les 11: platentektoniek toegepast op MZ-gebied

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Platentektoniek in het MZ-gebied

divergentie - mid-oceanische rug

convergentie - subductie

convergentie - plooiingsgebergte

transforme plaatgrens

In welke situatie zal subductie plaatsvinden?

1. botsing van 2 continentale korsten
2. divergentie 2 oceanische korsten
3. botsing continentaal - oceanisch
4. botsing oceanisch - oceanisch

Wat is typisch bij subductie?

1. zware aardbevingen
2. explosief vulkanisme
3. ontstaan basalt gesteente
4. effusief vulkanisme

Wanneer ontstaat er een plooiingsgebergte?

1. Bij subductie
2. Bij mid-oceanische ruggen
3. Bij convergentie van 2 continenten
4. Bij divergentie van 2 continenten

Welke combinatie van eigenschappen van magma horen bij explosief vulkanisme?

1. vloeibaar zonder gasbellen
2. stroperig met gasbellen
3. vloeibaar met gasbellen
4. stroperig met gasbellen

In het MZ-gebied zijn verschillende plaatgrenzen

Inzoomen nodig voor details

We gaan inzoomen naar continentaal schaalniveau

(meerdere landen)

Platentektoniek MZ-gebied - continentaal

Als 2 continentale platen botsen ontstaat er een plooiingsgebergte

Tijdens de Alpine plooiingsfase ontstonden o.a. de Alpen

65 miljoen jaar geleden

300 miljoen jaar geleden

Instellingen

400 miljoen jaar geleden

Instellingen

Jong gebergte

Oud gebergte

Wat zijn de kenmerken van een jong gebergte als je die vergelijkt met een oud gebergte?

Kenmerken jong gebergte

De gebergten ontstaan tijdens de Alpine plooiing zijn een jong gebergte van 'maar' 65 miljoen jaar oud.

Het weer heeft nog maar weinig tijd gehad om stukken steen af te breken.

Er heeft weinig erosie en verwering plaatsgevonden.

Dus nog steile hellingen + scherpe toppen

Dus bij botsing van 2 continentale korsten krijg je een plooiingsgebergte zoals de Alpen.

plooiingsgebergte

plooiingsgebergte

plooiingsgebergte

Vulkanisme komt voor bij de subductiezones. 

subductiezone

De onderduikende plaat is een stuk oceanische korst.

Smeltende korst

Als de korst diep genoeg in de mantel is smelt de korst.

Er zijn zeesedimenten (zand/schelpen) mee gekomen die zorgen voor gasbellen in het magma.

opstijgend magma

Het gesmolten magma stijgt op.

Dit magma is taai/stroperig en heeft gasbellen. Hierdoor verloopt een eruptie explosief.

stratovulkaan

Door de stroperige taaie magma met gasbellen is de uitbarsting explosief. 

Het magma kan niet ver weg stromen dus de vulkaan bouwt zich in de hoogte op: steile helling is typisch.

Explosieve eruptie bij stratovulkaan + caldera.

Vaak slachtoffers door:

- pyroclastische stroom

(hete giftige gaswolk langs helling naar beneden)

- lahars

(modderstromen, ontstaan door smeltwater/neerslag vermengd met het as uit de aswolk)

Een stratovulkaan kan veranderen in een caldera op 2 manieren

1. bij een zeer explosieve eruptie blaast de vulkaan zichzelf op
2. bij een lege magmakamer stort de vulkaan in.

Pompei - veel slachtoffers door pyroclastische stroom

de randen van de caldera

nieuwe stratovulkaan in caldera

als de magmakamer zich opnieuw vult en er weer een eruptie plaatsvindt kan er in de krater van de caldera weer een nieuwe stratovulkaan vormen.

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

Vulkanisme komt voor bij de subductiezones. 

subductie

stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

subductie

stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

subductie

Stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

Zware aardbevingen komen ook in het gebied voor bij:

Plooiingsgebergten, subductie en transforme plaatgrenzen.

Hoe ontstaat een aardbeving:

1. ene plaat schuift langs de andere plaat
2. de druk bouwt zich op
3. de plaat schiet weg, voelbare trilling = aardbeving

Richter: 1 stapje hoger = 10x zwaarder

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

plooiingsgebergte

Convergentie van 2 continenten. Zware aardbevingen mogelijk.

Vulkanisme komt voor bij de subductiezones. 

subductie

stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

subductie

stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

subductie

Stratovulkanen, caldera's, troggen.

Zware aardbevingen mogelijk.

transform

Zware aardbevingen mogelijk.

transform

Zware aardbevingen mogelijk.

let op!

Niet alle onderdelen van platentektoniek zijn hier herhaald.

In deze les is bijvoorbeeld niet ingegaan op de vorming van mid-oceanische ruggen want die zijn niet in het MZ-gebied.