Laatste les samenvatten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

4V - 'Laatste' les

Voorbeelden andere samenvatvragen

Samen aan de slag met nog één tekst (in de LessonUp)

(Check ook ELO: extra oefenen + je syllabus) 

Afsluiting schooljaar

Samenvatten

Belangrijk: onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. 

Hoofdzaken = delen van de tekst die nodig zijn om de tekst te begrijpen. 

Bijzaken = minder belangrijke onderdelen van de tekst.

Voorbeeldvraag staat hieronder. 

Je krijgt dus al zinnen en dan is de vraag: wat is de volgorde, of 'welke wel/welke niet'? 

Lees de tekst en schrijf de antwoorden op.

Antwoord:

D - C - A - B

Hoe vind je een hoofdzaak in een tekst?

1. Door voorbeelden op te schrijven.
2. Door de uitleg op te schrijven.
3. Door de grappige weetjes op te schrijven.
4. Door de titel, inleiding en kernzinnen te lezen.

Hoofdzaak

Bijzaak

Voorbeeld

Extra uitleg

Details

Kernzin

Deelonderwerpen

Inleiding

Grappige weetjes

Tekstdoel

Je moet de informatie uit alinea
7 samenvatten.
Welke van de onderstaande vier
zinnen bevat informatie die je in
een samenvatting gebruikt?

1. Eerste zin: Daarom is er meer...
2. Tweede zin: De vereniging...
3. Derde zin: Uitdenbogerd: 'We merken....
4. Vierde zin: Sommige kamerleden...

We lezen zo 'snel' een tekst

Scan de tekst op hoofdzaken.

Je krijgt maar een paar minuten in totaal: dat is bewust. 

Lees dus oriënterend en vlieg snel over de regels: welke steekwoorden passen er bij de tekst?

Waarom belonen we onszelf met 'fout' gedrag?

[1] Op de site iedereendoetwat.nl van de overheid vind je allerlei manieren waarop burgers hun steentje bijdragen aan een beter milieu. Zo pakt ene Cobie steevast de fiets en vermindert daarmee haar CO₂-uitstoot, en plakt Bas radiatorfolie achter zijn verwarming. Zo zorgen we samen voor een duurzame maatschappij, klinkt het in al die optimistische verhalen. Maar wat als Cobie zichzelf na een lange fietstocht op een flinke biefstuk trakteert, en Bas zijn cv ’s avonds laat loeien omdat het ding dankzij de folie nu toch minder hoog staat?
[2] Die kans is zeker aanwezig, want de neiging tot zelfbeloning kennen we allemaal. Het heeft zelfs een naam: moral self-licensing, oftewel ‘een morele vrijbrief’. Het idee is: je doet iets goeds, en daar mag best iets tegenover staan. Onderzoekers aan de Zwitserse Universität Zürich vonden bewijs voor het verschijnsel toen ze de effectiviteit wilden meten van een waterbesparingscampagne.

[3] Bewoners van een appartementenblok kregen wekelijks een flyer met feedback op hun waterverbruik en tips om water te besparen. Door deze campagne verbruikten de deelnemers inderdaad minder water. Maar hun waterbesparing werd ruimschoots tenietgedaan door een aanzienlijk verhoogd energieverbruik. Of dit een bewuste reactie is, weten we niet. Feit is dat het ook op andere gebieden speelt. Jezelf belonen met chocola na een rondje hardlopen vertrekt vanuit hetzelfde principe.

[4] Ach, alle beetjes helpen toch? Toch is dat niet helemaal waar. Moral self-licensing kan zelfs een averechts effect hebben, legt hoogleraar gedragseconomie Henriëtte Prast van Tilburg University uit. ‘Neem het besparen van water. Het waterverbruik in huis is slechts één procent van het totaal. De rest wordt veroorzaakt bij de productie van allerlei producten die we regelmatig kopen, zoals biefstukken en T-shirts. Als jij denkt dat je goed bezig bent door korter te douchen, en je vindt dat je daarom wel wat vaker de auto kunt pakken, dan is er dus geen winst, maar zelfs verlies.’ --> volgende dia!

[5] Volgens Prast zou het effect van milieucampagnes daarom breder onderzocht moeten worden, door niet alleen te kijken wat die ene maatregel doet, maar ook hoe mensen zich daarbij gedragen. Volgens Prast moeten we daarbij niet te veel verwachten van bewustmaking. ‘Je gaat dan snel zeggen dat iemand iets niet mag, en dat werkt soms als een rode lap op een stier. Mensen veranderen daardoor niet per se hun gedrag, al zullen ze zich wel schuldiger voelen. Het netto-effect is dat je minder gelukkige mensen hebt die nog steeds hetzelfde gedrag vertonen.’

[6] Prast vindt ‘keuze-architectuur’ een betere optie. ‘Dat betekent dat je van de duurzame keuze de meest vanzelfsprekende keuze maakt. Als iemand bijvoorbeeld geen dieetwensen opgeeft voor een etentje, schotel dan automatisch een vegetarische maaltijd voor.’ Gaan mensen

zo’n maaltijd later niet alsnog compenseren met een kiloknaller kip? Prast: ‘Dat is niet onderzocht, maar ik zou verwachten dat hoe vanzelfsprekender het gedrag is, hoe

kleiner het morelevrijbriefeffect wordt, juist omdat mensen dan niet meer nadenken over de duurzaamheid van hun handelingen.’

