Laagland Cursus 10

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Cursus 10: achttiende eeuw

Historische context

In de Republiek der Nederlanden waren drie groeperingen: 

1. Oranjepartij (stadhouder en aanhang)

2. Regenten (wilden macht behouden)

3. Patriotten (wilden meer invloed voor de burgerij)

Invloed van de Fransen (verfransing). 

Economische achteruitgang en werkloosheid.

Burgerij wilde meer invloed op het bestuur

Welke bijnaam heeft de achttiende eeuw gekregen?

De naam pruikentijd gebruiken we omdat in deze tijd:

1. Iedereen een pruik droeg
2. De pruik toen werd uitgevonden
3. Rijke mensen een pruik droegen
4. Alle vrouwen een pruik droegen

2 Culturele context

Wat bedoelt Immanuel Kant met: 'Sapere aude!'

1. 'Durf in opstand te komen!'
2. 'Durf te denken!'
3. 'Durf te luisteren!'
4. 'Durf te onderzoeken!'

Wat is de verlichting?

1. Uitvinding van de straatlantaarns
2. Steeds meer uitvindingen waarbij kennis belangrijker werd dan geloof
3. Steeds meer uitvindingen die het geloof helpen de bijbel te verklaren
4. Het schrijven van een nieuwe vertaling van de bijbel

In de Verlichting staat:

1. ratio/rede centraal
2. geloof centraal
3. natuur centraal
4. spiritualiteit centraal

verlichting

Zelfstandig en kritisch denken en op basis daarvan handelen.

* Verlichte denkers zijn optimistisch (de mens is van nature goed; verkeerd gedrag ontstaat door gebrek aan kennis van het goede)

* groot belang onderwijs en opvoeding

* moralistische geschriften

* idee maakbaarheid samenleving

De burger ontwikkelde zich als individu-> zelfbespiegeling, aandacht innerlijke leven en aandacht voor gedrag-> dagboeken, brieven, essays, romans.

Satrire
 

Kan satire te ver gaan?

ja

nee

Welke satirische programma's / artiesten / tijdschriften enz. ken je?

Paarse tekst blz 127: Eise Eisinga

https://www.youtube.com/watch?v=_cCCB90RPxo

Ben jij meer emotioneel of rationeel?

emotioneel

rationeel

beide even zeer

Neem jij alles klakkeloos aan of check je feiten?

ik neem alles klakkeloos aan

ik check altijd de de feiten

ik check soms de feiten

Les 3 week 13 par. 2.3: kunst 

De kunstenaar als opvoeder en opinievormer

Bekijk het satirische schilderij ( Er werd geschreeuwd in het huis - Cornelis Troost) op de volgende dia. 

Waarmee wordt gespot?

Waarmee wordt gespot?

1. de elite
2. de pruikentijd
3. drankmisbruik
4. homoseksualiteit

Waarom zou drank een gevaar kunnen zijn voor de ratio?

2.4 Classicisme 

Ontstaan in de zeventiende eeuw -> vorsten en machthebbers

Achttiende eeuw-> classicisme wordt hergebruikt door burgerij 

Verschil met zeventiende eeuws classicisme::

- nadruk op eenvoud, zakelijkheid, regelmaat en heldere lijnen (morele zuiverheid)

-kunstenaar richt zich qua onderwerp op de burgerlijke wereld (geen waargebeurde historische gebeurtenissen)

2.5 muziek

Barokmuziek: gevoelens en passie uitdrukken

  

Luister naar het volgende fragment (scherm niet tonen) en beantwoord daarna devragen.

https://www.youtube.com/watch?v=QLj_gMBqHX8

Welk instrument is dominant?

Welke componist schreef dit stuk?

Welk instrument is dominant?

1. het klavecimbel
2. de fluit
3. de piano
4. de viool

Wie is de componist?

1. Bach
2. Beethoven
3. Haydn
4. Mozart

Later die eeuw: verandering

Klassieke stijl van Weense school.

Ontstaan van symfonieorkest.

Componisten zelfbewuster, vrij scheppende kunstenaars, niet meer in opdracht.

