H5.1 De kerk valt uiteen

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

H5  Mensen in beweging

Om verschillende redenen....weet jij welke?

Dit hoofdstuk gaat over godsdiensten en grenzen. Rond 1500 ontstond er in Europa een strijd tussen katholieken en protestanten. Sommige protestanten ontvluchtten hun land. In dit hoofdstuk leer je dat nu nog steeds mensen naar andere landen trekken. Waarom zou je je land ontvluchten en alles achterlaten?

apps.noordhoff.nl

Op de tekening zie je de stad Belfast in Noord-Ierland. In deze stad wonen protestanten en katholieken in verschillende wijken. Beide groepen hebben een christelijk geloof. Omdat er vaak strijd is tussen de katholieken en protestanten, staat er een hoge muur tussen de beide wijken.

Wat vind jij ervan dat er een muur is gebouwd tussen deze twee wijken?

Ook op andere plekken in de wereld hebben mensen soms ruzie over hun godsdiensten.
Geef een voorbeeld.

Als je te weinig verdient om zaken zoals kleding, goede huisvesting en voldoende eten te kopen, dan leef je onder de armoedegrens. De familie die je ziet op de foto leeft onder de armoedegrens.

Verplaats je in de familie op de foto. 

Stel: ze willen de armoede ontvluchten door naar een ander land te verhuizen.

Hebben ze die mogelijkheid denk je?

In de tijd van ontdekkers en hervormers hadden mensen kritiek op de katholieke kerk. Dit leidde tot een splitsing van de kerk in een katholieke en een protestantse kerk. Sommige vorsten stonden dat niet toe en vervolgden de protestanten. Deze paragraaf gaat over de oorlog in Europa die hierdoor ontstond.

Leerstof

Het rijk van Karel V

In de vorige hoofdstukken leerde je over de middeleeuwen (500-1500). In 1500 begon een nieuwe periode, de vroegmoderne tijd, die duurde tot 1800. Deze periode begint met de tijd van ontdekkers en hervormers.

In deze tijd regeerde Karel V (de vijfde) over een groot rijk in Europa. Zo was Karel V koning van Spanje en keizer van het Duitse rijk. Ook regeerde hij over de Nederlanden. Zo heette toen het gebied dat nu Nederland, België en Luxemburg is. Karel V wilde zelf alle belangrijke beslissingen nemen over het bestuur. Ook wilde hij dat alle inwoners van zijn rijk het katholieke geloof hadden. Maar de mensen die er woonden, waren het hier niet altijd mee eens. Karel V kreeg te maken met felle ruzies over macht en godsdienst.

https://apps.noordhoff.nl/se/content/theme/cef4be1e-eeb6-489c-9992-5e0efec67794/contentUnit/9802323c-79f7-4341-ba6d-c7ab48df3fb1

Leerstof

Kritiek op de kerk

Maarten Luther was een Duitse monnik in de tijd dat Karel V aan de macht was. Hij zag dat de paus en andere hoge geestelijken in luxe paleizen woonden. De paus liet in Rome een grote kerk bouwen. Om die kerk te kunnen betalen, verkocht de paus plekken in de Hemel. Luther vond dat verkeerd. Luther wilde namelijk dat de katholieke kerk weer net zo eenvoudig werd als in de begintijden. Luther was ook tegen de verering van heiligen, omdat daarover niets in de Bijbel staat. Hij vond dat mensen zelf de Bijbel moesten lezen in plaats van alleen maar naar geestelijken te luisteren.

Leerstof

Uit de kerk gezet

In 1517 schreef Luther een lange brief. Hierin stond alles wat hij wilde veranderen aan de katholieke kerk. De paus was woedend om de brief. De paus wilde namelijk niets veranderen aan de kerk. Toen Luther weigerde zijn kritiek terug te nemen, mocht Luther van de paus nooit meer in de kerk komen. 

Ook Karel V was boos op Luther, want door Luther kregen meer mensen kritiek op de katholieke kerk. Karel liet Luther vogelvrij verklaren. Dat betekende dat iedereen hem zonder straf mocht doden. Maar dat gebeurde niet, omdat Luther werd beschermd door een Duitse vorst.

Weg met de Joden en Moslims

Ondanks zijn boodschap van christelijke naastenliefde had Maarten Luther niet veel op met joden en moslims.

De stugge monnik kon niet begrijpen waarom de joden zich niet bekeerden nu hij de juiste weg had gewezen, en maakte ze uit voor alles wat mooi en lelijk is, zoals ‘addergebroed’, ‘uitvaagsel’ en ‘schooiers’.

