dans en theater romantiek en realisme

• kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

19e eeuw

veel technologische veranderingen

door de ontwikkeling van de stoommachine ontstond de Industriële Revolutie.

Er ontstond een industriële samenleving; de meeste mensen wonen in de stad en werken in fabrieken.

Teleurstelling

Na het veelbelovende vooruitgangsdenken van de 18e eeuw, viel de vooruitgang van de 19e eeuw een beetje tegen.

Verschrikkelijke woon- en werkomstandigheden voor de arbeiders, grote inkomensverschillen tussen de gegoede burgerij en de arbeiders, vervuiling.

Vlucht uit het alledaagse

(escapisme)

Kunstenaars vluchtten uit dat verschrikkelijke dagelijks leven.

Ze vluchtten in het verleden (nationalisme) en in de ongerepte natuur, in fantasie, sprookjes en griezelverhalen (verheerlijking bovennatuurlijke) of in een andere, exotische wereld.(exotisme)

Kunstenaars vertrouwen niet langer op de ratio, maar juist op gevoel en intuïtie. Alles om te ontsnappen aan de alledaagse werkelijkheid!

Doel van de les m.b.t. dans

• je kunt de kenmerken van klassiek romantisch ballet   herkennen en benoemen.
• je herkent de thematiek in de ballet voorstellingen
• je weet wat de begrippen pantomime, handelingsballet, karakterdans,   ballet blanc, corps de ballet, prima ballerina/prima ballerina-absoluta betekenen en kunt ze herkennen in een fragment.

Foyer de la danse

Oefenzaal gelegen achter het podium van de Parijse Opera, waar de dansers zich opwarmen voor het optreden of waar repetities worden gehouden. Tijdens de romantische periode werd deze zaal ook wel gebruikt als rendez-vousplaats, waar de (rijke)toeschouwers de danseressen ontmoetten. Spijtig genoeg heeft dit feit een negatieve stempel op het dansberoep gedrukt. 

Wat weten jullie over Romantisch ballet?
(opbouw, thematiek, uiterlijke kenmerken dansers,
kenmerken dans)

Dans en Theater

gebruik ook blz 136 t/m 138 en blz 154 en blz 156 

uit je tekstboek 

de huiswerkopdrachten staan in de lesson up les (in rood, zie ook laatste dia)

de lichtblauwe dia's zijn dia's met begrippen, hierin staan ook oogjes die je kunt aanklikken voor extra achtergrond informatie

La Sylphide (blz 136 tekstboek)

Deze opera uit 1832 van Taglioni is baanbrekend omdat dit een opera is maar tegelijk ook de eerste romantische ballet voorstelling. De ballerina, la sylphide, danst voor het eerst de gehele voorstelling op spitzen.

Ook het ballet blanc, een acte waarin boven natuurlijkheid, wordt uitgebeeld.

Verhaal: een boerenzoon wordt verliefd op een sylphide, een lieftallige luchtgeest. Hij kan haar nooit vastpakken en krijgt van een heks een sjaal die hij op haar moet leggen zodat hij haar kan vastpakken. De sjaal verbrandt haar vleugels en de sylphide sterft. 

Ballet met geesten

La Sylphide was een verrassing want:

• introductie spitzen; met deze speciale balletschoenen kan de ballerina op de punten van haar tenen dansen. Hierdoor lijkt het alsof ze zweeft.
• introductie ballet blanc; waarbij de ballerina en het corps de ballet in witte tutu's over het podium lijken te zweven om het bovennatuurlijk uit te beelden en natuurlijk als oogstrelende scene.
• tegenstelling aards-bovenaards, realiteit -fictie komen terug

De sylphide is een luchtgeest.
Haar verschijning in het decor en haar
dans zorgen ervoor dat ze een echte
geestverschijning lijkt. Leg dit voor beide zaken uit.

