Paragraaf 10.3: Transcriptie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 10.3: Transcriptie

Leerdoel

10.3.1 Je kunt beschrijven hoe transcriptie plaatsvindt.

Deze les

• Korte recap vorige week
• DNA vs RNA
• Transcriptie in 3 stappen
• mRNA vs PRE-mRNA 
• Splicing

Wat is DNA-sepuentie?

Welke nucleotiden vormen altijd samen een paar?

1. A-C & G-T
2. A-T & G-C
3. C-T & A-G

In welke richting leest DNA-polymerase het DNA af en in welke richting wordt een nieuwe DNA-streng gemaakt?

1. 5'-uiteinde naar 3'-uiteinde & 3'-uiteinde naar 5'-uiteinde
2. 3'-uiteinde naar 5'-uiteinde & 5'-uiteinde naar 3'-uiteinde
3. 5'-uiteinde naar 3'-uiteinde & 5'-uiteinde naar 3'-uiteinde
4. 3'-uiteinde naar 5'-uiteinde & 3'-uiteinde naar 5'-uiteinde

Welke stap gebeurt niet tijdens DNA-replicatie?

1. DNA-primase maakt een primer
2. RNA-polymerase maakt nieuw DNA
3. Helicase verbreekt OH-bruggen
4. Primer bindt aan DNA

Wat doet PCR en waarvoor wordt het gebruikt?

DNA kunstmatig repliceren 

• Identificeren ziekteverwekker (speld in een hooiberg)
• Bij PCR wordt van die ene speld een enorme berg spelden gemaakt
• Speld = specifieke stukje genetisch materiaal (DNA of RNA) van ziekteverwekker (bacterie of virus)
• Hooiberg = alle genetische informatie (het totale DNA) in het te onderzoeken materiaal.

--> PCR is vaak stap 2 (na DNA extractie) & nodig vóór andere technieken zoals sequencing en gelelektroforese!

DNA kunstmatig repliceren 

• Basenvolgorde bepalen via sequencing 
• Sequencen doe je met een speciale vorm van PCR & gelelektroforese
• DNA-fragmenten scheiden op basis van lengte en volgorde nucleotiden aflezen (beneden naar boven) in gelelektroforese 

DNA vs RNA

• Waar kan je DNA en RNA vinden?

Welke verschillen zien we hier?

RNA

• Nucleïnezuur en meestal enkelstrengs 
• Nucleotiden bevatten:

      - Ribose i.p.v. Desoxyribose
      - Uracil (U) i.p.v. Thymine (T)

• Alle typen RNA spelen een rol bij de productie van eiwitten 

       - mRNA, rRNA, tRNA

Welke verschillen zien we hier?

Transcriptie

• Doel: Vorming van (pre)mRNA
• Waar: Celkern
• Door: RNA-polymerase 

Transcriptie

Transcriptie

Transcriptie

De coderende streng heeft de volgende basen:
5'-CGAATACGGATATG -3', hoe ziet de RNA-streng eruit?

mRNA vs PRE-mRNA

• Resultaat transcriptie = PRE-mRNA
• PRE-mRNA bevat introns & exons
• PRE-mRNA naar mRNA via splicing 
• Splicing knipt introns eruit en plakt exons aan elkaar
• Variatie mogelijk bij 'plakken'
• mRNA verlaat kern

Eukaryoot vs Prokaryoot

Transcriptie Eukaryoten

• Aanwezigheid celkern
• Transcriptie in celkern
• DNA naar PRE-mRNA (introns + exons)
• PRE-mRNA naar mRNA (splicing)
• Introns eruit geknipt
• Exons aan elkaar geplakt
• mRNA verlaat celkern 

Transcriptie Prokaryoten 

• Afwezigheid celkern
• Transcriptie in cytoplasma
• DNA bevat geen intron

Handige links

• Bioplek animatie Transcriptie

https://www.bioplek.org/animaties/moleculaire_genetica/transcriptiex.html

• NG Biologie Transcriptie in detail (meer dan je hoeft te weten)

https://www.youtube.com/watch?v=fRWi78EZlE0

• Filmpjes over PCR en gelelektroforese (amoeba sisters)

https://youtu.be/a5jmdh9AnS4?feature=shared

https://youtu.be/ZDZUAleWX78?feature=shared

Aan de slag!

Paragraaf 10.3: Opdrachten 30 t/m 41

Opdrachten niet af = huiswerk