3.3 Revolutie in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Tijd van Pruiken en Revoluties

§3.3| Revolutie in Nederland

Wie waren de patriotten?

• https://npokennis.nl/longread/7616/wie-waren-de-patriotten
  

Beeldmerk

De voorgrond toont de guillotine, het symbool van de Franse Revolutie. De achtergrond toont rijke burgers, leden van een wetenschappelijk genootschap, die naar een natuurkundig experiment kijken: de werking van een elektriseermachine. De witte pruiken waren in de 18e eeuw in de mode bij rijke burgers.

Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. (Verlichting)

De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over – grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap  

(democratische revoluties)

• Revolutie in Amerika
• Revolutie in Frankrijk
• Revolutie in Nederland

Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op –eigentijdse verlichte wijze vorm te geven .

Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de – daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme (slavenhandel).

Waar gaat de paragraaf over?

Ook in Nederland streefden burgers naar grondrechten en politieke invloed. Ze noemden zichzelf patriotten. Nog voor de Franse revolutie probeerden ze de macht te grijpen. Ze werden verjaagd, maar na een Franse invasie kwam de democratische revolutie er toch.

Personen in deze paragraaf

Joan Derk van der Capellen tot den Pol

Leider van de Patriottenbeweging

Willem V

Stadhouder van Nederland

In deze paragraaf leer je:

• Waarom en hoe de patriotten in opstand kwamen
• Welke politieke veranderingen plaatsvonden vanaf 1795
• Welke invloed de Fransen hadden in Nederland

Zet de (meest passende) kenmerken bij de juiste revolutie

Amerikaanse Revolutie

Franse Revolutie

1789 - 1815

1776 - 1783

No 

taxation without representation

Vrijheid, gelijkheid, broederschap

Vooral binnenlands

Kolonie versus moederland

Onaf-hankelijkheid

Veel wisselende staatsvormen

Volks-soevereiniteit

Gelijke rechten

Nieuwe grondwet

De patriotten.

Aan het einde van de 18e eeuw heerste er grote onvrede onder de Nederlandse bevolking door het verliezen van de vierde zeeoorlog met Engeland.

Deze onvrede leidde tot het ontstaan van een beweging van democraten; de patriotten. 

Zij waren aanhangers van de verlichting en streefden naar vrijheid, gelijkheid en democratie in Nederland

De patriotten gaven de stadhouder en de regenten de schuld van de Nederlandse zwakte.

Leider van de patriotten; Joan Derk van der Capelle tot den Pol riep de Nederlandse bevolking op om in opstand te komen tegen de Oranjes. De patriotten vormden groepen van gewapende burgers, vrijkorpsen.

Ze namen in enkele steden de macht over Stadhouder Willem V vluchtte van Den Haag naar Nijmegen, maar de koning van Pruisen kwam hem te hulp met een leger.

Duizenden patriotten vluchtten hierdoor naar Frankrijk.

Aan het volk  van Nederland - pamflet van Joan Derk van der Cappellen tot den Pol.

'Het land is van alle Nederlanders en niet alleen van de Prins van Oranje en zijn vrienden. Dat zij U behandelen als hun persoonlijk eigendom is schandalig. Alle mensen zijn vrij geboren. De één heeft over de ander niets te zeggen.'

Wie staan er in de Bataafse Revolutie tegenover elkaar?

1. Patriotten v.s. Jacobijnen
2. Patriotten v.s. Lodewijk XVI
3. Stadhouder v.s. Patriotten
4. Engeland v.s. Patriotten

De machtsgreep van de patriotten mislukte doordat

1. Het Pruisische leger de stadhouder te hulp schoot
2. De Patriotten het niet met elkaar eens konden worden
3. De Fransen de Republiek binnenvielen en bezetten

Wat was het gevolg van de inval van het Pruisische leger in de Republiek in 1787?

1. Patriotten vluchtten naar Engeland
2. Patriotten vluchtten naar Duitsland
3. Patriotten vluchtte naar Frankrijk
4. Patriotten bleven in de Republiek

Opdracht

Spotprenten

= een plaatje waarop iets of iemand

belachelijk gemaakt wordt.

Stap 1. Wat zie je en staat er tekst bij?

Stap 2. Omschrijf wat je ziet, haal belangrijke kenmerken hieruit.

Stap 3. Geef aan ‘wie’ het gemaakt heeft.

