3.3 Leven aan de noordgrens

• Geschiedenis
• Middelbare school
• Voortgezet speciaal onderwijs
• havo, vwo
• Leerroute H
• Leerroute V
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

Leerdoel

Aan het eind van dit deel kun je herkennen en uitleggen wat de veroveringen van de Romeinen voor de volken in West-Europa betekenden.

Wat veranderde er in onze streken door de komst van de Romeinen?

Leg uit hoe in het Romeinse Rijk legercommandanten, zoals Julius Caesar, konden uitgroeien tot personen met ook grote politieke macht.

Na verovering Hellenistisch koninkrijk

Romeinen krijgen interesse kunst, wetenschap, geschiedenis, filosofie

ontstaan grieks-romeinse cultuur

Maak opdracht 36/40/43/45

antwoord op (antwoorden, behalve 36, staan in andere Lessonup 3.3)

3.2: koningstijd, Republiek, Keizertijd

lesdeel 2 Langs de limes

Leerdoel

Aan het eind van dit deel kun je herkennen en uitleggen wat de veroveringen van de Romeinen voor de volken in West-Europa betekenden.

Wat veranderde er in onze streken door de komst van de Romeinen?

Wat weet jij eigenlijk
van de Romeinse tijd in Nederland?

Het Imperium Romanum

De Romeinen hadden in 200 v.C. hun rijk flink uitgebreid.

Zij noemden dit gebied hun Imperium Romanum

Een imperium is een rijk dat bestaat uit de oorspronkelijke staat (Rome) en andere veroverde staten. Het betekent ook keizerrijk.

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. Toen besloten de keizers om geen gebieden meer te veroveren.

Mare Nostrum, onze zee. Zo noemden de Romeinen de Middellandse Zee.

Germania, zoals onze streek door de Romeinen werd genoemd, bestond uit: Germania Inferior (Laag Germanië) en Germania Superior (Hoog Germanië).

Gallia (Gallië), het huidige Frankrijk, werd door Julius Caesar veroverd. Zijn aanzien steeg hierdoor enorm. De hele oorlog kostte het leven aan meer dan een miljoen Galliërs, en nog een miljoen werden tot slaaf gemaakt. Caesar heeft de oorlog beschreven in het boek Verslagen over de Gallische Oorlog, waarin hij hier en daar wel een beetje overdrijft...vooral over zichzelf.

Met de verovering van Egypte hadden de Romeinen hun voedseltekort in delen van het Romeinse Rijk opgelost: het land werd de graanschuur van Rome.

In veel boeken over de Romeinen wordt regelmatig gesproken over: Imperium Romanum.

Wat zou dit betekenen?

1. Romeinse Leiders
2. Romeinse Tijd
3. Romeinse Vrede
4. Romeinse Rijk

Wanneer kwamen de Romeinen in onze streken?

1. 158 v. Chr.
2. 58 v. Chr.
3. 58 n. Chr.
4. 158 n. Chr.

Wanneer was het Romeinse Rijk het grootst?

1. 117 v. Chr.
2. 17 v. Chr.
3. 17 n. Chr.
4. 117 n. Chr.

De Germanen (Bataven)

• Overwonnen volkeren moesten voedsel of vee als belasting betalen
• Jonge mannen moesten dienen in het Romeinse leger

Wat waren voorrechten en voordelen als een volk zich onderwierp aan de Romeinen? (blz. 66)

• De Germanen die in dit gebied kwamen wonen werden Bataven genoemd.

Romeinen in Nederland

  De Romeinse tijd (58 v. Chr. - ±400 n. Chr) is een belangrijke periode voor ons gebied:

• Zo nemen de Romeinen het schrift en ijzer mee, dat handig is als gereedschap.
  
• Hiermee eindigt ook bij ons de prehistorie en begint de historie.

Limes

• Na de dood van Caesar veroveren de Romeinen de laatste gebieden, die ze toevoegen aan hun enorme rijk. 
• Ze maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.
• Maar als het nodig is bouwen ze een versterkte grens met wachttorens en forten. Zo'n grens heet limes. 

De Limes in Nederland

• In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. 
  
