Niet aangeboren hersenletsel

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1-3

Niet Aangeboren Hersenletsel

Wat wil je leren?

Inhoud les

• Definitie NAH
• Anatomie hersenen
• Symptomen bij NAH 
• Tips voor begeleiding

NAH - Niet aangeboren herstenletsel 

• NAH ontstaat: na de geboorte (dus niet met, of rond de geboorte).
  
• Het kan ontstaan door verschillende oorzaken, maar leidt tot een breuk in de levenslijn. Door deze breuk is er sprake van een veranderd leven. Er is een tijd van vóór en een tijd ná het hersenletsel.
  
• Hersenletsel verandert mensen, bijna niemand wordt weer zoals hij of zij was. 
• NAH is geen diagnose maar een verzamelnaam van allerlei aandoeningen in het brein.  Je spreekt bij NAH van twee categorieen. 

1. Traumatische hersenletsel (NAH)

Ontstaat door ''geweld'' van buitenaf.

Bijv.

• een (verkeers)ongeluk met als gevolg hersenletsel
• een val op het hoofd
• een klap op het hoofd met een zwaar voorwerp
• een schietpartij (kogel in het hoofd)
• een operatieve ingreep.

2. Niet traumatisch hersenletsel

Ontstaat door een proces in het lichaam.  (inwendige oorzaak) Bijv.

• zuurstofgebrek van de hersenen
  
• bijv. bij verdrinking of verstikking
  
• stoornis in de bloedtoevoer naar de hersenen (bijv. bij een hersen-bloeding of bij een hartstilstand)
  
• stofwisselingsstoornis
  
• epilepsie
• COVID 19 

Traumatisch hersenletsel

Niet traumatisch hersenletsel

Hersenkneuzing

Herseninfarct

Zwangerschapscomplicaties

Whiplash

Zuurstofgebrek

Hoe vaak komt het voor? 

In 2016 waren er volgens het RIVM 645.900 mensen in Nederland bekend bij de huisarts die een of andere vorm van hersenletsel als gevolg van bijvoorbeeld een herseninfarct, ongeluk, tumor, hartstilstand, hersenbloeding of operatie hebben opgelopen.

Hebben jullie op je stage of wellicht in je privéleven te maken gehad met NAH? Zo ja, wat zag je bij deze persoon? 

Enkele cijfers

• Jaarlijks krijgen zo’n 46.000 mensen een beroerte of CVA.
  
• Niet-aangeboren hersenletsel is de belangrijkste doodsoorzaak bij kinderen en jongeren.
  
• Elk jaar lopen circa 140.000 mensen hersenletsel op van wie er 10.000 dit niet overleven.
  
• Van de 130.000 hersenletselpatiënten per jaar die overleven zijn er 19.000 kinderen en jongeren van 0 tot 24 jaar.
  
• Elk jaar komen er ongeveer 40.000 mensen bij die forse blijvende beperkingen overhouden aan hersenletsel.
  
• In Nederland wonen ongeveer 650.000 mensen die beperkingen ervaren als gevolg van hersenletsel.

Symptomen NAH

De hersenen

Hersenen bestaan uit 3 onderdelen:

• grote hersenen
• kleine hersenen
• hersenstam

Grote hersenen (ook wel ‘Cerebrum’ genoemd).

• Voorhoofdskwab (vooraan) – Analytisch vermogen, planning, organiseren, abstract denken, etc.

• Wandbeenkwab (bovenop) – Ruimtelijk inzicht, gevoel (sensorisch), beweging

• Slaapkwab (aan de zijkanten) – Geheugen, taal, gehoor

• Achterhoofdskwab (achterin) – Visueel

2. Kleine hersenen ’cerebellum’ (onder/achter de grote hersenen) – Evenwicht, motorische aansturing.

3. Hersenstam (onder de hersenen) – Belangrijkste levensfuncties (hartslag, bloeddruk, ademhaling,

temperatuur)

www.npostart.nl

 Gevolgen NAH

• Cognitieve stoornissen
• Gedragsveranderingen
• Psychische of psychiatrische stoornissen
• Fysieke stoornissen

Begrippen toegelicht

Afasie = taalstoornis

Agnosie = problemen met herkennen van objecten 

Apraxie = problemen met uitvoeren van handelingen 

Neglect = niet of minder bewust van 1 kant van het lichaam en de omgeving hiervan. 

Het één zeggen en het ander bedoelen.

Probleem met begrijpen en produceren van taal.

Wandbeenkwab (pariëtaalkwab)

• Sensorische informatie; pijn, gevoel warm, koud
  
• Ruimtelijke oriëntatie
  
• Centraal: aansturing grove motoriek
  
• Lateraal: Aansturing fijne motorieken en sensoriek, bv handen en  gezicht 
• Voorkomt stoten. 

Achterhoofdskwab ( Occipitaal kwab)

•  Ontvangen en verwerken visuele informatie
  
•  helpen bij waarnemen kleuren en vorm.

Zichtbare gevolgen

Onzichtbare gevolgen

Geheugenstoornissen

Hemiparese

Verstoorde controle

Taalstoornissen

Hemianopsie

Concentratiestoordnissen

Cognitieve stoornissen

stoornissen in waarneming en oriëntatie;

tempo van informatieverwerking;

concentratie/aandacht;

geheugen;

handelen (apraxie);

taal (afasie).

