val West-Romeinse Rijk:

• Veel oorlogen
• Reizen gevaarlijk 
  
• Bevolking kromp
• Minder handel - minder geld in omloop

• Grote steden verdwijnen
  

Boeren gebonden aan de grond.

• Boeren waren gebonden aan de grond.
• als  een vrije boer kiest voor (extra) veiligheid wordt het een horige.
  
• lijfeigenen = slaven. Ook de slaven worden horigen. 

Het hofstelsel

Het domein

Het landgoed van de heer bestond uit twee delen: 

1. Vroonland  (van de heer zelf)

2. Hoeveland 

• In ruil voor het hoeveland moesten herendiensten worden gedaan en/of een deel van de opbrengst werd aan de heer betaald. 

1. Vroonland                 2. Hoeveland            3. Kerk.

Het hofstelsel:

Hofstelsel

Heer

Horige

Horigen werden ook wel lijfeigenen genoemd. Waarom denk je?

1. Ze hoorden bij het 'lijf' van hun landheer.
2. Hun lijf was het enige wat echt van zich zelf was.
3. Ze moesten zelfs hun lijf als soldaat aan de heer geven.

De heer en de horige hadden allebei plichten. 

➤Bij wie hoort de volgende plicht?

Bescherming bieden aan zijn lijfeigenen. 

1. Heer
2. Horige

Wie woonde waar op het domein?

Sleep de zinnen naar het goede tijdvak.

Tijd van Grieken en Romeinen

Tijd van Monniken en Ridders

Ontstaan van christendom

Het hofstelsel

Kloosters in Noordwest Europa

Handel drijven

Gladiatorenspelen

Romanisering

Ontstaan Islam

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ’De vrijwel volledige vervanging van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.’

Aan de slag: Huiswerk

• Maken opdrachten 1, 2, 3, 5, 6. (3.2)
• Ga verder met opdracht 7, 8,9,10 en 12 (3.2)

Aan de slag: Huiswerk

• Maken opdrachten 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11 en 12