Les 1: Dieren en beweging

• Woordenschat
• Nederlands
• +1
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

    Dieren en beweging

NB:

Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

    Waar denk jij aan bij de titel 

    'dieren en beweging'?

Hoe werkt het?

Tekst

Onderzoek

Woordenschat

Leestafel

Boekenclub

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Leerdoel bekijken

Wat gaan we doen?

• De leestafel
• De introductie op het onderwerp
• De tekst
• Het onderzoek
• Presenteren onderzoek
• Woordenschat
• De boekenclub
• Terugblik/afsluiting

• Je kunt een nieuwsartikel vinden over dieren die iets bijzonders kunnen​ en dit bespreken in de groep.
• Je kunt vertellen wat de grote migratie van de monarchvlinder is​.
• Je leert tien nieuwe woorden en kunt ze toepassen.
  
• Je kunt vertellen welke bijzondere gaven mieren hebben​.
• Je kunt onderzoek doen naar beweging bij dieren.
• Je kunt goede aantekeningen maken en je onderzoek presenteren.
  
• Je kunt bedenken welk woord er bij het plaatje hoort.
• Je kunt een boek kiezen en benoemen waarom je dat boek zou willen lezen.​
• Je kunt één woord kiezen dat volgens jou het beste past bij deze les.
• Je kunt vertellen wat je deze les hebt geleerd, waarover je nog meer wil weten en/of wat je thuis gaat vertellen over deze les. ​

.

.

Wat ga je deze les leren?

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt een geschikt artikel vinden en dit bespreken in de groep.

De leestafel

Zoek een interessant artikel of een artikel over dieren die iets bijzonders kunnen, om het over te hebben.

Wat is een geschikt artikel?

Je kunt er je mening

over geven.

Voor iedereen interessant.

Niet te kort, 

maar ook niet te lang.

Je kunt er veel 

vragen over stellen.

Er komen door het

artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

Upload hier een foto

van jouw artikel.

Hoe vertel ik waar mijn artikel over gaat?

Welke zaken zijn nog meer van belang om te vertellen?

Om wie (of wat) gaat het?

Wat is er aan de hand?

Hoe is het in zijn werk gegaan?

Wat zou je hier nog meer over willen weten?

Waarom was dat?

Wanneer was dat?

Waar was dat?

Een gesprek voeren bij de leestafel.

Discussievragen

• Ben jij het daarmee eens?
• Ik vind dat toch vreemd, want…
• Nou dat weet ik nog niet zo zeker, want…
• Wie heeft er nog een ander argument?
• Is dat wel waar? Weet je dat zeker?
• Wat zegt die... in het artikel erover? Wat vind je daarvan?

Verdiepingsvragen

• Hoe kan het nou dat…?
• Wat ik niet snap is…?
• Wat zou er gebeuren als…?
• Zou iedereen…?
• Hou zou dat in de toekomst gaan / in het verleden gegaan zijn?
• Hoe zit dat eigenlijk in andere landen?

Freek Vonk was te gast bij het televisieprogramma
De Wereld Draait Door. Hier vertelde hij over de monarchvlinder.
Klik hier om deze video te bekijken. 

De introductie op de tekst

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt in eigen woorden iets vertellen over de grote migratie en de monarchvlinder.

Wat is er zo bijzonder aan
deze dieren?

Heb je de video bekeken? Klik dan nu hiernaast
op de spinner en beantwoord de vraag die op komt.

Bespreek deze vragen mondeling met de leerlingen.

De tekst: eerst even scannen! 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

bron

Bron: NU.nl (24/11/2015 door D. Rijnvis)

Bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

Leerdoelen?

Leerdoel: je kunt vertellen welke bijzondere gaven mieren hebben.

Lees de hele zin. Ook de zin ervoor en erna zeggen vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

Wat kun je doen als je een woord niet begrijpt?

Maak de volgende opdrachten bij de tekst:

Bij deze tekst schrijf je op een apart blaadje steeds jouw antwoord in eigen woorden op. Gebruik een deel de vraag in je antwoord. 

