6.4. 'Ontspannen' naar het einde, 1962-1991

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

6.4. 'Ontspannen' naar het einde, 1962-1991

Gorbatsjov en de Val van de Muur

6.4. 'Ontspannen' naar het einde, 1962-1991

De leerdoelen van deze paragraaf zijn:

- Je kunt voorbeelden noemen hoe de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten na de Cubacrisis proberen tot ontspanning te komen.

- Je kunt oorzaken uitleggen waarom de Sovjet-Unie in de jaren tachtig uit elkaar valt.

- Je kunt van verschillende Oost-Europa landen uitleggen hoe er om wordt gegaan met de verminderde invloed vanuit de Sovjet-Unie na 1985.

Maar eerst herhalen ...

Wie volgt Stalin op in 1953?

1. Chroesjtsjov
2. Gorbatsjov

Waarom mislukte de Hongaarse opstand?

Waarom besloot de regering in de SU in 1961 tot de bouw van de muur?

Chroesjtsjov gaf steun aan Fidel Castro. Wat kreeg hij daarvoor terug?

1. Geld
2. Raketinstallaties
3. Arbeiders uit Cuba
4. Bondgenoot

Samenvatting 6.4.1 

Chroesjtsjov en Kennedy besloten een telexlijn (soort telefoonlijn) in te stellen: de hotline. 

De Cubacrisis maakte ook duidelijk dat de wederzijdse afschrikking een gevaar vormde. 

Zo begon een periode van ontspanning in de Koude Oorlog.

De landen praatten om het aantal nucleaire wapens te verminderen. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie ondertekenden in 1972 het Salt I-verdrag.

Tien jaar later lanceerde Verenigde Staten-president Ronald Reagan het SDI-project, waarin de Verenigde Staten beschermd werden door een serie van raketten. Bij de Europese bondgenoten van de Verenigde Staten riep het SDI-project verzet op. Zo waren in Nederland in 1981 en 1983 grote kernwapendemonstraties.

6.4. 'Ontspannen' naar het einde, 1962-1991

• Aanleg: de hotline, soort telefoonverbinding . 
• Cubacrisis > periode van ontspanning. Maar de atoomwapenwedloop ging door. 
• Daarna Salt-I-verdrag 1972 (Kennedy en Chroesjtsjov). Afspraak over: 
• 1. verminderen van nucleaire wapens. 
• 2. Geen wapens naar andere landen.
• -3.Max. 2250 langeafstandsraketten. 

6.4. 'Ontspannen' naar het einde, 1962-1991

President Reagan had weinig vertrouwen in SU > toch weer spanning door ...

SDI-Project ook wel 'Star wars', een verdedigingsmechanisme.

SU dreigt weer meer kernwapens te bouwen. 

Oproep voor de anti-kernwapendemonstratie in Amsterdam in 1981. 

Ook bij Europese bondgenoten viel het SDI-project niet in goede aarde. Zo waren er in Nederland in 1981 en 1983 kernwapendemonstraties.

Geef twee voorbeelden van ontspanning tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en leg elk voorbeeld kort uit.

Wat is het verband tussen 'de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog' en het Salt I-verdrag uit.

Samenvatting 6.4.2 

In Tsjecho-Slowakije kwam 1968 een regering aan de macht die het communistische systeem wilde versoepelen. De Praagse Lente was een korte periode van meer vrijheid voor de Tsjecho-Slowaken. Met Russische tanks werd hieraan een eind gemaakt.

In de jaren tachtig ging het in de Sovjet-Unie zelf mis. De kernwapenwedloop kostte enorm veel geld. En door een uitzichtloze burgeroorlog in Afghanistan was de schatkist helemaal leeg. De totalitaire planeconomie waarbij de staat in vijfjarenplannen alles bepaalde, leverde in de praktijk steeds minder op.

In 1985 was de nieuwe leider Michail Gorbatsjov bang dat de Sovjet-Unie in elkaar zou storten. Gorbatsjov begon een politiek van glasnost en perestrojka. Dat sloeg over naar de satellietstaten in Oost-Europa.

