06 en 07 oktober Spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H4N

Welkom

Programma

• afronden oefentoets Poep (donderdag) en bespreken (vrijdag)
• uitleg spelling
• zelfstandig werken

Leerdoel

Deze week heb je je laatste vragen gesteld over Verhaalanalyse en heb je inzicht in lastige onderdelen van spelling.

Let op: formatieve spellingstoets op vrijdag 4 nov.

Spellingtheorie Nw Ned

• 8.1 t/m 8.3: werkwoorden
• 8.4: hoofdletters
• 8.5: meervoud
• 8.6: tussenklank
• 8.7: aan elkaar of los
• 8.9: liggend streepje
• 8.11: getallen
• 8.12: sommige of sommigen

Sommige of sommigen

Sommige, vele, enkele, beide

 Met een -e

• als ze bijvoeglijk gebruikt worden: sommige mensen, vele klassen
  
• als ze verwijzen naar zaken of dieren: vogels fluiten en de meeste doen dat vaak. 

Sommigen, velen, enkelen, beiden

 Met een -en

• als ze zelfstandig gebruikt worden én verwijzen naar mensen: sommigen vinden winterweer fijn. 
• let op:  als het woord verwijst naar eerder genoemde personen in dezelfde zin, schrijf je -e: De klanten zijn boos en enkele (klanten) dienen zelfs een klacht in.

Bijvoeglijke naamwoorden 

 Met -en:

• als ze zelfstandig gebruikt worden én als ze naar mensen verwijzen: gehandicapten krijgen een rolstoel; doven en slechthorenden.

Met -e:

• als ze bijv. gebruikt worden (kleine huizen, leuke vrienden)

Haal de fouten eruit!

1. De meeste honden lopen aan de lijn, maar sommigen lopen in het bos los. 
2. Leerlingen op het Cals komen meestal uit IJsselstein of Houten, maar de meesten komen uit Nieuwegein
3. De geslaagde vierden een fantastisch feest.

Haal de fouten eruit!

1. De meeste honden lopen aan de lijn, maar sommige lopen in het bos los. (want een dier)
2. Leerlingen op het Cals komen meestal uit IJsselstein of Houten, maar de meeste (leerlingen kun je erachter zetten, dus geen 'n') komen uit Nieuwegein.
3. De geslaagden vierden een fantastisch feest.

Aan elkaar of los

 Aan elkaar geschreven worden...

1. samenstellingen: deurbel, lageloonland
   
2. getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: dertienduizend; maar: tien miljoen
3. combinaties van een voorzetsel en een bijwoord: "hij woont dichtbij", maar als er vnw of zn volgt, wordt het: "hij woont dicht bij mij." 

 Aan elkaar geschreven worden...

• combinaties van of twee voorzetsels: voorin, achterop, maar als een voornaamwoord of zn volgt, wordt het: "hij zit voor in de bus".
• combinaties van bijwoorden die bestaan uit er, hier, daar, waar + vz: hierdoor, waarmee. Let op bij voorzetsels die bij het werkwoord horen: dat hangt ervan af (af hoort bij 'hangen': afhangen van)

Vragen?

Zelfstandig werken 

• opdrachten spelling
• Verhaalanalyse begrippen bestuderen 
• Cambiumned.nl / Literaire begrippen

Waar schrijf je hoofdletters?

•  ....
• aan het begin van de zin. Let op: 's Middags
• bij namen. Let op: meneer Van Hal; Michiel van Hal
• bij aardrijkskundige namen, feestdagen, gebouwen. Let op: Kerstmis (maar kerst), Zuid-Amerikaans, Domtoren
• bij citaten: "Ik ben oud", sprak hij.

Waar schrijf je kleine letters?

•  ....
• dagen, maanden, seizoenen: maandag, april, herfst
• religies: christendom, islam
• windstreken: het zuiden
• afleidingen van feestdag: paasmarkt
• vervolg van citaat: "Als ik dit doe", zei Jan, "dan kan dat niet."

Komma's

• tussen twee persoonsvormen: 
• Als het jou vandaag echt niet uitkomt, zal ik onze afspraak verzetten naar volgende week. 
• in lange zinnen voor een voegwoord:
• De personages in deze roman zijn oppervlakkig en weinig geïnteresseerd in elkaar, omdat de schrijver het vluchtige leven heeft willen neerzetten. 

Haal de fouten eruit!

1. Meneer de Vries gaat in de Lente tijdens de Paasvakantie vaak naar Engeland. 
   
2. Het Christendom is ontstaan in het midden-oosten.

Haal de fouten eruit!

1. Meneer De Vries gaat in de lente tijdens de paasvakantie vaak naar Engeland. 
   
2. Het Christendom is ontstaan in het Midden-Oosten.

Lastige spelling meervoud

• Meervoud op -s: 
• s eraan vast als de uitspraak blijft kloppen: logés, cafés
• 's als er uitspraakproblemen ontstaan:
• bij klinkers a, i, o, u, y: baby's / piano's / accu's / taxi's
• bij afkortingen: hbo's

Lastige spelling meervoud

• Meervoud op -en: 
• aanpassing spelling: stok - stokken / laars - laarzen
• woorden die eindigen op -ie: 
• klemtoon op -ie → meervoud met -ën: industrie – industrieën.
• klemtoon niet op -ie → meervoud met -n; trema op de e die er al staat: porie – poriën.

Haal de fouten eruit!

1.  Bij de entree's van de bureau's bij de efteling moet je altijd lang wachten.
2. De financieën van het bedrijf dat accu's verkoopt zijn sinds het begin van de coronapandemie een puinhoop

Haal de fouten eruit!

1.  Bij de entrees van de bureaus bij de Efteling moet je altijd lang wachten.
2. De financiën van het bedrijf dat accu's verkoopt, zijn sinds het begin van de coronapandemie een puinhoop.

Spelling van samenstellingen

• Wat is een samenstelling?
  
• een samenstelling schrijf je aan elkaar! 

 

Aan elkaar => tussenletter 

• bij sommige samenstellingen een -s: machtsvertoon dus ook: machtsstrijd (stationsplein dus ook stationschef)
• Regel: 
• je hoort een -s, dus je schrijft 'm
• bij veel andere samenstellingen een -n of -en: vriendendienst en berenkuil
• Regel: 
• -en als eerste deel een zelfst. nw is met meervoud op -en 

Géén -en, maar een -e als eerste deel....

1. géén mv heeft: roggebrood (want 'rogge')
2. Er maar één van is (zon): zonnestraal
3. Als eerste deel (ook) een mv op -es heeft: asperges, ziekten/-es: aspergesoep, ziektekiem
4. Géén zelfst. nw is: blindedarm
5. Als het eerste deel een versterking is van bijv.nw: boordevol.

DUS: de tussenletter -n schrijf je als:

Het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is en alléén een meervoud heeft op -EN.

3 uitzonderingen waarbij je toch ook -e schrijft:

1. Er is er maar één van (zonnestraal / koninginnedag)

2. Het woord is niet meer als samenstelling te herkennen (schattebout / spillebeen)

3. Eerste deel versterkt het tweede deel (apetrots / beresterk)

Vragen?