Pas aan het eind van het lezen en het beantwoorden van de vragen geef je je tekstje een eigen (korte) titel en lees het voor.

Lees de titel en de eerste alinea

• Geef twee manieren waarop mieren een gat kunnen dichten.

Lees alinea 2 

• Welke twee dingen hebben wetenschappers gedaan?
  
• Wat kwam er uit het onderzoek?
  

Lees alinea 3 

• Wat zouden robotbouwers van mieren kunnen leren en gebruiken?

De titel, inleiding en alinea 1

Mieren bouwen levende bruggen in regenwoud

Mierenkolonies in het regenwoud bouwen soms levende bruggen om zich snel te kunnen verplaatsen in moeilijk begaanbare gebieden (zie ook figuur 1).

De zogenoemde trekmieren dichten gaten in de bodem van het regenwoud

door erin te gaan staan en soortgenoten over zich heen te laten lopen. Als ze

grote kuilen tegenkomen, pakken de diertjes elkaars lichamen vast terwijl ze

over de randen reiken, zodat er een brug van mieren ontstaat waar de

kolonie overheen kan lopen. Dat melden Amerikaanse onderzoekers in het

wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of

Sciences.

de kolonie

de kolonie – een groep bij elkaar wonende dieren

reiken

reiken – armen (poten) uitstrekken

wetenschappelijk

wetenschappelijk – wat te maken heeft met de kennis op een bepaald gebied

figuur 1

Geef twee manieren waarop

mieren een gat kunnen dichten.

Alinea 2

Bewegen

De wetenschappers bestudeerden de bewegingen van kolonies trekmieren in de regenwouden van Centraal-Amerika met filmcamera's. Deze kolonies bestaan soms uit vele tienduizenden mieren. Achteraf analyseerden de

wetenschappers het gedrag van de insecten. Ook slaagden ze erin om gevangen trekmieren bruggen te laten bouwen in hun laboratorium (zie figuur 1). Uit het onderzoek blijkt dat de mieren hun levende bruggen binnen enkele seconden kunnen opbouwen en afbreken. De kolonies kunnen daardoor razendsnel door moeilijk begaanbare gebieden reizen. Soms komen de bruggen van mieren zelfs in beweging om snellere routes over kuilen te creëren.

analyseren

analyseren – nauwkeurig onderzoeken

creëren

creëren – iets nieuws maken

figuur 1

Welke twee dingen hebben wetenschappers gedaan?

Wat kwam er uit het onderzoek?

Alinea 3

Natuurrampen

"De bruggen reageerden dynamisch op het verkeerspatroon van de route die de mieren namen", verklaart hoofdonderzoeker Christopher Reid op nieuwssite EurekAlert. "Vergelijk het met een situatie waarin de George Washington Bridge tussen New York City en New Jersey zichzelf zou herpositioneren over de rivier, afhankelijk van de kant waar het meeste verkeer vandaan komt." De nieuwe bevindingen kunnen robotbouwers mogelijk inspireren om de strategie te kopiëren. In theorie zou het volgens Reid bijvoorbeeld mogelijk zijn om zwermen van kleine robots te creëren die na natuurrampen bruggen bouwen voor mensen. "Traditionele robots werken niet goed samen en kunnen niet goed omgaan met veranderende omgevingen waarvoor ze niet geprogrammeerd zijn", aldus Reid in de Sydney Morning Herald. "Deze mieren werken beter samen dan onze beste robots."

dynamisch

dynamisch – wat in beweging is en veranderlijk is

traditioneel

traditioneel – zoals we al heel lang gewend zijn

inspireren

inspireren – aanmoedigen

de strategie

de strategie – de aanpak, de tactiek

de zwerm

de zwerm – heel veel insecten of vogels die als 1 groep bewegen

Wat zouden robotbouwers van mieren kunnen leren en gebruiken?

Alle vragen beantwoord?

Geef je tekstje dan een eigen korte titel.

Lees nu je zelfgeschreven stuk tekst door.

Staat alles erin? Heb je eigen woorden gebruikt? Lees je tekst maar voor!