6.4.2 (Uitgestelde) veranderingen

Verandering

1968: nieuwe communistische leider in Tsjecho-Slowakije

Alexander Dubček: 'communisme met een menselijk gezicht'

Praagse Lente; korte duur. 

SU greep in met het leger, Dubček werd vervangen. 

In de jaren tachtig begon de Sovjet-Unie toch uit elkaar te vallen. Dat had een aantal oorzaken:

1. De kernwapenwedloop kostte enorm veel geld.
2. De Sovjet-Unie was verzeild geraakt in een burgeroorlog in Afghanistan, waar eigenlijk geen geld voor was.
3. De economie was vastgelopen. De planeconomie en de vijfjarenplannen werkten niet. Bedrijven zaten vast in bureaucratische processen. Ook werden er door de boeren en fabrieken niet genoeg producten geleverd, of was de kwaliteit heel slecht.

1985: Nieuwe Sovjetleider Michail Gorbatsjov 

Leg uit waarop het Amerikaanse SDI-project leidt tot kernwapendemonstraties in Nederland.

6.4.2 (Uitgestelde) veranderingen

Glasnost: Politiek van openheid van Gorbatsjov om mensen meer vrijheid en inspraak te geven in de Sovjet-Unie, vanaf 1985

Perestrojka: Politiek van economische hervormingen van Gorbatsjov om de vastgelopen economie in de Sovjet-Unie weer op gang te brengen, vanaf 1985

a. Geef twee buitenlandse redenen waarom de economie van de Sovjet-Unie tot stilstand was gekomen.
b. Geef drie binnenlandse redenen waarom de economie van de Sovjet-Unie tot stilstand was gekomen.

President Gorbatsjov bedenkt de glasnost en perestrojka.
Geef aan welk van deze maatregelen het beste past bij de aanpak van de binnenlandse problemen van de Sovjet-Unie.

De Praagse Lente past bij eerdere gebeurtenissen in Oost-Berlijn (1953) en Hongarije (1956).
Noem het verband tussen deze drie gebeurtenissen en leg je antwoord uit.

Tsjecho-Slowakije was in 1968 een satellietstaat van de Sovjet-Unie.
Leg, met twee bronelementen, uit dat de houding tussen Tsjecho-Slowakije en de Sovjet-Unie tussen 1945 en 1968 veranderd is.

6.4.3 Over de muur

In 1989 vonden in Hongarije en Polen vrije verkiezingen plaats. De nieuwe regering van Hongarije opende het IJzeren Gordijn. In Oost-Duitsland probeerde de regering de democratie nog tegen te houden, maar Gorbatsjov herhaalde dat het Sovjetleger niet ingezet zou worden. Op 9 november 1989 werd een einde gemaakt aan de grenscontroles bij de Muur in Berlijn. Hét symbool van de Koude Oorlog werd op sommige plekken afgebroken.

Na de val van de Muur verlieten veel Oost-Duitsers het land om in West-Duitsland een nieuw bestaan op te bouwen. De Oost-Duitse economie stortte in en West-Duitsland kon de vluchtelingen niet opvangen. Helmut Kohl stelde voor om de twee Duitslanden samen te voegen tot één land, net als voor 1945. Dat gebeurde in 1990.

De verschillende landen waaruit de Sovjet-Unie bestond, maakten van de glasnost gebruik om zich niets meer aan te trekken van de regering in Moskou. De Sovjet-Unie viel uit elkaar en in 1991 was de Koude Oorlog definitief voorbij.

npo.nl

In 1953, 1956 en 1698 waren opstanden in de Sovjet-Unie hardhandig neergeslagen. In 1989 vinden in Hongarije en Polen vrije verkiezingen plaats en opent Hongarije het IJzeren Gordijn.
Leg met een concreet voorbeeld uit wat er voor de landen in de Sovjet-Unie veranderd is in 1989.

Geef aan waarom de 'val van de muur' een economisch probleem voor zowel Oost-Duitsland als West-Duitsland opleverde.

In 1990 kreeg Gorbatjov de Nobelprijs voor de Vrede.
Bedenk waarom er in Westerse landen positiever naar Gorbatsjov gekeken wordt dan in hedendaags Rusland.