10.1 online les 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Tijd van Televisie en Computers

10.1 Blokvorming in de wereld en in Europa 

Tijd van televisie en computers (1950-heden) 

Leerdoelen

Je kunt de ideologische verschillen tussen het Westblok en het Oostblok beschrijven.

Je kunt uitleggen hoe na 1945 de Oost-Europese landen satellietstaten van de SU werden. 

Je kunt met voorbeelden toelichten hoe verschillende gebeurtenissen in de periode 1947-1949 spanningen tussen West- en Oost vergrootten

Kenmerkende aspecten

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

47 De eenwording van Europa.

De VS, GB en de Sovjet-Unie (samen de geallieerden) werkten in WO II samen om Duitsland te verslaan. Ze waren dus bondgenoten.

Conferentie van Jalta 

Agenda

1. Demilitarisatie, de denazificatie en de democratisering van Duitsland
   
2. Oostenrijk en Duitsland (+ Berlijn) worden verdeeld in vier bezettingszones
   
3. Duitsland wordt een economische eenheid
   
4. Processen van Neurenberg
   
5. Nieuwe grens tussen Duitsland en Polen
   
6. Japan kreeg het ultimatum van totale overgave: voldeed het land daaraan niet, dan zou het direct en totaal verwoest worden.

Conferentie van Potsdam

Agenda

1. Wereldorganisatie: Verenigde Naties en de Veiligheidsraad
   
2. Verklaring van een vrij Europa met democratische regeringen
   
3. Bezettingszone voor de Fransen en controle voor de Duitsers
   
4. Herstel na de naziperiode: 22 miljard dollar, waarvan de helft aan de SU + arbeiders leveren
   
5. De kwestie Polen
   
6. De kwestie Japan: Stalin beloofd hulp (* Stalin krijgt de vrije hand in Oost-Europa)  

De Koude Oorlog

De Koude Oorlog was een periode van vijandschap tussen de communistische Sovjet-Unie (SU) en de kapitalistische VS en hun bondgenoten waarin steeds een oorlog dreigde tussen beide partijen, maar er nooit een directe oorlog kwam tussen de VS en de SU.

Is deze foto gemaakt vóór of na 1945? Licht je antwoord toe met behulp van de foto.

1. voor 1945
2. na 1945
3. in 1945

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Grote verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Sovjet-Unie

• communisme

• planeconomie

• iedereen gelijk

• totalitaire dictatuur / eenpartijstaat

Kenmerken van de Koude Oorlog (1)

• Koude/kille relatie tussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Kenmerken van de Koude Oorlog (2)

• Beide landen hebben veel kernwapens
  

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen systeem in de wereld verspreiden

Kapitalisme

1. Westen
2. Oosten

Vrijemarkteconomie

1. Westen
2. Oosten

Stalin

1. Westen
2. Oosten

Geen verschil tussen
arm en rijk

1. Westen
2. Oosten

Socialisme

1. Westen
2. Oosten

Concurrentie

1. Westen
2. Oosten

Dictatuur

1. Westen
2. Oosten

Vrije verkiezingen

1. Westen
2. Oosten

Vraag en aanbod

1. Westen
2. Oosten

Rode leger

1. Westen
2. Oosten

Planeconomie

1. Westen
2. Oosten

Bekijk deze spotprent en probeer te verklaren wat je hier ziet.

Lees:

Trumandoctrine en Marshallplan t/m Geldverslindende wapenwedloop.

blz. 188

Een bewering: ‘De ideologieën van het Westen en de Sovjet-Unie verschilden van elkaar als dag en nacht.’
Noem een politieke, economische en sociale reden waaruit de juistheid van deze bewering blijkt

Dwars door Europa verrees een zwaarbewaakte grens met prikkeldraadversperringen en andere obstakels

Leg uit wat Churchill  bedoelde met een ‘IJzeren Gordijn’.

‘Van Stettin aan de Oostzee tot Triëst aan de Adriatische Zee is er een IJzeren Gordijn neergelaten over het vasteland van Europa. Achter deze denkbeeldige lijn liggen alle hoofdsteden van Centraal- en Oost-Europa. Warschau, Berlijn, Praag, Boedapest, Belgrado, Boekarest en Sofia, al deze beroemde steden en de bevolking rond deze steden liggen binnen wat ik de Sovjet-invloed moet noemen, en alle worden in toenemende mate vanuit Moskou beheerst. De communistische partijen in al deze oostelijke staten van Europa proberen overal totalitaire controle te krijgen.’

Uit: Toespraak van Winston Churchill (1946).

Het podium van de spreker

De Amerikaanse tekenaar Marcus maakte in 1949 deze prent van Stalin. Op de doodskisten die de namen dragen van zijn satellietstaten ging hij tekeer tegen ‘de Amerikaanse agressie’. De titel van de tekening betekent: ‘Het podium van de spreker’.

Beredeneer of Marcus het eens is met de woorden van Churchill.

