Muziekgeschiedenis hoofdstuk 1

• Muziek
• Middelbare school
• Beroepsopleiding

Tips

- Luister de Spotify playlist! Bij elk hoofdstuk.

- Maak aantekeningen op je proefwerkblad: streep antwoorden weg.

- De poster van Keunen.

- Leerstrategieën? 

• Herkennen (markeren) is niet hetzelfde als reproduceren, verbanden leggen of inzicht geven.
  
• Studietijd plannen én uitvoeren.
• "Beter weinig vaak, dan veel in weinig."
• Opsommingen maken: stromingen / genres / tijdlijn / kledingstijlen / artiesten / gebeurtenissen / etc.
• Mindmap .
• Overhoor jezelf.
• Maak zelf een playlist op Spotify of YouTube.
• Beelddenker? Zoek documentaires op!

Oergenres van popmuziek

Trechter

Popmuziek heeft geen duidelijke geboortedatum. Het is een vermenging van oergenres: harmonische Europese en ritmische Afrikaanse muziek. Beide culturen hebben elkaar bevrucht in de VS. Popmuziek werd vercommercialiseerd door de uitgave van teksten en bladmuziek. De roots liggen in de vooroorlogse periode. Vaudeville is ontstaan in Frankrijk in de 18e eeuw: korte blijspelen met liedjes die werden opgevoerd in theaters. 

Er kwam een scheiding tussen 'hoge' en 'lage' kunst, tussen elitair en populair amusement. In het midden van de 19e eeuw kwam de operette op, waar later weer de musical uit ontstaat. Vaudeville leeft voort in de vorm van cabaret of revue. 

De liedjes van de vaudeville, de operette en 'serieuze opera' begonnen al in de 19e eeuw een eigen leven te leiden. Ze werden als bladmuziek uitgebracht: de industrialisering van de muziek!

In de 19e en 20e eeuw trokken Europeanen naar Amerika, waar muzikale tradities zoals de vaudeville werden voortgezet. De belangrijkste music hall was Broadway. De theaters vroegen een constante toestroom van nieuwe liedjes en daar zorgden de muziekuitgeverijen voor: de eerste speler die zich tussen de artiest en zijn publiek nestelde. De partituur werd zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt, met een voorpagina (platenhoes). Tin Pan Alley was de bijnaam van de straat in New York waar componisten in opdracht van muziekuitgeverijen liedjes schreven.

Vooral vanaf de jaren 1910 deed een groep componisten de Tin Pan Alley-fabriek op volle toeren draaien. Toen ontwikkelde zich het klassieke Amerikaanse lied. Ze schreven songs die de popgeschiedenis zouden kleuren. Denk aan nummers als:

- My Funny Valentine

- Swanee

- White Christmas

Muziekuitgeverijen gingen platenmaatschappijen opstarten en vice versa. Daardoor werd de zanger(es) de ster - en niet de orkestleider of componist.

Welke technologische ontwikkeling ontwikkeling heeft grote invloed gehad? (1925)

1. De microfoon
2. De studio
3. Elektrische opname
4. Opname- en filmindustrie

Door de elektrische opname kon in de studio ook de microfoon worden gebruikt. Plaatopnames gingen beter klinken en er ontstond een nieuw type zanger: de crooner. Een zanger kon nu evengoed 'kreunen', hijgen en andere zachte klanken maken in de microfoon en op de opname toch hoorbaar zijn. Bekende crooners zijn Gene Austin, Art Gillham, Rudy Vallée en Bing Crosby (crossmarketing). 

Aanvankelijk had het publiek hier moeite mee. 

De troonopvolger van Crosby was Frank Sinatra. Deze voegde een nieuw element aan zang toe: intimiteit. 

Hij werkte o.a. samen met producer Mitch Miller, die een revolutionair opnametactiek ontwikkelde. Hij voegde ongebruikelijke geluiden en instrumenten toe en voegde echo toe d.m.v. toiletopnames. Miller behoort tot de eerste producers die een persoonlijke stempel op de opname drukten: een plaatopname als een doel op zich.

Weer terug de geschiedenis in...

In 1865 werd de slavernij afgeschaft. Daardoor kon de zwarte bevolking weer hun eigen muziek spelen. Deze werd eerst 'jazz', maar later 'dixieland' genoemd. Een essentieel kenmerk is de collectieve improvisatie: muziek spelen zoals men ze voelt en niet zoals het moet. De structuur en akkoordenschema's van blues zijn altijd een belangrijk onderdeel geweest van jazz.

Langzaam ontstonden er ook kleine labels voor zwarte muziek. Daardoor werd voorzien in de behoefte van een blanke generatie: jazz maakte het nachtleven nog bruisender. Een verandering ontstond toen de solist naar voren trad. Louis Armstrong zorgde voor die kentering. Als trompettist én als zanger. Hij improviseerde met klanken zonder tekst of betekenis: de basis van het scatten. Hij haalde zijn inspiratie uit gospel, blues en vaudevilletheater. 

