§4.3 Machtige heren, halfvrije boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

§4.3 Machtige heren, halfvrije boeren

Deel I

Huiswerk

Schrijf op in je PLENDA

Vrijdag
Maken opdracht 1 t/m 3 + 8 van §4.3

Maandag
Maken opdracht 4 t/m 7 van 4.3

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Wat een domein is en hoe deze eruit ziet.

- Wat een horige is.

Wat gaan we doen?

1. Uitleg 3.3

2. Mysteriespel

3. Huiswerk 

Huiswerk

Schrijf op in je PLENDA
Maken opdracht 1,2,3 §4.3

Maken: Begrippenlijst werkblad

Onrustige tijden in Europa

500-800

Na de val van het West-Romeinse Rijk zijn er veel oorlogen
Reizen is gevaarlijk en de meeste mensen leven in dorpjes

op het platteland. Grote steden, zoals Rome, zijn er niet (meer)

Agrarische samenleving

Na de van het Romeinse Rijk wordt reizen erg gevaarlijk

Veel mensen durven hierdoor niet meer te handelen

Veel stedelingen moeten voor zichzelf gaan zorgen als boer

Zo ontstaat een agrarische samenleving

Een samenleving waarin bijna iedereen een boer is en er vrijwel geen steden zijn

Het Domein

In de middeleeuwen is bijna iedereen een boer

Boeren werken op het land, maar dat is vaak niet van hen

Dit is vaak van een rijke heer of van een klooster

Dit gebied van de domeinheer wordt het domein genoemd

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroomland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Filmpje

Leven op het domein

(Het verhaal van Nederland)

Hoe worden de halfvrije boeren uit het filmpje genoemd?

1. Slaven
2. Horigen
3. Hovelingen
4. Heren

De horige

De boeren op het domein zijn geen slaven

Maar weinig boeren zijn echt vrij

Zo mogen ze bijvoorbeeld niet weg zonder toestemming

Deze halfvrije boeren noemen we horigen

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Filmpje

Het domein

Mysteriespel:
Wie is de graandief?

Wie is de graandief?

Open de envelop:

• 20 kaartjes met kleine verhalen
• Opdrachtenblad 
• Grote kaart met het verhaal

7 personages

• Vrije boer Dirk:
  Werkt als boer op het domein 
• Graaf Egibald:
  Domeinheer en eigenaar van de grond
• Horige boer Frederik:
  Werkt  als boer op het domein
• Vrouwen en dochter van boer Frederik
• Rentmeester Frans:
  Ontvangt pacht (belasting) van de boeren voor de graaf

Aan de slag

Ronde 1:
Ga zonder hulp aan de slag

Ronde 2:
Ga na tips aan de slag

Ronde 3:
Schrijf je antwoord op

Huiswerk

Schrijf op in je PLENDA
Maken opdracht 1,2,3 §4.3

Maken: Begrippenlijst werkblad

§4.1 Leven op het platteland

Deel II

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Waardoor boeren in de landbouwsamenleving halfvrije waren\

- Wat horigen zijn

- Hoe de landbouw was georganiseerd

- Welke afspraken er waren tussen domeinheren en horigen

- De veranderingen in de handel tussen de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 1 t/m 9 van §4.3

Filmpje

Leven op het domein

(Het verhaal van Nederland)

Hoe worden de halfvrije boeren uit het filmpje genoemd?

1. Slaven
2. Horigen
3. Hovelingen
4. Heren

De horige

De boeren op het domein zijn geen slaven

Maar weinig boeren zijn echt vrij

Zo mogen ze bijvoorbeeld niet weg zonder toestemming

Deze halfvrije boeren noemen we horigen

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Filmpje

Leven op het domein

(Het verhaal van Nederland)

Waarom horige worden?

De boeren kiezen er vaak voor om horige te worden

Dit doen ze omdat het een onveilige en arme  tijd is

De heer kan de boeren beschermen

In ruil daarvoor doen ze klusjes voor de heer: herendiensten

Hij heeft wapens en een burcht (kasteel)

Wat is geen reden om horige te worden?

1. Veel mensen hebben geen eigen land
2. Veel criminelen vluchten van de heer
3. Veel mensen lijden honger
4. Veel mensen zijn onveilig

Rechten

Plichten

Het hofstelsel

Het domein wordt soms ook wel het hof genoemd

De horigen werken dus op het hof van de heer

In ruil daarvoor geeft de heer bescherming op het hof

Deze afspraak noemen we het hofstelsel

Alles draait om de hoeve (boerdrij) van de heer, ook wel hof genoemd

Hofstelsel

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer

(de heer)

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroomland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

De standenmaatschappij

In de middeleeuwen heb je in de samenleving drie standen:

Geestelijken

Adel

Boeren

Elke groep heet een stand. Letterlijk: waar jij staat in de maatschappij, wat jouw plek is

Filmpje

Hoe de drie groepen verdeeld waren

Sleep de kenmerken naar de juiste standen

Eerste stand

Tweede stand

Derde stand

De geestelijken

De adel

De boeren

Moest vechten

Moest werken

Moest bidden

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 1 t/m 9 van §4.3

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de economie van West-Europa in de vroege middeleeuwen verandert en waarom deze zo verandert

- Hoe een middeleeuws domein eruitziet

- Hoe het hofstelsel werkt en welke plaats horigen in dat stelsel hebben