Thema's Romantisch ballet

Historische verhalen (La Esmeralda)

Sprookjes (Doornroosje – De schone slaapster)

Strijd goed tegen kwaad (Zwanenmeer)

Onbereikbare liefde (Giselle)

Trouw tot over de dood (Giselle)

Exotische oorden (La Bayadère)

Het bovennatuurlijke (La Sylphide)

Veelvoorkomende personages: Geesten, feeën, nimfen, magiërs, boeren en eenvoudige dorpsbewoners

De natuur speelt inhoudelijk een ondergeschikte rol, maar is wél te zien in decor

grote sprongen

Prima ballerina is de titel van de voornaamste (Italiaans prima) solist, de aanvoerende danseres (Italiaans ballerina) in een opvoering of dansgezelschap. Normaal gesproken voert een prima ballerina de klassieke hoofdrollen uit. 

Prima ballerina assoluta is een titel die wordt toegekend aan de meest opmerkelijke vrouwelijke balletdanseressen . Om erkend te worden als een prima ballerina assoluta is een zeldzame eer, traditioneel voorbehouden aan de meest uitzonderlijke dansers van hun generatie. Oorspronkelijk geïnspireerd door de Italiaanse balletmeesters van het vroege romantische ballet , en letterlijk de absolute eerste ballerina , werd de titel toegekend aan een prima ballerina die als buitengewoon getalenteerd werd beschouwd, boven de standaard van andere toonaangevende ballerina's. 

karakterdans

Karakterdans komt voor in twee vormen: 1) dans (1) op basis van pantomime, waarbij vaak oudere of groteske personages worden uitgebeeld (zie uitbeelden); 2) authentieke volksdans die in een ballet wordt gebruikt (zie: caractère); het gebruik van volksdansmotieven binnen het ballet in de tijd van de Franse revolutie leidde tot deze twee varianten van karakterdans; het uitbeelden van 'groteske personages' betreft het dikwijls kluchtige of satirische karakter van een personage.

pantomime

Pantomime, of kortweg mime, is naast dans een vorm van visueel theater. De acteurs beelden een situatie of verhaal uit met gebaren, mimiek en lichaamstaal. Mime wordt gebruikt om emoties uit te uitdrukken, handelingen uit te beelden en personages te karakteriseren. Conventionele gebaren nemen hierbij de plaats van woorden in. Soms worden ook geluidseffecten of achtergrondmuziek gebruikt.

handelingsballet

In de tweede helft van de 18de eeuw ontstaat het handelingsballet. Voor het eerst in de geschiedenis van de theaterdans, is het ballet in staat om zelfstandig een verhaal uit te beelden. Het is een uitvoering zonder gesproken of gezongen tekst door acteurs en zanger, en met meer expressiviteit door onder andere gebarentaal van de dansers. Het handelingsballet is de eerste vorm van ballet, die lijkt op wat wij tegenwoordig kennen.

blz 138 tekstboek

Ballet blanc

Ballet blanc (Nederlands: wit ballet) is een Franse term voor een ballet waarbij de dansers witte tutu's dragen. Deze stijl ontstond tijdens de romantiek. Opvoeringen met geesten, nimfen en feeën waren toen populair. Ballet blanc ontleent zijn naam aan de witte kostuums uit transparante stoffen waarmee men deze figuren uitbeeldde.

Klassiek Ballet (blz 138)

Russisch ballet: choreograaf Pepita maakt samen met de componist Tsjaikovski  de voorstelling Doornroosje. Een andere bekende balletvoorstelling van Tsjaikovski is De Notenkraker. Ze behandelen deze voorstelling als een Opera waarin muziek en handeling een eenheid vormen. Veel aandacht voor kostuums, decors voor een betoverend geheel.

examen 2018 havo tijdvak 1 blok 1 (goed om te oefenen voor toets)
In filmfragment 1 zie je de Wals van de Sneeuwvlokken, de witte akte uit De Notenkraker. Hier verbeelden de danseressen een sneeuwstorm.
(3p) Geef aan op welke drie manieren de sneeuwvlokken in dans zijn vormgegeven. Doe dit aan de hand van:
- het element RUIMTE (twee antwoorden), en
- het element KRACHT (een antwoord).