Bigband Swing

In de jaren 20 floreerde de muziekindustrie. Muzikanten gingen in steeds grotere bezettingen samenspelen, totdat ze bigbands werden. Improvisatie was daardoor uitgesloten. Het orkest moest hechter samenspelen, aangestuurd door een swing-ritme. Met de opkomst van de radio bereikte bigband swing in de jaren '30 alle huiskamers: het was de ultieme popmuziek, de meest populaire muziek van zijn tijd. 

Country

De Angelsaksische volksmuziek ligt aan de basis van country en folk. Country werd toen 'hillbilly' genoemd. Vanaf de jaren 20 vond deze volksmuziek haar weg naar de studio. Typerend voor de muziek is het traditionele Europese vierkwartsritme met nadruk op de 1e en 3e tel, de fingerpicking techniek en meerstemmige, zeurende zangpartijen. Thema's zijn het plattelandsleven, bergen, liefde, trouw, trots en dagelijkse problemen. 

In de jaren 30 kende de bioscoop zijn doorbraak en film werd de 'nationale cultuuruiting'. Dit had invloed op de componisten van Tin Pan Alley, maar ook op hillbilly. Hun gemeenschappelijke interesse was de cowboy. Cowboyfilms werden enorm populair en het beeld van de cowboy werd in de western muziek verheerlijkt. Western maakte de countrymuziek nog commerciëler; de scherpe kantjes werden weggevijld. Country werd mainstream. 

Daarop kwam een dubbele reactie           Aan de ene kant keerden mensen terug naar hun roots (bluegrass). 

Een andere reactie is de western swing. Bob Wills borduurt verder op het imago van de cowboy. Hij brengt pure blues in het western-verhaal en voegt drums toe. Drums werden bij hillbilly en western als te Afrikaans gezien; het was een taboe, omdat percussie werd geassocieerd met de 'primitieve zwarte cultuur'. Ook voegt hij de pedal-steelgitaar toe, de nieuwe (!) elektrische gitaar, viool en een blazerssectie. De nieuwe, overkoepelende naam werd country & western en na WOII ook de elektrische variant honky tonk.

Blues en R&B

De enige toegestane muziek op de plantages waren de worksongs, getypeerd door de vraag-en-antwoord-structuur. Dit werd een essentieel onderdeel van gospel. Of de field holler, die met veel verschillen in toonhoogte over de kommer en wel van het dagelijkse leven zong: het begin van de blues. Blues is een vorm van therapie, gekenmerkt door de twaalmatenstructuur en begeleid door akoestische gitaar. 

Omdat blues is ontstaan in het zuiden van de VS noemt men dit deltablues. Door de religieuze gospel werd blues als duivels beschouwd. Zo gaat het verhaal dat Tommy Johnson (in de leer bij Charlie Patton) een verbond met de duivel aanging. De bekendste versie van dit verhaal komt van Robert Johnson, wellicht de belangrijkste muzikant van de deltablues. Hij slaagde er in om zijn gitaar als twee gitaren te laten klinken (baslijn en melodie). Zijn blues geldt daarom als de absolute standaard. 

De labels dachten dat er geen rendabele markt was voor zwarte muziek. Dat bleek anders en 'race records' werden een groot succes. De muziek op die opnames was gebaseerd op blues, maar had niets van doen met de rauwe deltablues. Het was subtiele / gesofisticeerde muziek: classic blues. Blues was een opzichzelfstaand genre met platenlabels, concertplekken en publiek. Het verstedelijken van de plattelandsmuziek wordt urban blues genoemd: ontwikkeling van elektrisch versterkte gitaren (Fender Broadcaster / Telecaster en de Gibson Les Paul) en in combinatie met drums.

Ruwe en ongepolijste muziek dus: Chicago blues. De thema's van songs gingen niet meer over slavernij, wel over seks en minder rooskleurige dingen van het leven. Elektrische instrumenten vervingen akoestische: deze deden te veel denken aan de tijd van de slavernij. Muddy Waters was de eerste, maar in dit rijtje horen ook Howlin' Wolf, Jimmy Reed en Slim Harpo. De Chicago blues was nog steeds een exclusieve zwarte aangelegenheid. De grote doorbraak kwam in de jaren '60 door o.a. The Rolling Stones. 

Wat was de bijnaam van de straat in New York waar componisten voor muziekuitgeverijen schreven?

Naast het samenkomen van oergenres, kenmerkt popmuziek zich door:

1. het van stad naar stad reizen
2. uitgaven van tekst en bladmuziek
3. commercieel succes van de komst van radio
4. commercieel succes van de vinylplaat

Gene Austin, Art Gillham, Rudy Valleé zijn voorbeelden van:

1. Deltablues gitaristen
2. Country muzikanten
3. Scatters
4. Crooners

De troonopvolger van Bing Crosby is:

Wat is geen kenmerk van de hillbilly muziek?

1. Nadruk 1e en 3e tel
2. Fingerpicking
3. Meerstemmige, vrolijke zanglijnen
4. Thema's over bergen en liefde

Deltablues

Worksongs

Scatten

Western Swing

Robert Johnson

Rock'n roll

Call &

Response

Improviseren 

zonder tekst