T6B2 Het oog

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

T6B2 Het oog

Lessonup code rechts op het bord

Lesprogramma

• Herhaling vorige leerdoelen
• Extra info vorige les
• Nieuwe leerdoelen
  
• Uitleg + opdrachten
• Nabespreken

Verschillende type receptoren

mechanischereceptoren

• gehoorreceptoren
  
• evenwichtsreceptoren
  
• tastreceptoren
  
• drukreceptoren
  

chemische receptoren

• reukreceptoren
  
• smaakreceptoren 
  

temperatuurreceptoren

• pijnreceptoren
  
• lichtreceptoren 
  
• koudereceptoren
  
• warmtereceptoren
  

Verschillende type receptoren

Mechanische receptoren

reageren op 

• aanraking
  
• druk 
  
• beweging 
  
• geluid
  

gehoor- en 

evenwichtreceptor

= het oor

BiNaS 87D

impuls: 

• haartjes en vloeistof 
  

gehoor- en 

evenwichtreceptor

= het oor

BiNaS 87D

impuls: 

• haartjes en vloeistof 
  

chemische receptoren

(niet in BiNaS)

impuls door:

• binding van moleculen

       lucht (reuk) of oplossing (smaak)

locatie:

• tong / neus
  

temperatuurreceptoren

binas 87A

impuls door:

• temperatuur boven

 of onder normwaarde

locatie:

• huid
  

pijnreceptoren

impuls door:

• extremen zoals druk, temperatuur
  
• stoffen die vrijkomen bij cel lysis / ontsteking
  

locatie:

• hele lichaam
  

lichtreceptoren (fotoreceptoren)

binas 87C

impuls door:

• zichtbaar licht
  

locatie:

• ogen (BS2) 
  

Wat vangen de zintuigcellen
in je zintuigen op?

6.1 Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.

1. Impulsen
2. Zenuwen
3. Prikkels
4. Licht

Wat gebeurt er in de
actiefase (2) als een
impuls wordt doorgegeven?

5.5 Je kunt beschrijven hoe impulsgeleiding plaatsvindt.

1. Na+ / K+ pomp gaat werken
2. Na+ kanaal gaat open
3. K+ kanaal gaat open
4. Beide kanalen gaan open

Het orthosympatische
zenuwstelsel is een
onderdeel van het
... zenuwstelsel.

5.3 Je kunt de bouw, functies en werking van de verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven.

1. autonome
2. animale
3. perifere
4. brain crash

De impuls kan doorgegeven worden van neuron..

5.5 Je kunt beschrijven hoe impuls overdracht plaatsvindt.

1. A naar B
2. B naar A
3. van A naar B en terug

Wat is de juiste
volgorde van
zenuwcellen?

5.3 Je kunt de bouw en signaalverwerking van de verschillende typen zenuwcellen beschrijven.

1. schakelcel - sensorische cel - motorische cel
2. motorische cel - schakelcel - sensorische cel
3. schakelcel - motorische cel - sensorische cel
4. sensorische cel - schakelcel - motorische cel

mechanische receptor

chemische receptor

temperatuur-

receptor

pijnreceptor

fotoreceptor

reactie op buigen of uitrekken celmembraan

gehoorzintuig

gezichtszintuig

extreme temperatuur

warmte of kou

smaak-

zintuig

tastreceptor

reukzintuig

drukreceptor

evenwichts-zintuig

Leerdoelen

6.2.1 Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven.

6.2.2 Je kunt de werking van de pupilreflex beschrijven.

6.2.3 Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven.

6.2.4 Je kunt toelichten hoe je diepte kunt zien.

Licht -> lens -> receptoren netvlies -> impulsen -> sensorische neuronen -> gezichtcentra grote hersenen -> verwerking = beeld rechtopstaand en ware grootte

Accomoderen

Scherp beeld op het netvlies door veranderen vorm van de ooglens

Straalvormig lichaam met kringspieren (accomodatiespieren)

• Veraf: kringspieren ontspannen, lensbandjes gespannen - de ooglens is plat 
• Dichtbij: kringspieren trekken samen, lensbandjes ontspannen - de ooglens is bol

Lichtbreking

Bij overgang van ene naar ander medium (gas, vloeibaar, vast)

F = brandpunt (hier komen lichtstralen bij elkaar)

f = brandpuntsafstand

Positieve lens: bol -> buigen lichtstralen naar elkaar toe = convergeren (f = positief)

Negatieve lens: hol -> spreiden lichtstralen = divergeren (f = negatief)

v = voorwerpafstand

b = beeldafstand

Oogafwijkingen

Bijziend

Oogbol te lang/hoornvlies en lens breken lichtstralen te sterk af -> correctie = holle (-) lens

Verziend

Oogbol te kort/ hoornvlies en lens breken lichtstralen niet voldoende af -> correctie = bolle (+) lens

Pupilreflex

Hoe valt licht op het netvlies?