Maken werkboek opdracht

sprookjesballet vraag 14 t/m 21

blz 91 en 92

Dans naar een nieuwe eeuw 

(blz 154 tekstboek)

Dans ontwikkelingen in opmars naar het Modernisme. Aan het einde van de 19de eeuw stijgt de welvaart en het welzijn en is er vraag naar vrijetijdsbesteding.  Er wordt in de kunst veel geëxperimenteerd en er ontstaat een kunstzinnige avant-garde die zich los maakt van de academische tradities. 

De Amerkiaanse danseres Loïe Fuller

heeft een bijzondere plaats in de

danswereld. Zij werkte met licht, kleur en

beweging in haar dansen. Elektrisch licht

werd door haar gebruikt in het theater (zij

was een van de eersten). Fuller kleedde

zich in meters dunne, zijden stof. De

armen werden verlengd met stokken,

waaraan eveneens meters stof bevestigd

waren. Haar solodansen bestonden

grotendeels uit draaien om de lichaams-as

waarbij de armen, zwaaiende, cirkelende

en golvende bewegingen maakten. 

Loïe Fuller

Maken opdracht la danse serpentine blz 99 en 100 wb.

Spektakel blz 156 en 157 tekstboek

Door groeiende welvaart bij de werkende klasse neemt ook de vraag voor vermaak toe. Voor brede publiek worden twee theatervormen populair:

- het melodrama

- de vaudeville

Melodrama

-een eenvoudig verhaal met veel spanning en sensatie

- de deugd wint het uiteindelijk van het kwaad

- maar voor het zo ver is wordt het publiek meegesleurd in scenes met veel geweld en sentiment.

- overdadige decors en dans en muziek.

veel special effects zoals vulkanen, orkanen en branden etc.

- ster van de melodrama decors: Bruce 'sensation' Smith

Tijdens Romantiek was het MELODRAMA populair in theater.

Hoofdpersonen zijn typen:

• held
• slechterik
• onschuldig meisje

Een redelijk voorspelbaar en lineair verteld verhaal.

De slechterik verstoort pril geluk en de held moet dat probleem recht zetten.

Acteren gaat via grote gebaren en emoties (want er moet een grote zaal bereikt worden)

En er wordt veel met special effects gewerkt. Er is veel spektakel en grootse decors. Gebruik maken van theatertechniek en belichting (gas en later electriciteit)

H. Daumier, Het melodrama, 1856-§0

Welke kenmerken van het melodrama zijn in de afbeelding zichtbaar?
bekijk de vorige dia

vaudeville / revue

Vaudeville

- dit zijn shows ontstaan in New York....eerst alleen onderklasse,  later ook voor een breder publiek

- een show bestaat uit verschillende acts die onderling geen samenhang vertonen.

- elke act duurt 10 minuten dus in korte tijd publiek voor je winnen

Revues (variété/vaudeville)

- Puur amusement voor het grote publiek.

- Allerlei artiesten met diverse afwisselende acts treden op: jongleurs, goochelacts, acrobaten, cabaret, zang en dans.

- Ontstaan op marktpleinen, maar verplaatst naar grote revuetheaters: Moulin Rouge, Folies Bergère.

belangrijke begrippen die je moet kennen:

• escapisme
• sublieme
• leidmotief

• pantomime
• ballet blanc
• corps de ballet
• handelingsballet (ballet d'action)
• karakterdans
• prima ballerina/prima ballerina-absoluta

• melodrama
• vaudeville

Huiswerk voor 22 februari

Doornemen Lesson up les, maken vragen

Lezen 138 t/m 141

Lezen blz 156 t/m 159

Maken vraag 14 t/m 21 blz 91 en 92 sprookjesballet

Maken vraag 55 t/m 62 blz 99 en 100 la danse serpentine (loie fuller)