4 Tijd van steden en staten - 1 De opkomst van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Steden en staten

4

Tijd van steden en staten 1000-1500

1 - Opkomst van steden

h2 les 1

Door de tijd

Tijd van steden en staten 1000-1500

• jagen en verzamelen
• Neolithische revolutie, ontstaan landbouwgemeenschappen (dorpen)
• ontstaan steden, dorpen groeien uit tot steden (specialisatie)
• rijken (hiërarchie, bureaucratie)
• Val West-Romeinse rijk, autarkische samenleving (hof- en leenstelsel) 
• Herstel agrarisch-urbane samenleving (opkomst steden)

h2 les 1

Herhalen

Tijd van steden en staten 1000-1500

In de zesde eeuw brak voor de eerste keer een pestepidemie uit in het Oost-Romeinse Rijk: er stierven miljoenen mensen en de samenleving raakte ontwricht. Hoewel in de zevende en achtste eeuw ook nog uitbraken van de pest voorkwamen, bleef de eerstvolgende grote, zeer dodelijke, pestepidemie uit tot 1347.

2p Verklaar met een kenmerkend aspect passend bij de vroege middeleeuwen waardoor grote pestepidemieën in die periode bijna niet voorkwamen in West-Europa. Benoem eerst het kenmerkend aspect en leg vervolgens pas het verband uit.

h2 les 1

Herhalen

Tijd van steden en staten 1000-1500

KA 11 = de vrijwel volledige vervanging van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Pest verspreidt zich door menselijke contacten en dus is handel uiterst geschikt. Omdat handel verdween (zelfvoorziening) kon de pest zich ook niet goed verplaatsen. (en dus duurde het tot de 13e eeuw voor Europa weer te maken kreeg met de Pest. Want toen was de agrarisch-urbane samenleving weer hersteld!)

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van steden en staten 1000-1500

In deze paragraaf leer je:

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond
  
• hoe handel en nijverheid elkaar stimuleerden
  
• hoe de geldeconomie zich ontwikkelde
  

h2 les 1

Verstedelijking

Tijd van steden en staten 1000-1500

Vanaf de 11e eeuw ontstond er weer een landbouwstedelijke samenleving in Europa.
De urbanisatie was een langdurig proces. De meeste steden hadden in de tijd van steden en staten nog weinig inwoners.

Waardoor ontstonden en groeiden de steden?

• de handel kwam tot bloei doordat invasies van Vikingen stopten
• de boeren gingen overschotten produceren, zo ontstond er aanbod aan steden waar veel vraag naar hun producten was
• plattelanders trokken naar de steden voor welvaart en vrijheid en omdat er voor de groeiende bevolking te weinig landbouw-grond was
• Milder klimaat -> voedsel minder schaars

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond

h2 les 1

Verstedelijking

Tijd van steden en staten 1000-1500

Gevolg stabieler politiek klimaat en toename voedsel --> bevolkingsgroei

Gevolg bevolkingsgroei:

• meer voedsel nodig
  
• meer landbouwgrond nodig
  
• technologische vernieuwingen (ploeg) (drieslagstelsel)
  
• gevolg toename landbouwgrond en technologie --> meer voedsel

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond

h2 les 1

Verstedelijking

Tijd van steden en staten 1000-1500

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond

Gevolg van Politieke stabiliteit en stijgende voedselproductie --> veiliger om te reizen en voedsel surplus --> toename handel --> specialisatie (ambachten) --> Behoefte aan markten --> toename steden

h2 les 1

Handel en nijverheid

Tijd van steden en staten 1000-1500

Er werd in de steden niet alleen op de lokale markten gehandeld, er was ook handel over grote afstanden:

• Italiaanse kooplieden handelden in Aziatische specerijen: plantaardige smaakstoffen
  
• laken, gemaakt van wol, was belangrijkste nijverheidsproduct in de Europese lange-afstandshandel
  
• over bevaarbare waterwegen; steden, edelen en vorsten verdienden eraan door het heffen van tol: belasting voor het gebruik van een weg, rivier of brug
  
• kooplieden uit verschillende steden vormden hanzen: organisaties van samenwerkende handelaren
  

• hoe handel en nijverheid elkaar stimuleerden

h2 les 1

Een geldeconomie

Tijd van steden en staten 1000-1500

• In het dagelijks leven waren munten het belangrijkste betaalmiddel.
  
• Vanuit Italië werden nieuwe handels- en betaalmethoden ontwikkeld:
  
• er ontstonden compagnieën
  
• handelaren gebruikten een wisselbrief
  
• er ontstonden banken waar handelaren geld uitleenden tegen rente
  
• muntgeld werd overbodig door de giro
  

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving is een kenmerkend aspect van de tijd van steden en staten.

• hoe de geldeconomie zich ontwikkelde

h2 les 1

Verandering

Tijd van steden en staten 1000-1500

Vroege middeleeuwen (500 - 1000) - zelfvoorzienende (autarkische) agrarisch samenleving. Kleine gemeenschappen die zelfvoorzienend zijn, weinig handel, weinig steden

Late middeleeuwen (1000- 1500) - agrarisch-urbane samenleving.

Voldoende voedsel om enkele steden te onderhouden. Meeste mensen nog boer

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van steden en staten 1000-1500

In deze paragraaf leer je:

• hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond
  
• hoe handel en nijverheid elkaar stimuleerden
  
• hoe de geldeconomie zich ontwikkelde