Lees alinea 1 opnieuw (rustig nu)

Waarom belonen we onszelf met 'fout' gedrag?

[1] Op de site iedereendoetwat.nl van de overheid vind je allerlei manieren waarop burgers hun steentje bijdragen aan een beter milieu. Zo pakt ene Cobie steevast de fiets en vermindert daarmee haar CO₂-uitstoot, en plakt Bas radiatorfolie achter zijn verwarming. Zo zorgen we samen voor een duurzame maatschappij, klinkt het in al die optimistische verhalen. Maar wat als Cobie zichzelf na een lange fietstocht op een flinke biefstuk trakteert, en Bas zijn cv ’s avonds laat loeien omdat het ding dankzij de folie nu toch minder hoog staat?

Hoe zou je de eerste alinea het beste kunnen samenvatten?

1. Als adviezen waarom je jezelf na goed gedrag met iets fouts mag belonen
2. Als redenen waarom mensen zich na goed gedrag graag belonen met iets fouts
3. Als voorbeelden bij het verschijnsel dat mensen zich na goed gedrag graag belonen met iets fouts

Je antwoord?

Het goede antwoord is C.

Alinea 1 geeft twee personen als voorbeeld (Coby en Bas, die elk een klusje verrichten) bij het verschijnsel dat je jezelf graag beloont als je iets goeds gedaan hebt.

Het voorbeeld komt niet in de samenvatting, maar het verschijnsel kun je wel beschrijven!

Lees alinea 2 

op een flinke biefstuk trakteert, en Bas zijn cv ’s avonds laat loeien omdat het ding dankzij de folie nu toch minder hoog staat?
[2] Die kans is zeker aanwezig, want de neiging tot zelfbeloning kennen we allemaal. Het heeft zelfs een naam: moral self-licensing, oftewel ‘een morele vrijbrief’. Het idee is: je doet iets goeds, en daar mag best iets tegenover staan. Onderzoekers aan de Zwitserse Universität Zürich vonden bewijs voor het verschijnsel toen ze de effectiviteit wilden meten van een waterbesparingscampagne.

Hieronder staan zes elementen uit alinea 2. Welke drie zou je moeten onderstrepen of moeten overnemen in een samenvatting van alleen deze alinea? Plaats een ster in het vak als je het zinsdeel zou opnemen.

Die kans is zeker aanwezig,

want de neiging tot zelfbeloning kennen we allemaal.

Het heeft zelfs een naam: moral self-licensing, oftewel ‘een morele vrijbrief’.

Het idee is: je doet iets goeds, en daar mag best iets tegenover staan.

Onderzoekers aan de Zwitserse Universität Zürich vonden bewijs voor het verschijnsel

toen ze de effectiviteit wilden meten van een waterbesparingscampagne.

Je antwoord?

In een samenvatting van deze alinea zou je het volgende moeten meenemen:

Je doet iets goeds, en daar mag best iets tegenover staan. Dit principe heet moral self-licensing of morele-vrijbriefeffect. Onderzoekers (aan de Universität Zürich) vonden bewijs voor dit verschijnsel.

Lees nu alinea 3 opnieuw

Onderzoekers aan de Zwitserse Universität Zürich vonden bewijs voor het verschijnsel toen ze de effectiviteit wilden meten van een waterbesparingscampagne.

[3] Bewoners van een appartementenblok kregen wekelijks een flyer met feedback op hun waterverbruik en tips om water te besparen. Door deze campagne verbruikten de deelnemers inderdaad minder water. Maar hun waterbesparing werd ruimschoots tenietgedaan door een aanzienlijk verhoogd energieverbruik. Of dit een bewuste reactie is, weten we niet. Feit is dat het ook op andere gebieden speelt. Jezelf belonen met chocola na een rondje hardlopen vertrekt vanuit hetzelfde principe.

Waarom hoef je bij een samenvatting geen informatie uit alinea 3 te gebruiken?

1. Hoe onderzoekers het morele-vrijbriefeffect aantoonden, is een bijzaak.
2. Het water- en energieverbruik van mensen doet er niet toe voor de tekst.
3. Het bevat geen goed voorbeeld van het morele-vrijbriefeffect.
4. Of het morele-vrijbriefeffect een bewust of onbewuste reactie is, doet er niet toe.

Je antwoord?

Het goede antwoord is A.

In deze alinea wordt uitgelegd hoe de Zwitserse onderzoekers precies het morele-vrijbriefeffect aantoonden. Het geeft zo opnieuw een voorbeeld van hoe het morele-vrijbriefeffect werkt. Deze informatie is daarom niet erg relevant voor de centrale gedachtegang van deze tekst, al is er dus grondig onderzoek naar gedaan.

