Cursus 3 Fictie § 5 Over gedichten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

<-- In deze klas 

WELKOM HAVO 3

* Je ipad blijft in je tas. 

* S.v.p. je methodeboek, schrift en pen op tafel.

Lesopzet:

- Kennismaking met Cursus 3 - Fictie (de nieuwe studiewijzer vind je op SOM)

- Vandaag §5 Over gedichten. 

    Lesdoel: Je leert gedichten met een vaste vorm en vrije verzen herkennen. 

                       Je leert: enjambement, alliteratie en assonantie herkennen.

De laatste 10 minuten van de les: inzien/bespreken toets leesvaardigheid.

In 2025 vieren we de 13e editie van Poëzieweek, het grootste poëziefeest van Vlaanderen en Nederland. Van 30 januari tot 5 februari is er overal poëzie. Tijdens de Poëzieweek loop je overal in Vlaanderen en Nederland gedichten tegen het lijf: op school, in boekhandel en bibliotheek, op podia, sociale media of gewoon op straat. Het thema van dit jaar is 'lijfelijkheid'. 

Kenmerk proza/poëzie

Proza – doorlopende, verhalende tekst; een nieuwe regel begint als de volgende tekst vol is.

Poëzie – de regelscheiding is bewust aangebracht; deel van de tekst. 

Poëzie

* veel gedichten rijmen, maar niet alle

* vaak gaan gedichten over gevoelens, maar niet altijd

Er is één overduidelijk en zeer opvallend verschil tussen een gedicht en een verhaal: de wijze waarop de bladzijde is gevuld.

Een dichtvorm is al heel oud. In vroege tijden (middeleeuwen) gaven rondtrekkende verhalenvertellers en liedjeszangers (troubadours) hun verhalen door op rijm. Een verhaal in de vorm van een gedicht konden zij, maar ook jij beter onthouden. 

Strofes en versvormen

Gedichten bestaan uit versregels.  Daartussen staat een regel wit. 

Bij verhalen spreken we van alinea's, bij liedjes van coupletten en bij gedichten van strofes. Er gelden geen regels waar dichters zich aan moeten houden. Gedichten kunnen dus een vrije vorm hebben. 

Gedichten zonder vorm noem je vrije verzen.

vaste vorm

Sommige gedichten hebben een bepaalde strofeverdeling en een bepaald rijmschema. Het schema kun je bepalen door elke rijmklank aan het eind van een versregel een letter uit het alfabet te geven, te beginnen met de letter a. Elke nieuwe klank krijgt een nieuwe letter. Zie volgende slide.

Voorbeelden vaste vorm

Limerick (komt uit Engeland): humoristisch gedicht van vijf regels met rijmschema aabba. De eerste regel eindigt meestal op een plaatsnaam en de laatste regel is altijd een verrassende uitspraak.

Sonnet: veertien regels verdeeld over vier strofen met bijvoorbeeld het rijmschema abab cdcd efe fgg. 

Klassikaal zingen :-)

Er was eens een vrouw uit Abcoude            9 lettergrepen  A

Die graag op wat kattenvoer kauwde.         9 lettergrepen  A

Maar o wat een lol,                                                5 lettergrepen  B

Na zes blikken vol,                                                 5 lettergrepen B

Ze praatte niet meer, maar miauwde!          9 lettergrepen  A

Sonnet

Definitie van sonnet. Een sonnet is een rijmend gedicht van 14 regels. In een sonnet zit meestal een wending. Deze wending zit vaak net over de helft of tegen het einde van het sonnet.

Enjambement, alliteratie en assonantie

Enjambement: in een gedicht breekt een dichter zinnen soms op grammaticaal onlogische plaatsen af. Dit noem je enjambement. 

Doel: spanning opbouwen of de betekenis van een woorden benadrukken, doordat het door de zinsafbreking aan het eind of het begin van een versregel komt te staan. 

enjambement

Rijmsoorten - alliteratie (beginrijm)

De beginletters kunnen worden herhaald.

*zeven zoete zuurtjes zaten in een fles

Rijmsoorten - assonantie (klinkerrijm)

De klinkers kunnen worden herhaald. 

Raam en staan

Wil en stil

Rijmsoorten - eindrijm

Wij dronken, onderweg in Portugal

per dag ten minste één fles Vinho Verde

maar meestal twee en doorgaans nog een derde,

want drie is toch zo'n heerlijk rond getal.

Aan de slag:

Werk samen met een klasgenoot die naast je zit

Maak opdracht 1

Huiswerk voor morgen: opdracht 2. 

Deze opdracht maak je in je schrift.

Deze lees deel ik uit op LessonUp -> zie mapje Fictie Cursus 3.