12.1 Eigenschappen doorgeven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.1 Eigenschappen doorgeven

Hoeveel chromosomen bevat een ‘normale’ lichaaamscel?

1. 46 chromosomen
2. 44 chromosomen
3. 33 chromosomen
4. 23 chromosomen

Welke volgorde van 'groot naar klein' klopt?

1. DNA--> gen --> chromosoom
2. Gen --> DNA --> chromosoom
3. Chromosoom --> gen --> DNA
4. DNA --> gen --> chromosoom

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

Leerdoelen 12.1
'Eigenschappen doorgeven'

- Je kunt uitleggen wat homozygoot en wat heterozygoot betekent.

- Je kunt uitleggen wat dominant en recessief is.

- Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven.

- Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen kunnen hebben.

12.1 'Eigenschappen doorgeven'
Waarom heeft Dennis blauwe ogen?

-Één gen (bv voor oogkleur) bestaat uit meerdere vairanten.

bv 1 allel voor bruin, 1 allel voor blauw.

- In je lichaamscel zitten 23x 2 chromosomen (1 van elke ouder)

bv: 2 allelen voor blauw, of 1 voor bruin, 1 voor blauw, of...

- voor élke eigenschap heb je in je lichaamscellen dus 2 allelen: 1 van je moeder, 1 van je vader.

 

Genotypen/fenotypen,

Genotype: informatie van 2 allelen voor 1 eigenschap.
Dus de info die in je DNA 'staat'

Fenotype: de informatie (of 'kenmerken') die je aan de 'buitenkant' ziet van persoon

Hetero- en homozygoot...

Homozygoot: als twee allelen voor de eigenschap gelijk aan elkaar zijn (bijvoorbeeld voor oogkleur: beiden blauw)

Heterozygoot: als de twee allelen verschillend zijn (bijvoorbeeld blauw/bruin)

Heterozygoot

Recessief en dominant

Stel je voor, je ontvangt (voor oogkleur) een blauw allel van je moeder, en een bruine van je vader. Jij zal dan hoogstwaarschijnlijk bruine ogen hebben.
Dat bruine allel, noem je dominant: het overheerst over het blauwe. 

Het onderdrukte allel noem je recessief.

Hoe noteer je genotypen?

Om genotypen kort en overzichtelijk op te schrijven, gebruiken we letters:

*Dominante allelen geef je aan met een hoofdletter

*Recessieve allelen geef je aan met een kleine letter. 

Tip: Kies áltijd een letter waarbij de hoofdletter niet lijkt op de kleine letter. 

Hoe noteer je genotypen?

Voor elke eigenschap 2 allelen (want op elk chromosoom - van moeder en van vader- ligt er één)
Daarom: een genotype 'code' bestaat uit 2 letters. 

*BB betekent homozygoot dominant

*Bb betekent heterozygoot

*bb betekent homozygoot recessief

12.1 Les 1 

Maken opdr 1 t/m 11 + Nakijken 

12.1 Eigenschappen doorgeven

Herhalen vorige les 

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

1. Genotype
2. Fenotype

Leerdoelen 12.1
'Eigenschappen doorgeven'

- Je kunt uitleggen wat homozygoot en wat heterozygoot betekent.

- Je kunt uitleggen wat dominant en recessief is.

- Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven.

- Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen kunnen hebben.

Hoe zien de nakomelingen eruit?

Je kunt aan de hand van het genotype van ouders, een voorspelling doen over het genotype van de nakomelingen.
Hiervoor gebruik je een kruisingsschema. 

(Kruising = twee ouders die samen nakomelingen krijgen)

Hoe maak ik een kruisingsschema?

12.1 les 2 

Maken opdr 12 t/m 18 + Nakijken

Afmaken/oefenen LessonUp (volgende slides)

Kruisingschemas 

Om er achter te komen hoe erfelijke eigenschappen overerven maken we een kruisingsschema.

Kijk het volgende filmpje en maak de opdrachten die volgen.

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Wat weten we over de genotype van de zwarte fruitvlieg welke letters heeft deze

We kiezen de letter z

1. ZZ
2. Zz
3. zz
4. Zz

Uitleg

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Wat weten we over de genotype van de zwarte fruitvlieg welke letters heeft deze

We kiezen de letter z

De vader is zwart: Fenotype

Genotype: Homozygoot recessief: zz omdat: Als hij een grote Z zou hebben voor grijs zou hij heeg zwart lichaam hebben omdat grijs(Z) steker is dan zwart(z)

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Wat weten we over de genotype van de grijze fruitvlieg welke letters heeft deze

We kiezen de letter z

1. ZZ
2. Zz
3. zz
4. Zz

Uitleg

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Wat weten we over de genotype van de zwarte fruitvlieg welke letters heeft deze

We kiezen de letter z

De moeder is grijs: Fenotype

Genotype: Homozygoot Dominant: ZZ omdat: Als hij een kleine z zou hebben voor zwart worden niet alle nakomelingen grijs, want dan kan ze ook een kleine z overgeven die samen met de kleine z van de vader een zwart kind maakt. 

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Hoeveel van de 84 grijze individuen van de F2 zullen er, naar verwachting, heterozygoot zijn?

1. 28
2. 42
3. 56
4. 84

Uitleg

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. 

Deze F1-individuen worden onderling gepaard.

Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Hoeveel van de 84 grijze individuen van de F2 zullen er, naar verwachting, heterozygoot zijn?

29 fruitvliegjes met zz want ze zijn Zwart 

84 fruitvliegjes met ZZ of Zz want ze zijn grijs

we wilen weten hoeveel fruitvliegen Zz zijn.

Dus 84 deel je door 3 want er zijn 3 mogelijkheden: ZZ, Zz,zZ

dat antwoord doe je keer 2 want 2 van de 3 mogelijkheden zijn heterozygoot(Zz)

P: ZZ x zz

F1 Zz

Kruising schema F2

      Z        z        

Z  ZZ     Zz

z  Zz     zz

Bij rundvee is zwartbont dominant over roodbont (zwartbont = Z en roodbont = z). Uit twee zwartbonte ouders ontstaat een roodbont kalf. Welke genotypes hebben de ouders dan?

1. ZZ en ZZ
2. Zz en Zz
3. ZZ en zz
4. Zz en ZZ