Overzicht H5 en H6

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De wereld verandert

De Renaissance

Renaissance

• Betekent: de wedergeboorte (van de Klassieke Oudheid)

• Periode: 1300-1600

• Begon in Italië

Wat verandert er nu eigenlijk?

• Memento mori (gedenk te sterven), werd carpe diem (pluk de dag)

• Men leeft meer voor het leven op aarde dan daarvoor

God en geloof blijven belangrijk, maar het vertrouwen in de kerk neemt af.

Wat verandert er nu eigenlijk? 

• humanisme ontstaat (belangstelling voor de antieke literatuur, poëzie en geschiedenis)

• uomo universale (de algemeen ontwikkelde mens ) wordt het ideaalbeeld

Waarom in Italië? 

• Veel Romeinse overblijfselen

• Door handel: meer contact met andere culturen (Afrika, Midden-Oosten, Azië)

• De rijken wilden hun rijkdom tonen

Waarom in Italië? 

• Velen waren geïnteresseerd in kunst (ook van henzelf)

• Kunstenaars werden rijk

• Kunst werd daardoor van een steeds hoger niveau

Kenmerken van kunst uit de Renaissance 

• Wedergeboorte van antieke kunst

• Realistisch

• Veel details

• Uitvinding perspectief

Kenmerken van de Renaissance-kunst 

• Thema's: Griekse/Romeinse mythen/legenden, maar ook bijbelse verhalen
  

• Anatomie

• Kunstenaars schilderden zichzelf en zetten ook hun handtekening op het werk

origineel:

Rond 120 A.D.

Kopie:

Rond 1580 A.D.

Sint-Pietersbasiliek, Rome

Sint-Pietersbasiliek, Rome

De wereld verandert

Ontdekkingsreizen (vanaf 1453)

Waarom toen?

Instorting Pax Mongolica

Handelsroutes geblokkeerd door Ottomanen

Waarom toen?

Portugal start door reizen door:

Zeewaardige schepen

Betere navigatie

Voldoende financiële middelen

Goede ligging

Portugese ontdekkingsreizigers

1488: Bartolomeus Diaz (als eerste om zuidpunt Afrika.

1497: Vasco da Gama bereikt westkust India

Columbus

Van wie is het ontdekte land?

De paus bepaalde

Verdrag van Tordesillas (1494)

Verdrag van Zaragoza (1529)

Gevolgen

 verspreiding christendom over de wereld

teloorgang vele beschavingen. 

trans-Atlantische slavenhandel

driehoekshandel

 ontstaan wereldeconomie

De wereld verandert

De Reformatie

Reformatie

Wanneer: vanaf 1517

Wie: Maarten Luther en later o.a. Johannes Calvijn

Kritiek: aflaten, heiligen, sacramenten, organisatie kerk

Overtuiging: alleen de bijbel is voldoende. Daarom deze vertalen in volkstaal

Stromingen

Gevolg: Vervolging van Luther.

Scheuring in de katholieke kerk; Ontstaan protestantse kerk: Lutheranen en Calvinisten. 

Daarnaast ook andere stromingen zoals de Wederdopers

Verspreiding protestantisme

Scandinavië: Luthers

Noordelijke Nederlanden: Calvinistisch

Zuidelijke Nederlanden: Katholiek

Engeland: vanuit conflict tussen Hendrik VIII en Paus ontstaat de Anglicaanse Kerk

Periode van Europese godsdienstoorlogen breekt aan

'De Nederlanden in opstand'

Habsburgse Rijk

Zeventien Verenigde Nederlanden

- 17 zelfstandige gewesten met eigen wetten en regels

Karel V (1500-1558)

Karel V

Centralisatiepolitiek

- geschoolde ambtenaren in dienst i.p.v. edelen

Godsdienstpolitiek

- (streng) katholiek

- geen ruimte voor andersdenkenden

Karel V (1500-1558)

Karel V 

Karel V

Reformatie

- Maarten Luther 

- Johannes Calvijn 

Filips II (1527-1598)

Karel V 

Karel V

1555: koning van Spanje, heer der Nederlanden

- centralisatiepolitiek

- godsdienstpolitiek

Filips II (1527-1598)

Karel V

Godsdienstpolitiek leidt tot verzet van hoge en lage adel

1564: Willem van Oranje: vorsten mogen zich niet bemoeien met het geloof van hun onderdanen.

1566: Smeekschrift: lage adel vraagt om milde behandeling van ketters

Beeldenstorm (1566)

Karel V 

Karel V

- Hagenpreken

- Geuzenpenning 'en tout fidelles ay roy, jusques ä porter la besace' (in alles trouw aan de koning tot aan het dragen van de bedeltas)

Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?

- politieke oorzaak: macht van de adel wordt aangetast

- godsdienstige oorzaak: kettervervolgingen

- economische oorzaak: belastingen/armoede

De Republiek ontstaat

Willem van Oranje

                                                            - 1533 in Duitsland geboren

                                                            - Protestantse opvoeding 

                                                            - Erft in 1544 prinsdom                                                                                        Orange en bezittingen in de                                                                              Nederlanden       

                                                            - Verplichte verhuizing naar het hof                                                                     van Karel V (Brussel) 

                                                            - Overgang naar katholicisme                         

 Karel V

Willem van Oranje werd geboren als oudste zoon van Willem de Rijke, graaf van Nassau, en Juliana van Stolberg.

