Les 6: Steden & bedelordes

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Les 6: Steden & bedelordes

Steden

• Middeleeuwse steden groeien hard door opkomende handelsnetwerken.

• Middeleeuwse stadsopbouw: centraal plein met kerk waar wegen naar toe leiden.
• In Noord-Italië, zoals Siena, krijgt de burger meer te zeggen. Palazzo voor stadsbestuur ligt in Siena centraal op het plein (i.p.v. kerk!). 

• Functies centraal plein in de stad: markten, spelen, executies, processies

Kaart van Utrecht (1612)

Piazza del campo, Siena

Nieuwe bestuursvorm

• In de Italiaanse steden ontstaat vorm van democratie
• Betrokkenheid van de burgers is essentieel
•  Fresco ''Allegorie van goed en van slecht bestuur'' door Ambrogio Lorenzetti (1338) in Palazzo Publico in Siena. 

(Fresco: muurschildering met kleurstoffen/

pigmenten op een natte kalklaag (al fresco))

Ambrogio Lorenzetti - Het goede bewind - fresco uit 1338

Personificatie en allegorie in de kunst

Personificatie

Het weergeven van een abstract begrip in een menselijke gedaante (vaak 

een vrouwenfiguur omdat Latijnse namen voor abstracte begrippen vaak 

vrouwelijk zijn).

(vb: vrouwe Justitia = symbool voor rechtvaardigheid)

Allegorie

Een allegorie is een symbolische voorstelling waarin vaak d.m.v. een of meerdere personificaties een idee of abstract begrip wordt afgebeeld.

Attribuut: een voorwerp dat hoort bij een bepaald personage / een bepaalde personificatie

Zoek een afbeelding van een allegorie of personificatie. Schrijf erbij wat voor allegorie / personificatie het is en waar we dat aan zien.

Bekijk de afbeelding op de volgende slide. Kies een van de deugden (middelste deel van de afbeelding) en beschrijf hoe de deugd als personificatie wordt verbeeld (kijk naar kleding, uiterlijk, attributen).

Het lijnperspectief is al redelijk ver ontwikkeld: zie de lijnen van de gebouwen die naar denkbeeldige verdwijnpunten lopen. 

Vergelijk de afbeeldingen op de volgende twee slides. Waaraan kan je zien dat de eerste afbeelding het goede bestuur en de tweede het slechte bestuur symboliseert? Geef meerdere voorbeelden.

Dokter ten tijden van de ''Zwarte dood''

Tussen 1347-1351 sterft een derde deel van de Europeanen aan de pest (in Siena zelfs 2/3)

De pest

Artes liberales & mechanicae

Artes liberales	Artes mechanicae
7 vakken die sinds de oudheid bij de opleiding tot wetenschapper behoren.	Ambachten, leer je als leerling van een gildemeester in de praktijk.
Onderdeel van de opleiding op de kathedraalschool, bestaande uit:	Voorbeelden: metselen, koken, bakken, barbier, mandenmaker, hoedenmaker. Maar ook:
- wiskundige vakken	- architectuur
- muziek	- beeldhouwkunst
- taalvakken	- schilderkunst

Gilden

Artes mechanicae leer je als leerling bij een gildemeester. Om toe te treden tot een gilde moet een meesterproef worden afgenomen. Alleen wie lid was van een gilde, mocht in de stad zijn beroep uitoefenen. Ook kunstenaars verenigden zich (in het St. Lucasgilde).

Gilden maakten onderlinge afspraken over werktijden, prijzen, kwaliteit en de opleiding van leerlingen. In o.a. Utrecht hadden de gilden ook invloed in het stadsbestuur.

Bedelorden

• Vanaf 1200 vestigen kloosterorden zich in de steden
• Leven van giften (= bedel-orden)
• In ruil daarvoor leveren zij diensten aan de stad (onderwijs, ziekenzorg, armenzorg)

• Boost de ontwikkeling in de steden

Franciscus van Assisi
(1182 (?) - 1226)

• Stel regels op voor bedelorde
• Geeft al zijn bezitting op (minderbroeders)
• Preekt op staat, in de volkstaal


• Krijgt volgelingen die meereizen
• Verbeeldt de Bijbelverhalen (bijv. kerststal)
• Benadrukt menselijke kant Jezus
• Einde van zijn leven: trekt zich terug om te vasten/bidden. Krijgt wonden van gekruisigde Jezus op zijn lichaam. (Voor volgelingen bewijs van zijn eenwording met Christus)

Franciscus werd wel de Heilige van het volk genoemd. Geef 3 redenen waarom hij dicht bij het volk stond.

San Francisco kerk, Assisi

Na zijn overlijden wordt Franciscus al snel heilig verklaard.

Boven op zijn graf verreist een pelgrimskerk, de San Francisco.

De muren van de kerk worden voorzien van fresco's van de kunstenaars Giotto.

Schilder: Giotto

• Laat-middeleeuws schilder
  
• Schildert mensen van vlees en bloed in natuurlijke omgeving
  
• Plastische weergave van mensfiguren
  
• Licht- en donkertinten
  
• Overlapping
  
• Eén standpunt met behoorlijk realistisch perspectief
  
• Realistische plooival
  
• Realistische gezichtsuitdrukkingen
  

Giotto - Dood van e heilige Fransiscus (voor 1300)

Huiswerk

LZ TB blz. 36 t/m 39 

M WB blz. 24 opdr. 43 t/m 47 en 53