Luister naar het volgende fragment en beantwoord de vragen.

https://www.youtube.com/watch?v=sPlhKP0nZII

Hoe heet dit bekende stuk en van wie is het?

 Het openingsmotief van Beethovens vijfde symfonie werd in de Tweede Wereldoorlog op zenders van de BBC als herkenningsmelodie gebruikt. In morsecode ("••• —" ofwel: "kort-kort-kort-lang") wordt hiermee de letter "V" gesymboliseerd, het V-teken ('victory') stond symbool voor overwinning en vrede en was in 1941 onder velen als zodanig bekend.

par. 3 Literaire ontwikkelingen

Vanaf 5.50 minuten : https://www.youtube.com/watch?v=4mGJ1HHJlTg

vlogboek spectatoriale tijdschriften

3.2 classicistisch toneel

-Frankrijk als voorbeeld

-Morele lessen

-Deugd belond en ondeugd bestraft

https://www.youtube.com/watch?v=C2Lc7fLE-Os

Het wederzijds huwelijksbedrog   (satire en moralisatie)

Kinderliteratuur

In de Verlichting ontstonden nieuwe ideeën over opvoeding.

 Rousseau: de mens is in wezen goed, maar wordt bedorven door de maatschappij. Kinderen zo lang mogelijk in kinderwereld laten. Ze moeten zoveel mogelijk vrij gelaten worden, dan zullen ze zich vanzelf tot goede mensen ontwikkelen.

Literair gevolg  ontstaan jeugdlectuur midden 18e eeuw

Belangrijkste Nederlandse jeugdboek: Proeve van kleine gedichten voor kinderen door Hiëronymus van Alphen

Gedicht: De pruimeboom

Jantje zag eens pruimen hangen,

O! als eieren zo groot.

't Scheen, dat Jantje wou gaan plukken,

Schoon zijn vader 't hem verbood.

Hier is, zei hij, noch mijn vader,

Noch de tuinman, die het ziet:

Aan een boom, zo vol geladen,

Mist men vijf, zes pruimen niet.

Maar ik wil gehoorzaam wezen,

En niet plukken; ik loop heen.

Zou ik om een hand vol pruimen

Ongehoorzaam wezen? Neen !

Voort ging Jantje, maar zijn vader,

Die hem stil beluisterd had,

Kwam hem in het lopen tegen

Vooraan op het middenpad.

Kom mijn Jantje, zei de vader,

Kom mijn kleine hartedief!

Nu zal ik u pruimen plukken,

Nu heeft vader Jantje lief.

Daarop ging Papa aan 't schudden,

Jantje raapte schielijk op.

Jantje kreeg zijn hoed vol pruimen,

En liep heen op een galop.

Welke deugd wordt hier geprezen?

1. gehoorzaamheid
2. ijver
3. standvastigheid
4. leergierigheid

Vind je het een geloofwaardig gedichtje?

ja

nee

pardodie van O'Mill

Pruimejantje

 

Jantje zag eens pruimen hangen

Oh, als eieren zo groot;

De tuinman zag zijn bolle wangen

Sloeg de vuile gapper dood.

John O’Mill (1915-2005)

Bespreking (door jullie zelf) klucht: 6 april

3.5: imaginaire verhalen

Reize door het Aapenland - Gerrit Paape

Gaan we lezen na pww3

Dus je zou al aantekeningen kunnen maken...

Waarom schreven Verlichters imaginaire reisverhalen?

1. Ze hadden een grote fantasie
2. Ze vertelden graag over hun reizen
3. Ze konden dan niet opgepakt worden
4. Ze dachten dat een denkbeeldig verhaal meer aan zou spreken

Welk genre lees je het liefst?

psychologische roman

oorlogsroman

fantasy

historische roman

geen voorkeur

Kun jij goed je gevoelens uiten?

ja

nee

Hoe uit jij je gevoelens?

Ten slotte: 3.6 sentimentalisme en de briefroman

https://www.youtube.com/watch?v=2p1eRjSLJTk (tot 5 minuten)

https://www.youtube.com/watch?v=6Way5O7FGI0

Met welke (al dan niet levende/bestaande) figuur/persoon zou je brieven willen schrijven?