  
• Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

• Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

www.romeinen.nl

De limes was een natuurlijke grens

1. Waar
2. Niet waar

Voorbeelden van natuurlijke grenzen zijn:

1. Bergen, rivieren en forten
2. Forten, woestijnen en zeeën
3. Rivieren, woestijnen en zeeën
4. Forten, woestijnen en bergen

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

Castellum

Zo heeft een Castellum (fort) uitgezien.

Vanuit hier bewaakten de Romeinse soldaten de grens.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

Xanten

Noviomagus (Nijmegen)

1. De plattegrond van een Romeinse stad was een vierkant met rechte straten en in het midden een plein (het Forum) met openbare gebouwen (schematisch)
   
2. Openbare gebouwen: tempels, markthal, raadshal
   
3. Daar omheen bouwde men huizen / bedrijven / winkels

Onstaan van een agrarisch-stedelijke samenleving

Ulpia Noviomagus

Modern reconstruction of the Roman city of Ulpia Noviomagus (Nijmegen) as it appeared in the 1st century AD.

You may notice that the layout of the city is very similar to that of a Roman fortress.

In fact all fortresses and cities in the Roman empire were built according to the same strict layouts. 

De Arena van Nîmes (Frankrijk) is een amfitheater, gebouwd tussen 50 en 100 na Chr. en geïnspireerd op het Colosseum in Rome.

Het wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt voor concerten en stierengevechten.

Romaniseren

• Romeinen verhuizen en nemen hun cultuur mee
  
  
• Mensen in de overwonnen gebieden raken steeds meer gewend aan de Romeinse cultuur > munten, tempels, badhuizen, theaters, producten zoals: (blz. 65 tekstboek)
  
  
• Vooral rijke ‘barbaren’ gaan steeds meer als Romein leven (waarom?) > overnemen van de cultuur > Romanisering. 
  

Romanisering

Het overnemen van de klassieke cultuur door contact met de Romeinen (taal, kleding, cultuur) heet romanisering

Reconstructie van een Villa Rustica

Het Romeinse Rijk

Langs de Limes

Leerdoel

• Aan het eind van deze serie kun je herkennen en uitleggen wat de veroveringen van de Romeinen voor de volken in onze streken betekenden.
• Wat veranderde in onze streken door de komst van de Romeinen?

• Kun je een oorzaak noemen van de Bataafse opstand.

In de les oefenen wij met argumenten geven en kan je een argument voor en tegen geven. 

Deze les:

• Even herhalen ...
• Uitleg  over De Bataafse opstand
•  zelfstandig werken aan de opdrachten
  

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

Bataafse Opstand

• In 69 n. Chr. > de Bataven komen o.l.v. Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen. 
  
  

De samenzwering van Julius Civilis, geschilderd door Rembrandt van Rijn

vragen tijdens de film

1. Wat moeten de Bataven leveren in ruil voor een

woonplek in het Romeinse Rijk?

2. Waardoor lukt het de Bataven tijdens de opstand

tegen de Romeinse legioenen uiteindelijk  te

winnen?

6:40 starten

Waardoor lukt het de Bataven tijdens de opstand tegen de Romeinse legioenen uiteindelijk te
winnen?

Wat moeten de Bataven leveren in ruil voor een woonplek in het Romeinse Rijk?

Bataafse Opstand

• In 69 n. Chr. > Bataven komen o.l.v. Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen. 
  
  
• Hoewel de Bataven in eerste instantie overwinningen behalen > worden ze uiteindelijk een jaar later verslagen.
  
  
• Julius Civilis onderhandelde met Romeinen > de oude afspraken herstellen

De samenzwering van Julius Civilis, geschilderd door Rembrandt van Rijn

Zelfstandig werken

Maak opdracht:

47/48/50/52/54

Opdracht 'Het Debat'

De komst van de Romeinen is goed geweest voor de

ontwikkeling van onze cultuur.

Bedenk twee argumenten voor en twee argumenten tegen.  

huiswerk

Maak de opdrachten af, die we niet meer in de les afkregen.

Welke 3 woorden horen bij elkaar en waarom?

Limes	Romanisering	Noviomagus
Legioen	Natuurlijke Grens	glas, kip, schrift
Rijn	5300 soldaten	overnemen cultuur