5.2 - A - Zelfstandige burgers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

5.2 - Zelfstandige 

Burgers 

Planning

• De Nederlanden
• Stadsrechten
• Stadsbestuur 
• Straffen in de middeleeuwen
• Zelfstandig werken
• Afsluiting 

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe steden stadsrechten kregen.
   
• Je kunt uitleggen hoe burgers hun stad bestuurden. 
  
  
• Hoe steden zelfstandiger werden en lage edelen hun macht verloren. 

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen.Er waren veel kleine gewesten (provincies), die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn. De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom! De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten.

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen.
• De stad mag zelf rechtspreken en een deel van de boetes is voor de heer. 

• De inwoners van een stad waren vrije burgers (geen bezit van de heer).
• De stad mag zelf belastingen heffen. 
• 
  

Hieronder zie je de Middeleeuwse namen van steden staan. Sleep ze naar de juiste plek in de kaart.

Masetrieth

Daventre portu

Amestelledamme

Trecht

Gouwe

Raadhuis

Stadhuis

Hier zeteld het bestuur van de stad: de schout (plaatsvervanger van de heer) en schepenen. Maar de rechtbank en de cellen voor misdadigers vind je hier. Alles wat met betuur en rechtspraak te maken heeft onder een dak.  Daarnaast werden hier keuren (wetten) gemaakt.

Dagelijkse bestuur

Dagelijkse bestuur

Het dagelijkse bestuur van een stad lag in handen van de burgermeester, dat waren vaak twee. 
Het vroedschap controleerde de stadsbestuurders. 

Burgers

Mannen konden burger worden als ze een jaar en een dag in de stad wonen. Mensen uit de stad noemde je poorters. 
Je moest wel een beroep hebben en een geldbedrag betalen. Alle mannelijke poorters samen vormden de burgerij. 

Minder macht

• Hoge edelen kregen inkomsten via belasting en de stad steunde hen door middel van soldaten.  Maar steden werden steeds zelfstandiger. Ze waren immers rijk genoeg om zich te verdedigen en invloed uit te oefenen op het zelfbestuur. 

Aantekeningen

• Inwoners van een stad wilden eigen baas zijn. Samen met de hertog/graaf maakten zij afspraken. Die noem je stadsrechten.  De stad mag een stadsmuur bouwen en een eigen rechtspraak hebben. De inwoners van een stad waren vrije poorters. In ruil voor deze vrijheden moesten zij wel belasting betalen. 
• Steden werden steeds zelfstandiger. Rijke edelen kregen geld via belastingen, maar lage edelen verloren hun macht omdat de stad zichzelf kon verdedigen en besturen. 

Klik op de hotspots en sleep de straffen en de gezegden naar de juiste plek in de afbeelding.

Hand afhakken

Geselen

Ogen uitsteken

In het water gooien

Ophangen

Op de brandstapel

Onthoofden

"Iemand de ogen uitsteken."

"Hij voelt zich geradbraakt."

"Ik maak hem een kopje kleiner."

" Zij werd op de pijnbank gelegd."

"Ze legden hem het vuur aan de schenen."

"Dat doet hem de das om."

Wat hoort er bij een middeleeuwse stad? 

Kerk

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, sleep mij dan.

Plein

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Stadsmuur

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Agora

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Tempel

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Stadspoort

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Markt

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Koopmanshuis

Als ik hoor bij een Middeleeuwse stad, 

sleep mij dan naar het sleepdoel. 

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen en wisten het land effectiever te bewerken

Waarom zou een heer stadsrechten aan een stad verlenen?

1. Het gaf de heer aanzien als hij een grote stad in zijn gebied had
2. Hij wilde graag dat de mensen in zijn gebied een beter leven kregen.
3. Hij kreeg in ruil daarvoor belastingen en militaire steun

Burgers in de steden hadden zelf het bestuur en wetgeving van de stad in handen

1. waar
2. Niet waar

Hoe kwam het dat de opkomst van steden uiteindelijk de positie van de adel verzwakte?

1. Het feodale stelsel was gebaseerd op trouw en loyaliteit, door de geldeconomie werkte dit niet meer
2. De steden werden rijker en konden zo steeds meer vrijheden kopen, zo had de heer geen invloed meer
3. Steden werden rijk en konden zichzelf verdedigen, en hadden de bescherming van de heer niet nodig
4. A, B en C zijn allemaal goed

Zelfstandig werken

• We lezen gezamenlijk paragraaf 5.2 door. 
  
  
• Daarna ga je aan de slag met de huiswerkopdrachten:1, 2, 3, 5, 6 en 7 en 8
  
  
• Klaar? Ga dan verder met opdracht 5, 6, 7  op pagina 102 

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen op welke manier Holland belangrijk werk.
  
  
• Je kunt uitleggen hoe steden stadsrechten kregen.