Maak daartoe eerst met behulp van bronelementen duidelijk welke boodschap Marcus met zijn tekening wil geven.

In 1947 zei de Amerikaanse president: ‘Ik geloof dat het de politiek van de Verenigde Staten moet zijn om steun te verlenen aan vrije volkeren die zich verweren tegen pogingen tot onderwerping door gewapende minderheden of door druk van buiten.’
Onder welke naam is deze politiek bekend geworden?

1. Trumandoctrine
2. Marshallplan
3. Conferentie van Jalta
4. Containmentpolitiek

Leg uit waarom het Marshallplan en de containmentpolitiek beide deel uitmaakten van de Trumandoctrine.

Westblok

Oostblok

BRD

NAVO

Communisme

President Truman

Warschaupact

DDR

Democratie

Dictatuur

Schrijf drie gebeurtenissen op die in 1949 plaatsvonden en die de spanning tussen Oost en West vergrootten.

Leg steeds uit waarom de gebeurtenis de spanning vergrootte.

1. De vorming van West-Duitsland en Oost-Duitsland.

2. De oprichting van de NAVO.

3. De ontwikkeling van een eigen atoombom door de Sovjet-Unie.

oorzaak

gevolg

Geef van elke gebeurtenis een oorzaak en een gevolg

oorzaken

1. Een oorzaak voor de vorming van West-Duitsland en Oost-Duitsland was de verdeling van Duitsland in vier bezettingszones (1945).

 

2. Een oorzaak voor de oprichting van de NAVO was de groeiende angst in het Westen dat de Sovjet-Unie haar invloedssfeer nog verder naar het westen zou uitbreiden door bijvoorbeeld West-Duitsland aan te vallen.

3. Een oorzaak van de ontwikkeling van een atoombom door de Sovjet-Unie was dat de Verenigde Staten als enige land over dit wapen beschikten. Dankzij dit monopolie stonden de Verenigde Staten bij een militair conflict altijd sterker.

gevolgen

1. Een gevolg van de vorming van West-Duitsland en Oost-Duitsland was dat de als tijdelijk bedoelde opdeling van Duitsland in bezettingszones tot een ‘definitieve’ splitsing van het land leidde.

2. Een gevolg van de oprichting van de NAVO was dat er een groot militair bondgenootschap werd gevormd waardoor bij een conflict met een van de lidstaten er meteen een grote groep landen bij betrokken zou worden: een ‘klein’ militair conflict was dan niet meer mogelijk.

3. Een gevolg van de ontwikkeling van de atoombom door de Sovjet-Unie was dat de wapenwedloop in een stroomversnelling kwam. Beide blokken wilden elkaar overtroeven met krachtigere en snellere wapensystemen

Examenopdracht

In 1947 zegt de Amerikaanse minister Marshall in een toespraak:

‘Europese landen, u die te maken hebt met moeilijkheden, die enige moeite hebt om uw evenwicht terug te vinden, werk met elkaar samen; verenig uw krachten, breng uw hulpbronnen bijeen en stel samen alles in het werk om u te redden. Als u dat doet, als u een Europees herstelplan opzet, presenteer dat dan aan de Verenigde Staten die zullen doen wat in hun vermogen ligt om Europa, als een geheel beschouwd, te hulp te komen en in staat te stellen zijn plan te realiseren.’

Ga in op de tekst van Marshall, door:

- twee voorbeelden te geven van de ‘moeilijkheden’ waarover hij in de eerste zin spreekt;

- aan te geven wat volgens Marshall de oplossing is voor deze ‘moeilijkheden’;

- met behulp van een bronelement uit te leggen of hij deze toespraak richt tot West-Europa, Oost-Europa, of geheel Europa.

Je moet dus 3 dingen doen bij 1 vraag!

mogelijk antwoord:

- Marshall had bij de ‘moeilijkheden’ de grote schade op het oog die tijdens de Tweede Wereldoorlog was aangericht en de politieke onrust en onzekerheid die daarvan het gevolg was (in het bijzonder de toenemende populariteit van het communisme).

- Marshall bepleitte samenwerking tussen de landen in Europa om zo hun krachten te verenigen.

- Marshall had in zijn rede nadrukkelijk alle Europese landen op het oog, zowel die in het westen als die in het oosten. Hij spreekt immers van ‘Europa als een geheel beschouwd’.

Leerdoelen

Je kunt de ideologische verschillen tussen het Westblok en het Oostblok beschrijven.

Je kunt uitleggen hoe na 1945 de Oost-Europese landen satellietstaten van de SU werden. 

Je kunt met voorbeelden toelichten hoe verschillende gebeurtenissen in de periode 1947-1949 spanningen tussen West- en Oost vergrootten

Dit moet je nu kunnen:

exitticket

.

Exit-ticket

Engeland - Frankrijk - Duitsland - Rusland

Welke moet weg? Waarom?

huiswerk

Bestudeer par 10.1 vanaf:

 Chinese Revolutie t/m De Cubacrisis (blz 188-189)

Maak een samenvatting die examenwaardig is.