Wat denk jij? Gaan die slimme robots er komen?

Ja, er komen zeker slimme robots.

Nee, er komen geen slimme robots.

1. Kies één van de opties op de volgende slide en ga op je laptop zoeken naar informatie. Overleg met elkaar waar je gaat zoeken, zodat je verschillende websites kiest.
   
2. Noteer je bevindingen in steekwoorden. Maak vervolgens met elkaar een zo compleet mogelijke mindmap op een grote flap. Vul elkaar aan.
3. Vertel aan elkaar wat je gevonden hebt.
4. Noteer de websites die interessant zijn, zodat je die weer terug kunt vinden.
5. Bewaar je onderzoeksresultaten goed.

Het onderzoek

Hoe doe je goed onderzoek?

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt onderzoek doen naar beweging bij dieren en de informatie in een mindmap zetten.

Mindmap?

Vraag je docent naar de hand-out 'Een mindmap maken'!

De hand-out 'Een mindmap maken' is als PDF-bestand beschikbaar in het lesplan van dit blok.

Welk onderwerp lijkt

jou interessant?

Hoe werkt het navigatiesysteem bij dieren?

Waarin verschillen dieren van mensen als het om bewegen gaat?

Let goed op...

Hier komt een aantal tips!

Navigatiesysteem bij dieren

Hoe weet een dier de weg? Hij heeft geen navigatiesysteem waar hij even het adres invoert. Ook kan hij de weerberichten niet lezen voor het meest gunstige weer om te vertrekken. En hoe kun je onder water of in de lucht nu de weg bepalen zonder borden met de juiste afslag?
Kies een groep dieren die je interessant vindt en ga op zoek wat je kunt vinden over hun manier van navigeren.

Kies uit:

• landdieren
• zeedieren
• vogels
• insecten

Handige pagina: https://newscientist.nl/nieuws/hoe-navigeren-dieren-op-magnetische-velden/

Hoe bewegen dieren?

Ben je nieuwsgierig naar de kracht of snelheid van een bepaald dier of wil je weten waardoor vogels kunnen vliegen en wij niet? Dan is dit het juiste onderzoek voor jou. Ga op zoek naar overeenkomsten en verschillen tussen mens en dier en probeer erachter te komen waardoor bepaalde dieren bijzondere fysieke krachten hebben die wij mensen graag zouden willen hebben.

Woordenschat

Klik hier voor het leerdoel.

Leerdoel: Je kunt het woord raden aan de hand van een afbeelding

Je krijgt steeds een afbeelding te zien.
Welk woord wordt bedoeld? 

Per goed antwoord verdien je een punt.

Welk woord is dit?

Traditioneel

Welk woord is dit?

de kolonie

Welk woord is dit?

creëren

Welk woord is dit?

analyseren

Welk woord is dit?

dynamisch

Welk woord is dit?

de zwerm

Welk woord is dit?

de strategie

De boekenclub

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt uitleggen welk boek je het liefste zou willen lezen en waarom.

Voor jullie liggen boeken uit de kast. Pak allemaal één boek, bekijk het en lees er twee minuten.

Bedenk voor jezelf of je dit boek zou willen lezen.

• Geef je boek nu twee plekken door naar rechts.
   Bekijk en lees het boek dat je nu voor je neus krijgt ook twee minuten. Bedenk voor jezelf of je dit boek zou willen lezen.
• Geef je boek één plek door naar links. Bekijk en lees
   het boek dat je nu voor je hebt weer twee minuten. 

Welke van deze drie boeken
zou jij het liefste willen lezen? 
Leg goed uit wat je aanspreekt.

Afsluiting & Terugblik

Noem één woord dat voor jou deze les het beste omschrijft.

Leerdoel?

Leerdoel: Je kunt één woord kiezen dat volgens jou het beste past bij deze les. 

Noem drie dingen die je tijdens deze les hebt geleerd.

Noem twee dingen uit deze les waarover je nog meer wil weten.

Wat ga je thuis vertellen over deze les?