gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Gedrag

Gedrag:

Alle waarneembare activiteiten van een dier of een mens.

Ethologie: studie van gedrag van dieren.

Gedrag

Onder gedrag valt een heleboel, niet alleen bewegingen.

Denk ook aan: geluid maken, geurstoffen afscheiden, van kleur veranderen, staan, slapen etc.

Gedrag is vaak gericht op overleven. 

Gedrag is vaak een reactie op een prikkel. ->inwendig of uitwendig

gedrag beschrijven

Objectief!

*ethogram 

lijst van alle soorten gedrag die bij een dier voorkomen.

*protocol

lijst van waargenomen gedragingen bij een dier.

ethogram

protocol

gedragsketen

vaste gedragingen die elkaar opvolgen

sleutelprikkel

is een prikkel die steeds tot dezelfde vaste respons leidt.

een dier wordt door zijn erfelijke aanleg ''gedwongen'' om op de sleutelprikkel te reageren.

supranormale prikkels

Een koekoek heeft  een felgekleurdere snavel en zal dus meer te eten krijgen van zijn pleegouders.

=een prikkel waar sterker op gereageerd wordt.

aangeboren

alles wat je meteen al kan is aangeboren gedrag.

Bij dieren noem je dit ook wel instinct

Bijvoorbeeld: 

gapen

dieren die meteen na geboorte kunnen opstaan en lopen

aangeleerd gedrag

Al het gedrag wat je nog niet direct vanaf de geboorte kan is aangeleerd.

leren door nadoen 

leren door inprenten 

leren door trial and error

leren door conditionering

leren door na te denken -> inzicht

Inprenting

• Alleen in een bepaalde korte levensperiode mogelijk

• Na geboorte al ver ontwikkeld (lopen, staan, zwemmen)

- Dieren met imprenting: Eenden, ganzen, kalkoenen, cavia's

Conditionering

Klassieke conditionering: een al aanwezige reflex krijgt een andere sleutelprikkel 

voorbeeld: pavlov

Operante conditionering: 

-trial and error

-belonen en bestraffen

Trial and Error (conditioneren)

'Proberen en fouten maken'

sociaal gedrag

gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar

communicatie via: houdingen, geluiden, kleuren, geuren, gebaren

voortplantingsgedrag

bij vogels en vissen noem je dit balts

bij zoogdieren noem je dit bronst

broedzorg: verzorgen van eieren of jongen

territoriumgedrag

dieren kunnen een eigen gebied hebben waar ze in leven. dit noem je een territorium. De grenzen van dit gebied markeren ze door urine of geurstoffen.

imponeergedrag

rangorde in groepen bv. pikorde

Wat is GEEN gedrag.

1. Leerling slaapt in de les.
2. Een vleesetende plant vangt een vlieg
3. Hond rolt in het gras.
4. Vogel zit stil op een tak.

Welk gedrag kiezen dieren?
gedrag dat ........

1. Voor hun het beste uitkomt
2. Voor hun het leukst is
3. De kans op overleven het grootst maakt
4. Zomaar, ze denken er niet over na

Hoe noem je de rangorde bij kippen?

Motivatie

Sleutel prikkel

Supranormale prikkel

Erfelijke gedrag

Aangeleerde gedrag

Aangeboren elementen van gedrag

Bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te vertonen

Prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het ontstaan van bepaald gedrag

Prikkels die een grotere kans op respons opwekken dan gewone prikkels

Elementen van gedrag waar ervaring een rol speelt

Sleep het gedrag bij de foto waar die gedrag is afgebeeld.

territoriumgedrag

dreiggedrag

imponeergedrag

Wie staat bovenaan de pikorde? (2007 II)

Welke kip staat onderaan de pikorde in dit plaatje? Leg uit hoe je dit ziet.

Begrippen Sociaal gedrag 

Definitie	Begrip
Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar
Gedrag dat ontstaat als de motivatie voor 2 gedragssystemen even groot is
De volgorde binnen een populatie van meest tot minst dominante individu
Gedrag waarbij een bepaald gebied wordt verdedigt tegen indringers
Prikkels bij sociaal gedrag
Omgevormde handelingen die afstammen van gedrag uit andere gedragssystemen die worden gebruikt bij baltsgedrag.

Signaalgedrag dat dient om de agressie van het dominante dier te doen afnemen

Sociaal gedrag

Verzoeningsgedrag

Signalen

Rangorde

Conflictgedrag

Territoriumgedrag

Geritualiseerd gedrag

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

Bijen reageren op de geur van suikerwater door hun opgerolde tong uit te steken. Onderzoekers in de Verenigde Staten hebben bijen blootgesteld aan de geur van bepaalde explosieven en ze tegelijk suikerwater gegeven. Na enkele uren hadden de bijen geleerd hun tong uit te steken als ze de explosieven roken, ook als ze geen suikerwater kregen. Zulke getrainde bijen hoopt men in de toekomst te kunnen gebruiken om bijvoorbeeld bommen op te sporen.
Hoe wordt de beschreven vorm van leren genoemd?

1. Conditionering
2. Trial and Error
3. Inprenting

Bijen reageren op de geur van suikerwater door hun opgerolde tong uit te steken. Onderzoekers in de Verenigde Staten hebben bijen blootgesteld aan de geur van bepaalde explosieven en ze tegelijk suikerwater gegeven. Na enkele uren hadden de bijen geleerd hun tong uit te steken als ze de explosieven roken, ook als ze geen suikerwater kregen. Zulke getrainde bijen hoopt men in de toekomst te kunnen gebruiken om bijvoorbeeld bommen op te sporen.
Wat is voor zulke getrainde bijen de uitwendige prikkel om bij het vinden van een bom de tong uit te steken?

Pasgeboren baby's zien bijna niets, maar kunnen wel goed ruiken. Als een pasgeborene op de borst van de moeder wordt gelegd, vindt de baby al snel een tepel (zie de afbeelding). Naar dit gedrag wordt een onderzoek gedaan met baby's van nog geen kwartier oud. Bij dertig moeders wordt één van de tepels heel goed gewassen om de lichaamsgeur te verwijderen. Elke baby wordt precies tussen de twee borsten van de moeder gelegd. Vervolgens wordt genoteerd welke tepel de baby kiest. Tweeëntwintig baby's kiezen de ongewassen tepel, de rest de gewassen tepel.
Wat is de onderzoeksvraag van dit onderzoek?

Is het tepelgedrag van een baby erfelijk of aangeleerd gedrag? Leg je antwoord uit.

De zwarte tapuit (zie de afbeelding) is een vogel die leeft in rotsachtige woestijnen en bergterreinen.
Een vrouwtjestapuit maakt een keuze uit verschillende mannetjes die proberen een vrouwtje het hof te maken. Er worden na de paring drie tot zes eieren gelegd. Bijzonder is dat er bij het nest een muurtje van kiezelsteentjes te vinden is dat door het mannetje wordt gebouwd met materiaal dat hij verzamelt. Met het bouwen van het muurtje probeert een mannetje een vrouwtje het hof te maken.

Hoe noem je het verzamelen van steentjes en het bouwen van een muurtje door het mannetje?

1. Baltsgedrag
2. Broedzorg
3. Paringsgedrag
4. Territoriumgedrag