Willem van Oranje

Karel V

-Wordt een van de belangrijkste edelen aan het hof van Karel V

- Wordt door Filips II benoemd tot stadhouder van  Holland, Zeeland en Utrecht

-Door het optreden van Filips II in de Nederlanden  wordt relatie slechter
-Willem vlucht naar Dillenburg
-Vandaaruit stuurt hij de opstandelingen aan (start Nederlandse Opstand, 1568)

Toen hij elf jaar was, erfde hij het prinsdom Orange en kwam hij aan het hof van Koning Karel V. Hij was zo populair bij de koning dat deze bij zijn aftreden leunde op Willems schouder. Tegen zijn zoon en opvolger Filips II zei de koning: ‘Houd deze jongeman in ere, hij kan je waardevolste raadgever en steun zijn'. Niemand vermoedde toen dat Willem en Filips aartsvijanden zouden worden ...

Willem van Oranje

Karel V

- Tot 1572 veel tegenslagen

- Omslag door inname Den Briel (Watergeuzen)

-Willem krijgt veel meer aanhangers en wordt gekozen tot stadhouder (leider van de opstand)

-Willem kiest vanuit tactisch oogpunt voor een propaganda-oorlog

Unie van Utrecht (1579)

-Doel: Spanjaarden verdrijven en gezamenlijke afspraken maken over defensie, belasting en godsdienst

-Eerste stap naar onafhankelijkheid

Een onzekere toekomst

Karel V 

Karel V

-Zoektocht naar vervanger van Filips II

-1584 moord op Willem van Oranje

- Geschikte vervanger wordt niet gevonden

Normaal gesproken zou Willem van Oranje in Breda begraven zijn, ware het niet dat deze stad was bezet door de Spanjaarden. Zodoende werd Van Oranje begraven in de Nieuwe Kerk in Delft. Sindsdien vinden alle leden van het Nederlandse Koninklijk Huis hier hun laatste rustplaats.

De Republiek der 7 Verenigde Nederlanden

-De noordelijke Nederlanden besluiten zonder vorst verder te gaan en worden een republiek (1588). Zeer uitzonderlijk.

Vrede van Münster (1648)

In 1596 erkennen Frankrijk
en Engeland de Republiek.

In 1648 doet Spanje dat ook.
(Einde aan 80 jaar oorlog)

Tijd van regenten en vorsten

De Republiek

De Republiek (1648)

Holland (kaart van Blaeu, gemaakt in 1640)

Politiek

Het Binnenhof begin 17e eeuw

De Staten-Generaal

Het bestuurscentrum van de Republiek lag (net als nu) in Den Haag. Op het Binnenhof (historische naam: Hof van Holland) vergaderde de Staten-Generaal. Vanaf de 13e eeuw vergaderden de graven van Holland er. Ze hadden er een kasteel gebouwd. De Ridderzaal was het voorportaal van de Rolzaal waar de graven van Holland vergaderden.

Politiek

Statenbond

- samenwerking van onafhankelijke staten die samen een staat vormen.   

- bepaalde zaken, zoals buitenlandse politiek en veiligheid worden gemeenschappelijk geregeld

Holland

Zeeland

Friesland

Overijssel

Groningen

Gelderland

Utrecht

De Republiek bestond uit de onafhankelijke gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland, plus het landschap Drenthe en de verschillende Generaliteitslanden (Brabant en Limburg)

Politiek

Wie had de macht in de Republiek?
 

> rijke burgers (regenten) (de macht in de steden en de Gewestelijke Staten)

> stadhouder (legeraanvoerder) > prins van Oranje; elk gewest had een stadhouder

>raadspensionaris (machtig politicus)

Regenten

Karel V 

Karel V

- rijke burgers

- bestuurders in de steden

Stadhouder

Karel V 

Karel V

- leider van de Opstand

- hoge ambtenaar van de gewesten die namens de Republiek optrad als aanvoerder van leger en vloot

- familie Van Oranje

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

Raadspensionaris

Karel V

-soort minister-president, minister van buitenlandse zaken en minister van financiën tegelijk.

-woordvoerder van het gewest Holland in de Staten-

  generaal

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

                    Bestuur in de Republiek

                       Staten-Generaal en 

                       Gewestelijke Staten

Staten-Generaal

- gezamenlijk bestuur van de Republiek in de Staten-Generaal

- beslissingen over buitenlandse politiek, verdediging en kolonies

- Holland belangrijkste gewest in de Staten-Generaal

- belangrijkste ambtenaar in Holland > raadpensionaris

Gewestelijke Staten

- bestuur van de afzonderlijke gewesten

- beslisten over bijna alles (bv. kerkelijke zaken, rechtspraak, belastingen...)

- adel en regenten hier vertegenwoordigd.

Godsdienst

Karel V 

Karel V

Religieuze vrijheid

- remonstranten (gematigden)

- contraremonstranten (orthodoxen)

- katholieken: schuilkerken 

- joden: ontstaan van de Portugees-Israëlitische gemeente in Amsterdam

Rampjaar (1672)

Radeloos: de regenten wisten niet goed wat te doen.

Reddeloos: de Republiek leek verloren

Redeloos: het volk was woedend op Johan de Witt

De Republiek aangevallen door
Engeland, Frankrijk en Münster/Keulen

Willem III wordt stadhouder

Rampjaar (1672)

https://schooltv.nl/video/het-rampjaar-1672-in-de-klas-de-franse-aanval/#q=rampjaar