Bovendien verweet Luther de joden leugens over de christenen te verspreiden, die ze volgens hem graag wilden ‘doden en uitroeien’. Luther vond dat de joden bekeerd of uit Europa verjaagd moesten worden, en dat alle synagogen verwoest moesten worden.

Ook de moslims kwamen er bekaaid vanaf in de geschriften van de kerkhervormer. De islam was het werk van de duivel, een gesel die God had gezonden om de christenen te straffen voor hun dwalingen.

In tegenstelling tot de pausen, die hij verafschuwde, wilde hij echter niets weten van een heilige oorlog tegen de ‘mohammedanen’, omdat hij religie en politiek gescheiden wenste te houden.

6 redenen van Luthers succes

Tegenwoordig zijn de christenen van West-Europa opgedeeld in katholieken en protestanten. Maar zo is het niet altijd geweest.

Het protestantisme ontstond pas in de 16e eeuw, toen de protesten van de Duitse priester Maarten Luther leidden tot een nieuw geloof. Zijn revolutie slaagde dankzij sterke vrienden en een geniale uitvinding.

1. Amorele leiders ergeren de gelovigen (Paus krijgt kinderen bij verschillende minaressen en plaatst zijn zonen op hoge functies)
2. Luther heeft machtige vrienden
3. Katholieken zijn onderling verdeeld (Johannes de Hus wordt verbrand)
4. Aflaatbrieven (mensen zijn arm, kerk geeft aflaatbrieven uit en haalt veel geld op voor St Pieterskerk in Rome)
5. De armen voelen zich gehoord (preken in het Duits)
6. De drukpers maakte boeken verspreiden makkelijker, sneller en goedkoper

https://historianet.nl/maatschappij/godsdienstgeschiedenis/de-reformatie/6-redenen-dat-luther-succes-had

Leerstof

De splitsing van de kerk

Nadat Luther uit de katholieke kerk was gezet, richtten mensen die het met hem eens waren eigen  protestanten splitsten zich af van de katholieke kerk. De splitsing van de kerk werd de Hervorming genoemd. Hervormen betekent veranderen.  

Protestantse kerken waren eenvoudig ingericht, met weinig versiering. Heiligen werden er niet vereerd. In plaats van geestelijken, benoemden protestanten zelf een dominee om de kerkdiensten te leiden.

Leerstof

Calvijn en Erasmus

Naast Luther waren er ook andere hervormers die zich afsplitsten van de katholieke kerk. Rond elke hervormer ontstonden nieuwe protestantse kerken. Veel Nederlandse protestanten waren aanhangers van de Franse hervormer Johannes Calvijn. Zij waren aanhanger van het calvinisme en noemden zichzelf calvinisten.

Er waren ook kritische katholieken die wel trouw bleven aan de katholieke kerk. De Rotterdamse geleerde Erasmus bijvoorbeeld. Hij hoopte dat de katholieken en protestanten het weer eens zouden worden.

Leerstof

Godsdienstoorlogen

Door de Hervorming ontstonden oorlogen in Europa tussen katholieken en protestanten. Karel V bleef trouw aan de katholieke kerk. In de Nederlanden en in Spanje liet hij protestanten vervolgen door ze op te sporen en gevangen 

te nemen. Honderden protestanten 

kregen de doodstraf en werden 

samen met hun boeken levend 

verbrand.

Samenvatting

• Het eerste tijdvak van de vroegmoderne tijd (1500-1800) is de tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600). In het begin van die tijd regeerde Karel V over een groot rijk. Hij probeerde zelf alle beslissingen te nemen en wilde dat iedereen in zijn rijk het katholieke geloof had.
• Er was veel kritiek op de katholieke kerk. Hervormers zoals Luther wilden de kerk veranderen. De paus zette Luther uit de kerk.
• Protestanten  stichtten eigen kerken met een dominee. Dit heet de Hervorming of Reformatie. Er ontstonden veel verschillende protestantse kerken. In de Nederlanden waren veel calvinisten.
• In Europa braken oorlogen uit tussen protestanten en katholieken. In de Nederlanden liet Karel V protestanten
  

vervolgen

.

          Huiswerk

              Opdracht 

Huiswerk

Leren H5.1 blz 36

(af)maken

H5.1 Opdracht 1 t/m 9

Paragraaftoets

Inleveren voor de volgende les