3.5 Laat zien dat je het goed hebt

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

De Republiek in de Gouden Eeuw

3.5 Laat zien dat je het goed hebt

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun jij uitleggen hoe  de welvaart tot uiting kwam bij de mensen.

kenmerkende aspecten

1. Het ontstaan van handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

2. Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur   in Nederland.

3. De wetenschappelijke revolutie.

Welke woorden ken je niet?

ontwikkelingen en verschijnselen die typisch zijn voor deze periode.

Welk KA herken je in deze paragraaf?

kenmerkende aspecten

1. Het ontstaan van handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

2. Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur   in Nederland.

3. De wetenschappelijke revolutie.

Welke woorden ken je niet?

ontwikkelingen en verschijnselen die typisch zijn voor deze periode.

Welk KA herken je in deze paragraaf?

Hoofdvraag: Hoe kon de Republiek uitgroeien tot een van de belangrijkste landen in Europa?

Deelvragen:

1. Hoe werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa en welke gevolgen had dat voor de landbouw in de Republiek?

2. Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?

3. Waar hield de WIC zich mee bezig en waardoor ontstond de trans-Atlantische slavenhandel?

4. Hoe leidde de vrijheid van denken tot meer wetenschap?

5. Hoe kwam de welvaart tot uiting bij de mensen?

Vertel maar

Herhaling vorige les P3.4

Wat was een schuilkerk?

1. Een kerk waar je in kunt schuilen bij slecht weer.
2. Een "geheime" kerk.
3. Een " geheime" kerk voor de adel van de samenleving.
4. Een kerk voor protestanten.

Noem 2 dingen waaruit blijkt dat de Republiek tolerant was.

Noem 2 dingen waaruit blijkt dat de Republiek juist niet tolerant was.

Rationalisme is...

1. Proberen de wereld te begrijpen door goed naar de Bijbel te kijken.
2. De oude Griekse wetenschap.
3. een middeleeuwse klok.
4. Proberen de wereld te begrijpen met gebruik van het gezond verstand.

Antoni van Leeuwenhoek was een...

1. uitvinder van het slingeruurwerk.
2. uitvinder van de snelle kaart.
3. aanhanger van het rationalisme.
4. uitvinder van de microscoop.

Lees 3.5

Samenleving in de Republiek

Regent families  (5%)

- Rijk & Machtig

Advocaten, notarissen   (25%)

- Rijke kooplieden 

onderklassen  (10%)

- Ambachtslieden

- Winkeliers 

onderklassen  (65%)

- Arme loonarbeiders

- werkeloze, zieken, enz.

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

Amsterdam centrum wereldhandel -> bloei economie, kunst en wetenschap

Vergeleken met het buitenland weinig armen in de Republiek. Waarom?

Altijd tekort aan werklui daarom waren de lonen hoger.

Prijzen zijn ook hoger, in de winter is het daarom moeilijk. Daarom gratis brood, klompen of turf om de ergste armoede te verzachten --> bedeling. 

Rijke mensen werkten hieraan mee, omdat het zo hoorde volgens de opvattingen van de kerk. 

Door de import van graan uit de Oostzeelanden was er nooit een tekort aan brood, het basisvoedsel in die tijd. Hongeroproeren kende de Republiek dan ook niet, in tegenstelling tot andere landen.

 

Een burgemeester van Delft die als koopman in graan handelde met het Oostzeegebied,
zijn dochter en een bedelares. Schilderij van Jan Steen.
Dit schilderij is in verschillende opzichten kenmerkend voor de Gouden Eeuw:
- De culturele bloei
- De economische bloei als gevolg van de moedernegotie
- De sociale tegenstellingen
Leg dat per onderdeel uit.

Waarom zal er in de Nederlanden minder armoede zijn geweest in vergelijking met andere Europese landen?

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

• Macht, politiek en handel in de Republiek lag bij een kleine groep.
• Deze groep heette de regenten.
• Regenten waren rijke families die de steden en gewesten bestuurden.+
• Ze bouwde mooie grachtenhuizen en lieten schilderijen maken. 

In de Gouden Eeuw werden er veel schilderijen gemaakt. Dat waren bijvoorbeeld landschappen of portretten. Kunstwerken over het geloof kwamen in de Gouden Eeuw minder vaak voor. Bedenk hier een verklaring voor.

Op de vorige slide zie je een echtpaar uit de gouden eeuw. Geef drie aanwijzingen waar we uit kunnen opmaken dat dit rijke mensen waren.

Bekijk het filmpje. Wat gebeurde er bij de kamer van charitate?

Waarom krijgt niet iedereen hetzelfde bij de kamer van charitate?

Buitenhuizen

• Omdat het zo druk werd in Amsterdam besloten sommige rijke kooplui om de rust op te zoeken net buiten de stad. Ze lieten grote buitenhuizen bouwen in rustige gebieden, zoals aan de vecht tussen Amsterdam en Utrecht. Hier spendeerde zij hun vrije tijd.
• Ind e bouwstijl van de huizen waren elementen van de architectuur uit de oudheid te herkennen, deze stijl noemen we het classicisme. Een mooi voorbeeld hiervan is het stadhuis in Amsterdam. 

Het stadhuis op de Dam in Amsterdam, Rijksmuseum, 1672. 

Bij de opening van het ''Paleis op de Dam'' in 1655 was het het grootste gebouw van Europa. 

https://npokennis.nl/longread/7574/hoe-zijn-buitenhuizen-ontstaan

Classicisme verwijst terug naar welk tijdperk?

1. Egyptische cultuur
2. Grieken en Romeinen
3. Renaissance
4. Middeleeuwen

Rampjaar 1672 (vwo)

Waarom?

 Toen overvielen Engeland, Frankrijk en de bisschoppen van Münster en Keulen de Republiek van alle kanten.  

1672 is het rampjaar voor de Republiek. Waarom?

1. Alva trad binnen met een groot leger. Tienduizenden vluchtten naar het buitenland
2. Economische crisis
3. De Republiek werd aangevallen door Engeland, Frankrijk en twee Duitse staten
4. Er waren in 1672 geen geschiedenislessen op de scholen

Deze opdracht gaat over het Rampjaar 1672.

In 1672 werd de Republiek door vier andere Europese landen aangevallen.

Wat was een GEVOLG van die aanval?

1. De Franse koning Lodewijk XIV besloot om zijn macht naar het noorden toe uit te breiden.
2. Willem III werd door de regenten, die dat eigenlijk niet wilden, toch benoemd tot stadhouder.
3. Engeland wilde een einde maken aan de sterke machtspositie van de Nederlandse handelaren.
4. Geen van de genoemde antwoorden is een gevolg

Antwoord op de deelvraag: Hoe kwam de welvaart tot uiting bij de mensen?

De kooplui showden hun rijkdom met deftige grachtenhuizen en zomerpaleisjes buiten de stad. Die hingen ze vol met dure schilderijen. Ook gewone mensen kochten schilderijtjes, niet bij toppers als Rembrandt, maar bij schilder-fabrieken. Armen die vanwege honger in opstand kwamen kende de Republiek nauwelijks. De lonen waren hoog en brood was er genoeg, vanwege het importgraan. ’s Winters kon je extra brood of turf krijgen. Rijke mensen organiseerden die bedeling, om te laten zien hoe goed ze waren. Amsterdam wist er ook wel raad mee. Het nieuwe stadhuis was nog groter dan het paleis van de stadhouder! Dat vergrootte de tegenstelling tussen de regenten en de stadhouder.

Noem 3 dingen die je geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?