V5 Begrippen Wonen in NL h 2-4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Absolute zeespiegelstijging

Afvoeren

Benedenloop

Bergen

Deel van een rivier of beek vanaf de middenloop tot de monding, waar het verval en de stroomsnelheid over het algemeen gering zijn en de sedimentatie groot is.

Maatregel binnen de drietrapsstrategie: het tijdelijk opslaan van water dat niet kan worden vastgehouden.

.Toename van de stand van het zeeniveau ten opzichte van een vast punt.

Maatregel binnen de drietrapsstrategie om wateroverlast te vermijden, waarbij overtollig water via rivieren en kanalen naar een ander gebied wordt gebracht.

Bovenloop

Debiet

Dijkverlegging

Dijkverzwaring

Versterking van een dijk door hem te verbreden, te verhogen of te verstevigen.

Hoeveelheid water die op een bepaald punt door een rivier of beek stroomt, uitgedrukt in m³ per seconde. .

Deel van een rivier of beek vanaf de bron of oorsprong tot de middenloop, waar het verval, de stroomsnelheid en de uitschuring (erosie) over het algemeen groot zijn.

Het landinwaarts verplaatsen van de winterdijk om een grotere waterafvoer mogelijk te maken.

Driestapsstrategie

Dwarsprofiel.

Groene dak

Kanalisatie

Plat of hellend dak van een woning of kantoorgebouw dat begroeid is en daardoor een bepaald waterbergend vermogen heeft.

Dwarsdoorsnede van een riviergeul of beek op een bepaald punt, die de waterbreedte en de verschillen in waterdiepte laat zien

Het rechttrekken van een rivier om een betere waterafvoer mogelijk te maken en de rivier vaak ook te voorzien van stuwen (en sluizen) om de scheepvaart gemakkelijker te maken.

Aanpak volgens het Nationaal Waterplan die moet voorkomen dat waterhuishoudkundige problemen worden afgewenteld van het ene gebied op het andere gebied, volgens het principe van vasthouden, bergen en afvoeren van overtollig water.

Krib

Kribverlaging

Lengteprofiel.

Menselijke ingreep.

Korte dwarsdam (hoofd) die loodrecht op de rivieroever is aangelegd en die dient om de stroomsnelheid te vergroten

Hier: Actief menselijk handelen om de waterhuishouding te beïnvloeden of de waterveiligheid te vergroten.

Grafische weergave van de hoogteligging van de loop van een rivier of beek over een bepaald traject, bijvoorbeeld vanaf de bron tot de monding, waaruit het verval blijkt

Verlaging van de korte dwarsdammen in de rivier om bij hoge waterstanden een grotere waterafvoer mogelijk te maken.

Middenloop

Nevengeul

Noodoverloopgebied

Obstakelverwijdering

Verwijdering van een voorwerp of begroeiing uit het rivierbed, zodat het water vrij kan doorstromen.

Polder die gecontroleerd onder water kan worden gezet om een extreem hoge waterstand in een rivier te verlagen.

Deel van een rivier of beek tussen bovenloop en benedenloop waar erosie en sedimentatie ongeveer in evenwicht zijn.

Extra rivierloop evenwijdig aan de rivier die bij een gemiddelde waterstand en bij laagwater niet of nauwelijks water afvoert, maar die bij hoogwater een deel van de rivierafvoer kan verwerken.

Onregelmatiger neerslagregiem

ontbossing

piekafvoer.

Regiem

Verschil in inrichting van een gebied.

De verwijdering van de (natuurlijke) bosbegroeiing in een gebied, waardoor de waterafvoer van een rivier vergroot wordt.

Jaarlijkse schommelingen in de waterafvoer van een rivier of beek.

Betrekkelijk kort durende, snel opkomende en aanzienlijk grote extra waterafvoer (hoogwater) van een rivier die gemiddeld één keer per jaar of minder voorkomt. Heet ook wel afvoergolf.

Relatieve zeespiegelstijging

Retentie.

Retentiebekken

Rijnconferentie

Maatregel binnen de drietrapsstrategie om wateroverlast te vermijden, waarbij overtollig water (neerslag) in een gebied wordt vastgehouden..

Een lager gelegen gebied dat speciaal is ingericht om een teveel aan water – dat niet kan worden vastgehouden – tijdelijk te bergen om overlast in andere gebieden te voorkomen.

Regelmatig bijeenkomende commissie van Rijnstaten en de EU om problemen rond de Rijn gemeenschappelijk aan te pakken.Heet voluit Internationale Commissie ter Bescherming van de Rijn (ICBR).

Toename van de stand van het zeeniveau in combinatie met een daling van het land.

rivierbed verruiming

Ruimte voor de rivier

Stroomgebied.

Stroomstelsel.

Het hele gebied dat afwatert op een bepaalde rivier en zijn zijrivieren.

Combinatie van technische ingrepen om een hoge waterafvoer van een rivier op te vangen.

Pakket overheidsmaatregelen om het Nederlandse rivierengebied veiliger te maken en leefbaar te houden.

Rivier met alle zijrivieren en vertakkingen die deel uitmaken van hetzelfde stroomgebied.

Stuw

Temperatuurstijging

Uiterwaard

Uiterwaardvergraving.

