KA32: De sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

KA32: De sociale kwestie

Industrialisatie en urbanisatie zorgen ervoor dat fabrikanten veel macht hebben. Arbeiders krijgen te maken met slechte werk- en leefomstandigheden. Er komt een maatschappelijke discussie op gang rondom de 'sociale kwestie'. De stroming die voor hen op gaat komen zijn de socialisten. 

Leerdoelen KA33

25: Je kunt uitleggen welke gevolgen het werken in industriële fabrieken had voor de arbeiders. 

26: Je kunt uitleggen welke gevolgen de massale urbanisatie had voor de arbeiders. 

27: Je kunt uitleggen welke groepen mensen zorgen hadden over de omstandigheden van de arbeiders en waarom zij deze zorgen hadden. 

28: Je kunt uitleggen wat de grote vraag was van de 'sociale kwestie'. 

29: Je kunt uitleggen welke groepen voor sociale wetgeving waren en wat hun argumenten daarvoor waren. 

30: Je kunt uitleggen welke groepen tegen sociale wetgeving waren en wat hun bezwaren daartegen waren. 

Terminologie

• Verslechterende levens- en werkomstandigheden (arbeiders)
• Meer mensen dan banen
• Misbruik door fabrikanten
• Politieke machthebbers, de liberalen: zaak voor 'de markt
• Socialisten komen op voor omstandigheden van arbeiders
• Ontstaan sociale wetgeving

LD: 28

Machineritme

• Voor FR Revolutie: arbeiders bescherm door gilden
• Daarna: Fabriek bepaalt het werkritme, werken totdat de machine stil stond
• Door hoog verloop is fabrikant oppermachtig; graag of niet!

LD: 25

Woon-omstandigheden

• Hoge bevolkingsgroei bij industriële centra
• Door enorm snelle urbanisatie werden huizen in hoog tempo gebouwd, vaak meer krottenwijken
• Veel honger, lichaamsgebreken, slechte voeding, eentonig werk
• 'Zwakke' arbeidersklasse met veel ziektes die rondgingen!

LD: 26

Maatschappelijk debat

• Sociaal betrokken burgers gaan opkomen voor arbeiders; bijv. artsen, priesters en schrijvers
• Brengen maatschappelijke discussie op gang; de sociale kwestie!
• Vraag: Heeft de overheid een rol in het verbeteren van omstandigheden voor het volk?

LD: 27/28

Liberalisme

• Adam Smith: vrije, ondernemende individu centraal
• De staat moet zich zo min mogelijk bemoeien
• Verwierpen absolutisme, bestuur zou gevormd moeten worden door verantwoordelijke burgers
• Tegen fanatisme en censuur, voor een parlementaire democratie

LD: 30

Ontstaan socialisme

• Marx' en Engels' Communistisch Manifest basis voor socialisme
• Strijd tussen de bezittende (bourgeoisie) en niet-bezittende klasse (proletariaat) zou moeten uitmonden in een opstand!
• Klassenstrijd zou gewonnen worden door het proletariaat

LD: 29

Communisme

• Na overgangsperiode zou ideale (communistische) samenleving ontstaan
• Geen heersers of onderdrukten
• Alle productiemiddelen gemeenschappelijk bezit
• Geen beloning voor prestatie, maar ontvangen wat ze nodig hadden

LD: 29

Splitsing

• Arbeiders kregen het langzaam beter; prijzen dalen, lonen stijgen
• Communisten blijven geloven in revolutie
• Sociaaldemocraten: einddoel hetzelfde, maar in kleine stapjes via sociale wetten
• Krijgen meer aanhang dan communisten

LD: 29

Philips

Wat heeft de sociale kwestie te maken met (de beginjaren van) Philips?

De Philips-Marx connectie

• Lion Philips, vader van Gerard en Anton Philips, was financier van Karl Marx!
• Marx heeft in de achtertuin van de Philips zijn belangrijkste werk (Das Kapital) geschreven