Par. 6.2 Zelfstandige burgers 2021 -1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 6

Par. 6.2

Zelfstandige burgers

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas

• Hij maakte de wetten

De Nederlanden maakten in de 11e eeuw deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Graaf Floris V van Holland

- veroverde veel gebieden en kreeg veel vijanden

- hij had steun van de boeren en  de burgers nodig en gaf ze extra rechten 

- de heer zorgde voor bescherming

- kleine plaatsjes gaf hij stadsrechten

-  zijn rijkdom en macht wilde hij graag tonen: op het terrein van zijn hof in Den Haag (het Binnenhof) liet hij een indrukwekkende zaal bouwen: de Ridderzaal 

- Floris V werd vermoord door een groep edelen die hem te machtig vonden worden

geschiedeniswerkplaats.digitaal.noordhoff.nl

Stadsrechten:

- zelf wetten en regels maken

- zelf rechtspreken

- een stadsmuur bouwen

- belasting of tol heffen

- eigen munt

- marktrecht

 enz.

Stadsmuren waren erg belangrijk:

Een stad in de middeleeuwen heeft grote, sterke stadsmuren. 

De stadsmuur heeft een aantal poorten.

Die worden streng bewaakt door poorters.

Elke avond gaan de poorten dicht.

Je moest dus op tijd binnen de stadsmuren zijn. 

Je steentje bijdragen

In de middeleeuwen was 'een steentje bijdragen' een straf.

Je moest dan bijvoorbeeld 25 stenen kopen en aan de vroedschap (= gemeenteraad) geven.

Die steden werden dan gebruikt bij de bouw van de stadsmuur. 

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen. Een mooi voorbeeld  van een Middeleeuwse stad.

De stad heeft een stadsmuur en als centraal punt een kerk met een (markt-)plein. Daaromheen is de stad ontstaan.

Stadsmuur

Stadsmuren waren erg belangrijk:

Stadsmuren zorgden voor een veilig gevoel 

Als het veilig was kreeg  een stad meer inwoners . 

Meer inwoners betekende meer inkomsten: elke burger of poorter moest immers belasting of tol betalen.

steden werden bedreigd:

- van buitenaf: vijanden die de stad belegeren en aanvallen

==> daarom waren dikke muren zo belangrijk!!

(met de komst van de kanonnen is dit verleden tijd)

- van binnenuit: door ziekte, bijv. de pest

==> men zag dit als een straf van God

Rijke steden...met dikke muren

• Steden waren interessant om te veroveren: ze waren rijk en lagen gunstig
• Als steden stadsrechten hadden gekregen, mochten ze stadsmuren bouwen
• Stadsmuren maakten de verovering van een stad vrijwel onmogelijk: de inwoners waren veilig!

De Franse stad Carcasonne is één van de best bewaarde middeleeuwse steden met stadsmuren

Belegeren!

• De enige manier om een stad te veroveren, was met een belegering
• De legers van de aanvallende partij omsingelden dan de stad
• Deze belegering kon maanden, soms jaren duren, en had één doel: uithongering, zodat de stad zich wel over móest geven.
• Gaf een stad zich uiteindelijk over, dan werd de stad geplunderd en de burgers vermoord, verkracht en/of gemarteld.

hier wordt een stad belegerd

belegeren is het omsingelen van een stad. De vijand zorgt dat er niets meer in of uit de stad kan. Men probeerde vaak de stadsmuren te bestormen en er een gat in te maken. Vaak was het makkelijker om gewoon te wachten tot de stedelingen geen voedsel meer hadden, dan gaven ze zich vaak vrijwillig over....

Een dodelijke ziekte...

• De pestbacterie bestond al eeuwen in meren in China
• De bacterie leeft in het bloed van de zwarte rat
• Vlooien leven van het bloed van de rat en worden besmet met de pest
• De pest zorgt ervoor dat vlooien niets binnenkrijgen, waardoor ze honger houden en op zoek naar nieuw voedsel gaan: het bloed van mensen.
• Een besmette vlo brengt zo de pest over op mensen.

De pestbacterie, Yersinia pestis, 2000x vergroot.

De pest in Europa

• In 1347 komt de pest aan in Europa: via de Krim naar Italië
• Via de handel verspreidt de ziekte zich razendsnel door Europa
• De viezigheid en het ongedierte in de middeleeuwse steden helpen ook mee in het ontstaan van de grote pestepidemie van 1347 tot 1351
• Uiteindelijk sterft 1/3 van de Europese bevolking, ongeveer 20 miljoen mensen.

De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.

De verspreiding van de pest tussen 1347-1351

1347

midden 1348

begin 1349

eind 1349

1350

1351

kleine uitbraak van de pest

Straf van God!

• De oorzaken van de pest zijn pas in de 19e eeuw bekend geworden
• Voor de mensen in de Middeleeuwen was de ziekte een straf van God
• De mensen dachten dat God hen ging straffen, omdat ze niet goed maar zondig hadden geleefd.

Flagellanten sloegen zichzelf om zo aan God te laten zien dat zij spijt hadden van hun zonden. De naam Flagellant komt van het Latijnse woord voor zweep: flagellum. Aan het eind van de leren riempjes zitten spijkers.

Video

De Zwarte Dood

Video

Clipphanger: De Pest

Carcassonne

Sleep de foto's naar de juiste plek in de stad.

Waarom woonden mensen in de Tijd van steden en staten zo graag in een stad? Kies het juiste antwoord.

1. In de stad was het schoner dan buiten de stad.
2. In de stad was het rustiger dan buiten de stad.
3. In de stad was veel te doen. Zo waren er vaak feesten en markten.
4. In de stad kwamen minder vaak ziektes voor dan buiten de stad.

Er stierven miljoenen mensen aan de pest. Waardoor maakte de pest zoveel slachtoffers?
Kies het juiste antwoord.

1. De mensen dachten dat de pest een straf van God was. Daarom wilden ze de zieken niet helpen, want ze dachten dat God dan nog bozer zou worden.
2. Alleen arme mensen stierven aan de pest. Dat kon de rijke mensen weinig schelen en dus kregen de arme mensen geen hulp.
3. Men wist niet wat de oorzaak van de ziekte was. Daardoor kon er geen goede manier bedacht worden om de ziekte uit te roeien.

Mensen gooien poep en plas op straat. Was dat normaal in middeleeuwse steden?

1. Ja
2. Nee

Om de stad is een muur gebouwd waar een poort in zit. Was dat normaal in middeleeuwse steden?

1. Ja
2. Nee

Er lopen varkens door de stad. Was dat normaal in middeleeuwse steden?

1. Ja
2. Nee

Straffen in de Middeleeuwen

• Zeker: lijfstraffen en doodstraffen kwamen voor...
• ...maar de meeste straffen waren geldboetes!
• Die leverden meer op en kostten minder geld: een beul moet je als stad namelijk ook gewoon betalen!

Een gruwelijk goede opdracht!

Klik op de hotspots en sleep de straffen naar de juiste plek in de afbeelding.

Hand afhakken

Geselen

Ogen uitsteken

In het water gooien

Ophangen

Op de brandstapel

Onthoofden