Stap 4. Trek een conclusie.

voorbeeld toetsvraag:
'Zou de maker patriot zijn geweest?

Tekst bij de bron: 'Papieren hemel

Een nieuwe blik op de Patriotten.

Deze helden vliegen hoog, met haar papieren hemel. Tot aan de zonnenkring, ver boven het aard oppervlak. De beroemdheid heeft haar misleid, dit komt haar duur te staan. Zij storten onverwachts in het zuiverend vagevuur.'

In het katholicisme de plaats waar de zielen van gestorven personen gereinigd worden van alle zonden.

Gebruik de bron.

Zou de bron gemaakt zijn door een patriot?
Leg je antwoord uit met een bronelement.

Politieke veranderingen van 1795

In Frankrijk vormden de gevluchte patriotten het Bataafs legioen. In 1795 trok het Bataafs legioen met een Frans leger de Republiek binnen. Regenten stonden hun macht af aan de patriotten en Willem V vluchtte naar Engeland. 

De patriotten riepen Nederland uit tot de Bataafse Republiek.

De Bataafse Republiek werd in 1798 een democratie met een grondwet. Het algemeen kiesrecht voor mannen werd ingevoerd om het eerste Nederlandse parlement te kiezen. Nederland werd ook een eenheidsstaat. De overheid zorgde voor bijvoorbeeld voor nationale spellingregels, rijksbelastingen en een onderwijswet. De overheid stichtte ook openbare scholen.

Deze gebeurtenissen noemen we de Bataafse revolutie.

Een staat waarin lagere overheden zoals gemeenten en provincies ondergeschikt zijn aan het landsbestuur: de rijksoverheid (het rijk)

Lees eerst de bron.

Welk ideaal van de patriotten wordt in deze tekst verwoord?

1. Het volk moet zelf kunnen bepalen hoe en door wie zij geregeerd worden.
2. In een grondwet moeten vrijheid, gelijkheid en democratie voor het hele volk worden vastgelegd.
3. De macht van de stadhouder moet in een grondwet worden vastgelegd.
4. Het volk moet in opstand komen tegen de stadhouder en de regenten.

Lees eerst de bron.

Welke zin over de bron is juist?

1. De schrijver roept de bevolking op te streven naar vrijheid zonder hulp van de prins.
2. Uit de bron blijkt de ontevredenheid van de Nederlanders over de economie.
3. De schrijver roept de bevolking op te streven naar vrijheid met hulp van de Staten.
4. De schrijver van de tekst is geen patriot.

Koninkrijk Holland

In 1806 hief Napoleon de Bataafse Republiek op. Nederland veranderde van een democratie naar een monarchie. Nederland werd voor het eerst een koninkrijk: Napoleons broer Lodewijk werd koning.

In 1810 lijfde Napoleon Nederland in bij Frankrijk, Nederland werd een Franse provincie. Maar in 1813 jaagden Russische en Pruisische troepen de Fransen weg uit Nederland.

De jaren 1795-1813 staan bekend als de 'Franse tijd' omdat Nederland toen onder sterke Franse invloed stond. 

Veel vernieuwingen kwam voort uit de verlichting, zoals:

Het metrieke stelsel

Een systeem van tiendelige getallen, zoals bij de meter, de liter, het gram en bij geld

Invoering van de dienstplicht

Een gehate vernieuwing waardoor duizenden Nederlanders moesten vechten in het Franse leger. Velen sneuvelden in Rusland. Maar de dienstplicht bleef na de Franse tijd bestaan.

Het burgerlijk wetboek

In het burgerlijk wetboek werden gelijke rechten en plichten van alle Nederlanders vastgelegd.

De burgerlijke stand

Administratie van gegevens van burgers. Gezinshoofden moesten een familienaam laten registreren. Als ze die niet hadden, moesten ze er een kiezen.

Lodewijk Napoleon was de eerste koning van Nederland.

1. Waar
2. Niet waar

Aan de slag:

- Schema 'Drie Revoluties' verder invullen.

Sleep de onderdelen naar de juiste 'revolutie'

Amerikaanse revolutie

Franse Revolutie

Bataafse revolutie

1776

1786

1789

Burgers via Congres aan macht

Burgers via Nationale Vergadering aan macht

Patriotten voeren meer democratie door

De eerste democratische revolutie

13 kolonies worden onafhankelijk

Onthoofding staatshoofd

Staatshoofd vlucht