Begrijpend lezen - toets voorbereiden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Jaar 1

• Leesstrategieën
• Tekstdoelen - tekstsoorten - tekstvormen
• Titel - onderwerp - tussenkopje - alinea - deelonderwerp
• Opbouw alinea: kernzinnen - toelichting - voorbeelden
• Structuur (opbouw) tekst: inleiding - middenstuk - afsluiting
• Hoofdgedachte 
• Kernzin
• Hoofdzaken - bijzaken
• Vier manieren van tekst inleiden
• Drie manieren van tekst afsluiten

Jaar 2

• Signaalwoorden
• Tekstverbanden: binnen zinnen - tussen zinnen - tussen alinea's 

- uitspraak - opsomming 
- uitspraak - tegenstelling
- uitspraak - voorbeeld

• Alineaverbanden:

- gebruik signaalwoorden

- gebruik herhaling (van woord of woordgroepen): letterlijk of synoniem

- gebruik overgangszin met verwijzing

- gebruik aankondigende zin

• 
  

Alineaverbanden - verbindingsmanieren

Alinea's kunnen op de volgende vier manieren met elkaar verbonden zijn: 

1. door het gebruik van een signaalwoord 
2. door herhaling van een woord of een woordgroep
3. door overgangszinnen met een verwijzing
4. door een aankondigende zin 

Alineaverband: gebruik signaalwoord

(1) ....... Allemaal belangrijke hulpmiddelen die een mooi plaatsje hebben in de brandweerauto.

(2) Maar het belangrijkste 'wapen' van de brandweerauto is water. ...... 

Manier van verbinden alinea's: gebruik signaalwoord

Uitleg: In de eerste zin van alinea 2 staat een signaalwoord dat verwijst naar de tekst in de vorige alinea 1.  

Alineaverband: herhaling woord of woordgroep

(1) ...... Wat gebeurt er als het echt zover komt? Een internationaal team van ecologen onderzocht de gevolgen van het uitsterven van deze dieren.

(2) Het team van ecologen onderzocht meer dan vierenzeventig soorten grote planteneters van meer dan honderd kilo. Na hun onderzoek ......

Manier van verbinden alinea's: herhaling woordgroep

Uitleg: Het team van ecologen staat aan het eind van alinea 1 en wordt aan het begin van alinea 2 herhaald. 

Let op: Het hoeft niet per se om een letterlijke herhaling te gaan. 

Alineaverband: overgangszin met een verwijzing

(1) ...... ‘Een chimpansee laat een taartje misschien staan als je hem een paar keer hebt gestraft. Maar als hij ermee kan wegkomen, zal hij het gebakje alsnog pakken.’ 

(2) Dat bewijst dat een aap zijn eigen emoties dus niet kan analyseren en bestempelen als goed of fout. 

Manier van verbinden alinea's: overgangszin met een verwijzing

Uitleg: Het verwijswoord Dat aan het begin van alinea 2  verwijst naar de laatste zin van alinea 1. 

Alineaverband: aankondigende zin

(1) ...... Het team van ecologen onderzocht meer dan vierenzeventig soorten grote planteneters van meer dan honderd kilo. Na hun onderzoek kwamen ze met verontrustende vooruitzichten. 

(2) Allereerst hebben vleeseters geen prooien meer en neemt hun aantal af. Daarnaast wordt het landschap veel minder divers en de grond armer, omdat planteneters geen zaden of mest meer verspreiden. 

Manier van verbinden alinea's: aankondigende zin

Uitleg: In de laatste zin van alinea 1 wordt aangegeven dat een onderzoek voor verontrustende vooruitzichten zorgde. In alinea 2 volgt een opsomming met deze verontrustende vooruitzichten. 

Jaar 3 - blok 1 en 2

• Herhaling + uitbreiding tekstverbanden: binnen zinnen - tussen zinnen - tussen alinea's

- uitspraak - opsomming

- uitspraak - tegenstelling

- uitspraak - voorbeeld

- middel - doel

- oorzaak - gevolg

- uitspraak - vergelijking

- uitspraak - reden
- uitspraak - conclusie

- uitspraak - samenvatting
- uitspraak - voorwaarde

Jaar 3 - blok 3 en 4 - functies van tekstgedeelten

bewijs

constatering

gevolgen

oplossing

oorzaak

probleemstelling

theorie

toelichting

verklaring

advies

afweging

argument

argumentatie

bewering

conclusie

nuancering

ontkenning

tegenwerping

weerlegging

opsomming

Jaar 3 - blok 3 en 4 - tekststructuren

Hoofdvragen

Probleem-en-oplossingsstructuur > Op welke manier kan het probleem opgelost worden? 

Verschijnsel-en-verklaringstructuur > Welke verklaringen zijn er voor dit verschijnsel te geven? 

Verschijnsel-en-besprekingstructuur > Welke aspecten kent dit verschijnsel?

Voordelen-en-nadelenstructuur > Wat zijn de voor- en nadelen?

Bewering-en-argumentstructuur > Waarom is ... waar?

Jaar 3 - blok 4:

Feiten

Meningen

Argumenten

Feiten

Een feit is iets waarvan je kunt controleren of het waar of onwaar is: 

– Het Paleis op de Dam staat in Amsterdam.

– Het Paleis op de Dam heeft een knaloranje voordeur.

De eerste zin is een voorbeeld van een waar feit; de tweede zin is een voorbeeld van een onwaar feit. 

Beide feiten kun je controleren door naar de Dam in Amsterdam te gaan.

Meningen en standpunten

Een mening of standpunt is wat iemand van iets vindt. 

Met iemands mening kun je het eens of oneens zijn. 

Een mening herken je soms (maar lang niet altijd) aan signaalwoorden zoals ik vind, volgens mij, lijkt mij, naar mijn mening, mijns inziens.

Argumenten

Als iemand zegt waaróm hij een bepaalde mening heeft, gebruikt hij een argument.

Een argument herken je vaak aan signaalwoorden als want, omdat, namelijk en immers: 

– Je zou dat blauwe jasje aan moeten doen naar dat Lentefeest. (= mening). Dat staat je namelijk geweldig! (= argument)

Je gebruikt argumenten om je standpunt te onderbouwen. 

Deze argumenten kunnen vervolgens weer meningen of feiten zijn.

Soorten argumenten

• Feitelijk argument

• Ervaringsargument

• Nut of (on)gewenst gevolg
• Veronderstelling/vermoeden
• Vergelijkingsargument
• Emotioneel argument

Voorbereiden op begrijpend lezen

Soort vragen	Type	Hoe te oefenen
Leer vragen	R	Theorie leren/ bestuderen Theorie samenvatten Navertellen aan iemand anders
Vragen over de vorm van de tekst	T1	Deze vragen heb je geoefend in de les. Je kan nog een keer de vragen in je boek maken ter voorbereiding
Vragen over de inhoud van de tekst	T1 en T2 (I)	Veel lezen - teksten samenvatten Het onderwerp van teksten bepalen Nieuwsberichten lezen- belangrijkste zinnen arceren