A04 - Ordening en Evolutie v2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Ordening en Evolutie

Bladzijde 152

Basisstof 1

Organismen ordenen

Een rommelige kamer

Hoe ruim je systematisch een kamer op?

Een rommelige wereld

Hoe orden je het leven: een explosie van biodiversiteit?

Taxonomie van Linneaus

• Indeling op basis van kenmerken
  
• Organismen met dezelfde kenmerken zitten in
  hetzelfde "hokje"

Welke van de volgende organismen hebben cellen met celwanden?

Wel een celwand

Geen celwand

Dieren

Planten

Schimmels

Bacteriën

Indeling van domeinen

Kenmerken

• Aantal cellen
  
• Celkern
  
• Celwanden
  
• Bladgroenkorrels
  
• Relatieve grootte

Basisstof 2

De evolutietheorie

Darwin's reis

Observatie: dieren hebben verschillende en gemeenschappelijke eigenschappen

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Wie heeft het voordeel?

Natuurlijke selectie

Wie heeft het voordeel?

Natuurlijke selectie

Organismen die het beste aangepast zijn aan de omgeving overleven en kunnen voortplanten.

Geografische isolatie

Basisstof 3

Argumenten voor evolutie

Argumenten voor evolutie

• Fossielen
  Versteende resten van organismen
  

• Overeenkomsten in bouw
  Gelijkenissen in bouw = Verwantschap
  
• Rudimentaire organen
  Overgebleven organen
  
• Overeenkomsten in cellen & stoffen
  

Fossielen duiden op verwantschap

Lucy

Een van de oudste mensachtige fossielen

Gevonden in 1974 in Ethiopië

Belangrijk fossiel, omdat het skelet qua bouw tussen
aap- en mensachtigen in zit.

Vleermuizen en vlinders hebben allebei vleugels, maar die hebben een compleet andere bouw.
Duidt dit op verwantschap?

1. Ja
2. Nee

De ledematen van mensen, katten, vleermuizen, walvissen en paarden hebben dezelfde bouw.
Duidt dit op verwantschap?

1. Ja
2. Nee

Overeenkomsten in bouw

Overeenkomst in bouw = Verwantschap!

Analoge organen

Rudimentaire organen

Overeenkomsten en cellen en stoffen

Overeenkomsten in cellen (denk aan overeenkomstige celorganellen en uitvoerende functies) duiden op verwantschap. Al het leven heeft DNA, dus alles moet aan elkaar verwant zijn.

Basisstof 4

Ontwikkeling van het leven op aarde

Geologische Tijdschaal

Stambomen

Basisstof 5

Bacteriën en schimmels

Kenmerken van bacteriën en schimmels

Bacteriën

• Eencellig
  
• Geen celkern
• Voortplanting door deling

Schimmels

• Een- of meercellig
  
• Wel een celkern
• Voortplanting door deling en spoorvorming (bij meercelligen)

Nut van bacteriën en schimmels?

Penicilline

Brood

Yoghurt

Kimchi

Microbioom

Basisstof 6

Planten

Stammen van planten

Kenmerken

• Wortels
• Stengels
• Bladeren
• Vaatweefsels
  

• Voortplantingswijze

Spore vs zaad

Vaak één cel

+/- 1000x groter!

Basisstof 7

Dieren

Stammen van dieren

Kenmerken

• Symmetrie
• Skelet
  

Uitwendig / Inwendig skelet

Klassen van dieren

Kenmerken

• Huid
  
• Lichaamstemperatuur
  (Warm of koudbloedig)
  
• Ademhalingsorganen
• Voortplantingswijze

Basisstof 8

Determineren

Voorbeeld v.e. determineertabel