Slaapbeenkwab (Temporaal kwab)

• verwerken auditieve informatie
  
• taalbegrip
  
• gehoorvermogen
  
• geheugen
  
• gedrag
  
• concentratie
  
• visuele waarneming
  
• categoriseren van voorwerpen
  
• geur- en smaakherkenning.

Gedragsveranderingen

• toename in heftigheid van emotionele reacties of juist afwezigheid van emotionele reacties (apathie)
• agressie en agitatie
• sociaal onaangepast gedrag
• ontremd en impulsief gedrag.

Voorhoofdskwab

planning

organiseren

geheugen

impulscontrole

het oplossen van problemen

selectieve aandacht

besluitvorming

beheersen van gedrag en emoties.

Psychische of psychiatrische stoornissen

• stemmingsstoornissen;
• denk- en waarnemingsstoornissen (psychosen,   waanideeën,  hallucinaties);
• angst, dwang, posttraumatische stressstoornissen;
•  verslavingsproblematiek.
  

Fysieke stoornissen

• motorische stoornissen (krachtverlies en coördinatiestoornissen, spasticiteit);
• pijnklachten van hoofd, nek, schouder, rug en extremiteiten;
• vermoeidheid;
• zintuiglijke en seksuele stoornissen.

Gevolgen van NAH verschilt per persoon 

• plaats van het letsel
• ernst van de beschadiging
• de leeftijd waarop het letsel is ontstaan
• persoonlijkheidskenmerken vóór het letsel
• reacties van en aanpassingen in de omgeving.

Sociale problemen

eenzaamheid

gevoelens van afwijzing

ontbreken zinvolle dagbesteding

Gevolgen van NAH kunnen leiden tot  depressieve klachten, angsten en tot overbelasting van de partner.

 

Cognitieve stoornissen en gedragsproblemen kunnen het aangaan en onderhouden van sociale contacten bemoeilijken, waardoor vereenzaming op de loer ligt. Iemands zelfwaardering wordt soms negatief beïnvloed door gevoelens van afwijzing en het ontbreken van zinvolle dagbesteding. De gevolgen van NAH kunnen bij mensen met NAH en hun naasten leiden tot depressieve klachten, angsten en tot overbelasting van de partner.

 

Sociale problemen

Kans op overschatting en overvraging vanuit de omgeving. 

Persoon zelf vaak ook geen ziekte inzicht.

Veranderde emoties en gedrag

Bewust van beperking: welke emoties kan dit oproepen?

Emoties onder controle kunnen houden?

Stemmingswisseling

Blijvende karakterverandering

Situaties minder goed kunnen inschatten en beheersen (niet kunnen overzien)

Gevoel van controleverlies

Verminderd zelfvertrouwen, onzekerheid, gevoelens van eenzaamheid, frustratie, machteloosheid. Hierdoor huilen, boos worden. soms geen emoties kunnen uiten.

Verminderde controle op impulsen en emoties

gevolgen in het dagelijks leven

• Hersenletsel als breuk in de levenslijn 
• Grotere afhankelijkheid van anderen
• Woonsituatie niet meer geschikt, ‘gedwongen’ verhuizing
• Een kleinere wereld
• Minder goed zien, horen, ruiken
• Problemen in relaties
• Gevolgen voor werk, arbeidsparticipatie
• Gevolgen voor vrijwilligerswerk en deelnemen aan sociale activiteiten
• Heroverwegen van ‘wat is belangrijk in het leven’
• Een moeilijk gevolg: gebrek aan ziekte-inzicht

•  Gevolgen voor de naasten

Gevolgen voor de relatie

Toekomstbeeld spat uit een

Hoe geef je nog vorm aan een bestaande relatie

Hoe ontstaan nieuwe relaties

Wat is haalbaar........

Wat is belangrijk als verzorgende bij NAH?

Tips

• Neem de tijd.

• Vraag eerst aandacht door iemands naam te noemen.

• Concentreer je op de persoon en doe niet tegelijkertijd iets anders.

• Spreek in korte zinnen en geef de persoon met NAH de tijd om de informatie te verwerken.

• Zeg of vraag één ding tegelijk.

Tips

• Geen kinderlijke taal of kinderlijke toon. 

• Eenvoudig taalgebruik

• Bied structuur en regelmaat zodat de cliënt houvast krijgt.

• Wees voorspelbaar: benader iemand met NAH consequent op dezelfde manier, ook dat geeft houvast.

Tips

• Houd rekening met wat de persoon met NAH aankan. Mensen met hersenletsel zijn vaak extreem moe, alles kost veel inspanning en energie.

• Zie onvermogen niet voor onwil aan. Je persoonlijke doelen en verwachtingen bijstellen en aanpassen aan het tempo van de persoon met NAH.

• Ken en onderken de onzichtbare gevolgen van hersenletsel. Mensen met NAH worden vaak overschat omdat aan de buitenkant is niet altijd te zien dat iemand NAH heeft.

Tips

• Denk niet in beperkingen maar kijk wat iemand met NAH wél kan. Is hij/zij niet meer in staat het initiatief voor een activiteit te nemen of uit te voeren? 

• Maak gebruik van de expertise van de mantelzorger. Hij of zij kent degene met hersenletsel vaak het beste en kan je ook tips en adviezen geven.

Vragen?

Wat neem je mee uit deze les?

Extra info

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/docs/KNP/KNP%20GS/NAH%20Lesbrief/NAH-basisinformatie-wijkprofessionals-studenten2016.pdf

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/niet-aangeboren-hersenletsel 

Link

https://www.hersenletsel-uitleg.nl/gevolgen-per-hersengebied