3hv C4 Taal: 3. Etymologie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

§3 Etymologie

p. 96

Tekst

startopdracht

Wat hebben deze woorden met elkaar gemeen?

- school

- gratis

- whiskey

- robot

1. zelf nadenken

2. ideeën delen met je buur

3. conclusie delen

Veel woorden in het Nederlands komen oorspronkelijk uit andere talen (zoals ‘computer’ uit het Engels of ‘restaurant’ uit het Frans). Maar wanneer beschouwen we zo’n woord niet meer als een vreemd woord, maar als een volwaardig Nederlands woord?

1. zelf nadenken

2. ideeën delen met je buur

3. conclusie delen

vwo

havo

Tekst

startopdracht

Wat hebben deze woorden met elkaar gemeen? Ze komen uit een andere taal.

- school uit het Grieks scholè (vrije tijd, studie)

- gratis uit het Latijn gratia (genade, gunst)

- whiskey uit het Iers uisce beatha (levenswater)

- robot uit het Tsjechisch robota (werk, slavernij)

Er is geen strikte regel, maar over het algemeen wordt een leenwoord ‘echt’ Nederlands als het breed wordt gebruikt, taalkundig is aangepast en mensen niet meer beseffen dat het een leenwoord is.

(opname in woordenboek, aanpassen aan Nederlandse spelling en uitspraak, grammaticale aanpassing, gebruik door breed publiek, verdwijnen van besef dat het een leenwoord is, bijv. raam)

vwo

havo

In deze les:

• Startopdracht 
• Uitleg Etymologie
• Opdrachten maken 
• Gezamenlijk afsluiten

Leerdoelen:

• Je weet wat etymologie is.
• Je kunt uitleggen waarom woorden in verschillende talen op elkaar lijken.

vwo

Je kunt archaïsmen herkennen

is de studie van de herkomst en geschiedenis van woorden.

Etymologie is oorspronkelijk een samenstelling uit het Griekse étymon (ἔτυμον) ‘oorspronkelijke vorm van een woord’, dat weer is afgeleid van het bijvoeglijke naamwoord étymos (ἔτυμος) ‘werkelijk, waar’, en lógos (λόγος) ‘leer, wetenschap’.

Etymologie

Isidorus van Sevilla

encyclopedie Etymologiae

Leefde van 560 tot 636 n.Chr. in Sevilla, Spanje.

Het woord werd bekend door Etymologiae van bisschop Isidorus van Sevilla, een encyclopedisch werk waarin hij informatie over allerlei zaken probeerde te relateren aan de oorspronkelijke betekenis van een woord.

• Je gaat op zoek naar de bron van een woord, door heel veel teksten te lezen.
• Dat is voor ons gelukkig al gedaan.
• www.etymologiebank.nl.

Hoe kom je achter de etymologie?

Waarom etymologie?

Beter Begrip van Woorden – Door te weten waar een woord vandaan komt, begrijp je de betekenis beter en kun je het gemakkelijker onthouden. Bijvoorbeeld, het woord telefoon komt van het Grieks: tele (ver) en phone (stem/geluid).

Verrijking van Taalvaardigheid – Als je de oorsprong van woorden kent, wordt het makkelijker om nieuwe woorden te leren en te begrijpen, vooral in andere talen. Veel talen delen gemeenschappelijke wortels, vooral in het Latijn en Grieks.

Inzicht in de Geschiedenis – Woorden dragen vaak een stukje geschiedenis met zich mee. Door etymologie te bestuderen, ontdek je hoe taal en cultuur door de eeuwen heen zijn veranderd.

Beter Schrijven en Spreken – Kennis van etymologie helpt je om woorden preciezer te gebruiken, wat je communicatievaardigheden verbetert.

Hulp bij Spelling en Grammatica – Veel spellingregels en uitzonderingen worden logischer als je begrijpt waar woorden vandaan komen.

Welk woord is het oudst?

oud

nieuw

kaneel

moeder

bitcoin

auto

Archaïsme

een verouderde taalvorm, een verouderde zinsconstructie of een verouderd woord. 

Voorbeelden:

deerne (meisje)

koddig personage (grappig iemand)

vomeren (braken)

de woorden

Pak een kaartje met een woord. Over dat woord gaat jullie 'etymologietje', een presentatie (1 minuut) waarin jij uitlegt wat de herkomst van jouw woord is.

1. Kies een woord

2. Doe onderzoek naar de etymologie

3. Schrijf het script

4. Zoek/maak een plaatje bij je woord

1. Pokémon

2. muziek

3. nachtmerrie

4. sprookje

5. fantasie

6. gadget

7. computer

8. eureka

9. nostalgie

10. schilderij

Opdracht

Op de volgende slide vind je een quiz

www.onlineexambuilder.com

Tekst

(t)huiswerk

Opdracht 1 en 2

Klaar? lezen in je boek

Opdracht 1 en 2

Klaar? lezen in je boek

havo

vwo

Tekst

Heb je je leerdoelen behaald?

Je weet wat etymologie is.

Je kunt uitleggen waarom woorden in verschillende talen op elkaar lijken.

vwo

Je kunt archaïsmen herkennen