Het naar beneden brengen van een deel van de uiterwaard om meer bergingsruimte voor water te maken en de waterafvoer te vergroten.

Hoger gelegen, buitendijks deel van het winterbed van een rivier, tussen zomer- en winterdijk, dat periodiek overstroomt en door sedimentatie wordt opgehoogd.

Toename van de gemiddelde temperatuur van het zeewater of van de dampkring, meestal toegeschreven aan het versterkte broeikaseffect (de opwarming van de dampkring als gevolg van door de mens uitgestoten broeikasgassen).

Beweegbare dam in een rivier of beek om de waterafvoer te beïnvloeden voor bijvoorbeeld scheepvaart, recreatie of irrigatie.

verdiepen

verdroging

verhang

verhoogde piekafvoer

Tijdelijke toename van de maximale hoeveelheid waterafvoer die tot dan toe werd gemeten in een beek of rivier.

Hoogteverschil tussen twee plaatsen langs een rivier of beek, uitgedrukt in centimeter per kilometer van de rivier.

Toestand waarin er te weinig grondwater beschikbaar is om de natuurwaarden te garanderen.

Technische ingrepen om de rivier meer ruimte te geven, zodat een grotere waterafvoer mogelijk wordt.Dit kan worden gedaan door de uiterwaard te verdiepen of door het zomerbed uit te graven.

verstening

vertragingstijd

verval

Verzilting

Voorbeeld van een menselijke ingreep in het stroomgebied van een rivier door een toename van het bebouwde oppervlak en van infrastructuur waardoor de infiltratie van neerslagwater vermindert en de oppervlakteafvoer van water toeneemt.

Periode tussen de waterstandsverhoging in een bovenstrooms gedeelte van een rivier en de te verwachten verhoging in een kwetsbaar benedenstrooms gelegen gebied.

Hoogteverschil tussen twee plaatsen langs een rivier of beek.

Toename van het zoutgehalte in de bodem of in het grond- en oppervlaktewater.

Waterafvoer

Waterplein

Waterscheiding

Watertoets

Een (stads)plein dat zo is ingericht dat het bij overmatige regenval kan dienen als opvangbassin voor overtollig water om daarmee het afvoersysteem te ontlasten.

De grens tussen twee stroomgebieden.

Beschrijving van de manier waarop rekening moet worden gehouden met (de gevolgen van plannen voor) de waterhuishouding bij nieuwe besluiten op het gebied van de ruimtelijke ordening.

De manier waarop overtollig water uit een gebied wegstroomt of wordt verwijderd.

Winterbed

Zomerbed

Groene Hart

Grootstedelijke functie

Hoofdgeul van een rivier of beek die meestal wordt begrensd door zomerdijken of zomerkaden.

Gebied rond een rivier of beek dat bestaat uit het zomerbed en de uiterwaarden, en dat meestal wordt begrensd door winterdijken.

Functie die je alleen in grote steden kunt vinden, zoals een concertgebouw, hoger onderwijs, academisch ziekenhuis, groot winkelcentrum of vliegveld.

Het ten opzichte van de omliggende stadsgewesten van de Randstad relatief dunner bevolkte gebied met een meer landelijke uitstraling.

Mainport

Metropoolvorming

Noordvleugel

Randstad 2040

De vorming van een stedelijk gebied met een belangrijke functie in de wereldeconomie.

Noordelijke zone van de Randstad met alle stadsgewesten vanaf Utrecht tot en met Alkmaar/Haarlem.

Structuurvisie die de hoofdlijnen bevat van het ruimtelijke beleid voor de Randstad en het Groene Hart tot in 2040.

Hoofdknooppunt in een mondiaal vervoernetwerk, waar intercontinentaal vervoer aansluit op continentale, nationale en regionale vervoersystemen (over weg, water, spoorwegen en door de lucht).

Ruimtelijke beleid

Sector beleid

stedelijk netwerk

Structuurvisie

Document waarin de hoofdlijnen van het ruimtelijke beleid staan en dat als uitgangspunt dient voor de toekomstige inrichting van een gebied, bijvoorbeeld Randstad 2040.

Een samenwerkende groep steden die elkaar door een gezamenlijke ruimtelijke visie vooral economisch versterken.

Ruimtelijk beleid voor een bepaald onderdeel van het ruimtegebruik, zoals landbouw, industrie of infrastructuur.

Het (volgens wettelijke spelregels) voorbereiden en plannen van de toekomstige inrichting van een gebied, bijvoorbeeld het sectorbeleid, het groeikernenbeleid, het beleid Vinex-locaties en Randstad 2040.

Zuidvleugel

Sector beleid

stedelijk netwerk

Structuurvisie

Document waarin de hoofdlijnen van het ruimtelijke beleid staan en dat als uitgangspunt dient voor de toekomstige inrichting van een gebied, bijvoorbeeld Randstad 2040.

Een samenwerkende groep steden die elkaar door een gezamenlijke ruimtelijke visie vooral economisch versterken.

Ruimtelijk beleid voor een bepaald onderdeel van het ruimtegebruik, zoals landbouw, industrie of infrastructuur.

Zuidelijke zone van de Randstad met de stadsgewesten Rotterdam, Den Haag en Dordrecht.