Lees nu alinea 4 opnieuw

Feit is dat het ook op andere gebieden speelt. Jezelf belonen met chocola na een rondje hardlopen vertrekt vanuit hetzelfde principe.
[4] Ach, alle beetjes helpen toch? Toch is dat niet helemaal waar. Moral self-licensing kan zelfs een averechts effect hebben, legt hoogleraar gedragseconomie Henriëtte Prast van Tilburg University uit. ‘Neem het besparen van water. Het waterverbruik in huis is slechts één procent van het totaal. De rest wordt veroorzaakt bij de productie van allerlei producten die we regelmatig kopen, zoals biefstukken en T-shirts. Als jij denkt dat je goed bezig bent door korter te douchen, en je vindt dat je daarom wel wat vaker de auto kunt pakken, dan is er dus geen winst, maar zelfs verlies.’

Hieronder staan zes tekstdelen uit alinea 4. Selecteer het enige tekstdeel dat je zou onderstrepen of moeten overnemen in een samenvatting van alleen deze alinea. Plaats hiervoor een ster in het vak.

1. Ach, alle beetjes helpen toch? Toch is dat niet helemaal waar.

2. Moral self-licensing kan zelfs een averechts effect hebben, legt hoogleraar

gedragseconomie Henriëtte Prast van Tilburg University uit.

3. Neem het besparen van water.

4. Het waterverbruik in huis is slechts één procent van het totaal. De rest wordt veroorzaakt

bij productie van allerlei producten die we regelmatig kopen, zoals biefstukken en T-shirts.

5. Als jij denkt dat je goed bezig bent door korter te douchen, en je vindt dat je daarom wel

wat vaker de auto kunt pakken, dan is er dus geen winst, maar zelfs verlies.’

Je antwoord?

In deze alinea wordt uitgelegd dat moral self-licensing zelfs een tegenovergesteld effect kan hebben. Dat is de belangrijkste gedachte van deze alinea.

Het goede antwoord is hier dus tekstdeel 2:

Moral self-licensing kan zelfs een averechts effect hebben, legt hoogleraar
gedragseconomie Henriëtte Prast van Tilburg University uit.

Lees nu alinea 5 opnieuw

Als jij denkt dat je goed bezig bent door korter te douchen, en je vindt dat je daarom wel wat vaker de auto kunt pakken, dan is er dus geen winst, maar zelfs verlies.’

[5] Volgens Prast zou het effect van milieucampagnes daarom breder onderzocht moeten worden, door niet alleen te kijken wat die ene maatregel doet, maar ook hoe mensen zich daarbij gedragen. Volgens Prast moeten we daarbij niet te veel verwachten van bewustmaking. ‘Je gaat dan snel zeggen dat iemand iets niet mag, en dat werkt soms als een rode lap op een stier. Mensen veranderen daardoor niet per se hun gedrag, al zullen ze zich wel schuldiger voelen. Het netto-effect is dat je minder gelukkige mensen hebt die nog steeds hetzelfde gedrag vertonen.’

Wat is volgens Prast de belangrijkste conclusie op basis van dit onderzoek?

Lees nu alinea 6 opnieuw

Het netto-effect is dat je minder gelukkige mensen hebt die nog steeds hetzelfde gedrag vertonen.’

[6] Prast vindt ‘keuze-architectuur’ een betere optie. ‘Dat betekent dat je van de duurzame keuze de meest vanzelfsprekende keuze maakt. Als iemand bijvoorbeeld geen dieetwensen opgeeft voor een etentje, schotel dan automatisch een vegetarische maaltijd voor.’ Gaan mensen zo’n maaltijd later niet alsnog compenseren met een kiloknaller kip? Prast: ‘Dat is niet onderzocht, maar ik zou verwachten dat hoe vanzelfsprekender het gedrag is, hoe kleiner het morelevrijbriefeffect wordt, juist omdat mensen dan niet meer nadenken over de duurzaamheid van hun handelingen.’

Wat is in eigen woorden dan keuze-architectuur?

Dat waren alle vragen

Ik hoop dat je zo op detailniveau per alinea nog wat extra geoefend hebt met het zoeken naar de kern! 

Een (samenvat)toetsvraag kan dus ook gaan over 1 of enkele alinea's. 

Wil je me nog een tip en een top geven op basis van afgelopen schooljaar? Dankjewel!

Tip voor volgend jaar

Bewaar je werkboek: H4 Lezen hebben we niet behandeld, maar daar kun je dus volgend jaar wel goed mee oefenen!

Je theorieboekje is ook eigendom: bewaar het goed voor de 5e/6e klas. 

Bedankt 4Vd!

Ik wil jullie ontzettend bedanken voor dit heel fijne schooljaar. 

Ik vond het een feestje om jullie les te mogen geven. Het was inspirerend en ik heb vaak om (en met) jullie gelachen. Ik hoop vooral dat jullie het vertrouwen in 'Nederlands' wat herwonnen hebben! 

Veel succes met de toets, geniet van de vakantie en zet 'm op volgend schooljaar!

Om afscheid te nemen heb ik wat lekkers meegenomen :)