Het netvlies

Binas tabel (87C)

Pigmentcellen: absorbeert licht = bescherming zintuigcellen

Lichtreceptoren (Binas 27A)

• Staafjes: over hele netvlies (niet gele vlek), lage prikkeldrempel = contrasten waarnemen -> onscherper
• Kegeltjes: hogere drempelwaarde, rood/groen/blauw, vooral in gele vlek = kleuren en details waarnemen -> scherp

Donkeradaptatie en nachtblindheid

De staafjes zijn veel gevoeliger voor licht dan de kegeltjes,

oftewel: de staafjes hebben een lagere drempelprikkel dan de kegeltjes

want; 1 vs. 10^3 microlux 

Definitie	Begrip
Zintuigcellen die reageren op een bepaalde prikkel zoals licht, temperatuur, druk, pijn.
De prikkel waarvoor de zintuigcel de laagste prikkeldrempel heeft
De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte
Prikkels vanuit het inwendige milieu
Prikkels vanuit de omgeving
De waarde die bepaald of een prikkel sterk genoeg is om een impuls te genereren in een zintuigcel.

Begrippen

Prikkeldrempel

Adaptatie

Adequate prikkel

Receptoren

Interne prikkel

Externe prikkel

Laag met zintuigcellen (staafjes en kegeltjes)

Waar de oogzenuw het oog verlaat

Verandert de lens van vorm zodat je scherp kunt zien

Zorgt ervoor dat er een scherp beeld op je netvlies valt

Doorzichtig deel van het oog

Geeft structuur en vorm aan het oog

Gat wat licht doorlaat

Brengt impulsen naar de hersenen

Stevige buitenste laag van het oog

Bevat spiertjes die de grootte van de pupil regelen

Hoornvlies

Lens

Pupil

iris

straalvormig lichaam met lensbandjes

oogzenuw

netvlies

harde oogvlies

blinde vlek

glasachtig lichaam

Bij veel licht is de pupil......?

1. Groot
2. Klein
3. Licht heeft geen invloed op pupil

Het OOG: zet onderdelen op de juiste plaats

netvlies

gele vlek

oogzenuw

lens

Langs welke onderdelen schijnt het licht als het in het oog valt?  Zet ze in  de goede volgorde.

glasachtig lichaam 

lens  

hoornvlies

netvlies 

Een lichtstraal valt op het oog.

Zet de onderstaande onderdelen van het oog, waar deze lichtstraal achtereenvolgens doorheen gaat, in de juiste volgorde.

Lens

Hoornvlies

Glasachtig lichaam

Netvlies

Oogkamer

Het vaatvlies zorgt voor :

1. traanvocht
2. voeding en zuurstof
3. aansturing
4. stevigheid

De lens in je oog zorgt voor

1. een kleurig beeld
2. een scherp beeld
3. het beschermen tegen stofjes
4. het afsluiten van je oog

Hoe heet de buitenste doorzichtige laag van het oog?

1. Glasachtig lichaam
2. Netvlies
3. Hoornvlies
4. Pupil

Over welk soort zenuw gaat
een impuls van oog naar hersenen?

1. gevoelszenuw
2. bewegingszenuw

In welke laag liggen de zintuigcellen van een oog?

1. vaatvlies
2. netvlies
3. harde oogvlies

Gele vlek

1. Het deel van het oog waar de oogzenuw het oog verlaat en waarmee men niets kan zien.
2. Gedeelte van het netvlies, waarop voornamelijk kegeltjes zijn geconcentreerd.
3. Het doorzichtige deel van het oog dat tussen de lens en het netvlies ligt.
4. Het grootste deel van de menselijke hersenen, dat bestaat uit de linker- en rechter hersenhelft.

Je loopt van buiten naar binnen, je pupillen vergroten, hoe verloopt deze reflex?

1. impulsen gaan van je oog, naar het CZS (grote hersenen) en vervolgens naar de spiertjes rond je pupil
2. de impulsen gaan van je oog, naar het CZS (je hersenstam) en dan naar de spiertjes in rond je pupil
3. de impulsen gaan van je gevoelszenuwcellen in je oog, direct naar de bewegingszenuwcellen rond je pupil

Benoem de verschillende onderdelen van het netvlies.

uitloper zenuwcel

staafje

kegeltje

zenuwcel

blinde vlek

oogzenuw

gele vlek

Staafjes

Kegeltjes

waarnemen van kleuren

waarnemen licht-donker

vooral in gele vlek

vooral aan randen netvlies

lage drempelwaarde

hoge drempelwaarde

geschikt voor scherp zien

niet zo geschikt voor scherp zien