13.4 Nieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

13.4 Nieren

Leerdoelen

- Je beschrijft de bouw en werking van een nier en de weg waarlangs urine je lichaam verlaat. 

- Je beschrijft hoe voorurine en urine ontstaan. 

- Je legt de invloed van het hormoon ADH op de osmotische waarde van het bloed en de bloeddruk uit. 

lage 

osmotische 

waarde

hoge osmotisch waarde

Functie van de nieren

Uit het lichaam (bloed) verwijderen van afvalstoffen (zoals ureum dat ontstaat van het afbreken van aminozuren), overtollige zouten, overtollig water en lichaamsvreemde stoffen (afbraakproducten van medicijnen).

Bouw van de nieren (binas 85A)

In de buikholte, bloedtoevoer door de nierslagader (1L/min), afvoer door de nierader.

Urineleiders voeren

aangemaakte urine

af naar blaas

Blaas voert urine af

door de urinebuis/ plasbuis

verschil lengte urinebuis man en vrouw

Bouw van de nieren

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron

Bouw van de nieren

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron

Je hebt in elke nier ong. 1,3 miljoen

^nefronen.

^{Nefron begint in de schors,} 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

Glomerulus (bundel haarvaten) binnen een kapsel van Bowman

--> hierin ontstaat zo'n 180 L voorurine per dag, waarvan 99% weer terug naar het bloed gaat. 

Productie voorurine

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Haarvaten in het kapsel van Bowman zijn sterk vertakt: glomerulus.

Haarvaten hebben poriën-> er kan in korte tijd veel bloedplasma door.

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje 

--> ultrafiltratie

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten, micellen blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose, aminozuren, vitaminen en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Ureum en andere afvalstoffen moeten in de voorurine blijven.

4. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

BINAS 85C

In het eerste gekronkelde nierbuisje vindt terugresorptie (reabsorptie) plaats. 

Actief transport:

glucose, aminozuren en zouten terug naar het bloed.

Passief transport:

Door osmose volgt het water (in de richting van de hoogste concentratie stoffen.

80% van het water uit de voorurine gaat hierdoor al terug naar het bloed. 

Lis van Henle - dalende been

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof .

Hoe dieper in het niermerg, hoe hoger de osmotische waarde van de omgeving.

Lis van Henle - stijgende been

Terugresorptie van NaCl, houdt ook de osmotische waarde van het merg hoog.

Tweede gekronkelde nierbuisje

Actieve terugresorptie van NaCl + HCO3- 

Water volgt weer via osmose (= passief)

Verzamelbuisje

Het gevormde urine eindigt in het verzamelbuisje. 

In totaal neem je ong. 99% van het water uit de voorurine terug op. 

Er blijft per dag zo'n 1,5 L urine over, dat via de urineleider naar de blaas gaat. 

Binas 85B: Wat is het verschil tussen voorurine en urine?

Antidiuretisch Hormoon 

(= anti plas hormoon)

Wordt afgegeven door de hypofyse als er een watertekort in het bloed is (te hoge osmotische waarde en lage bloeddruk)

Hormoon - ADH

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water uit de voorurine naar het bloed.

ADH zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje.

Hoe werkt ADH?

Zelfstandig werken

Maken paragraaf 13.4

Klaar? Ga oefenen op biologiepagina.nl 

Leerdoelen behaald

- Je beschrijft de bouw en werking van een nier en de weg waarlangs urine je lichaam verlaat.

- Je beschrijft hoe voorurine en urine ontstaan.

- Je legt de invloed van het hormoon ADH op de osmotische waarde van het bloed en de bloeddruk uit. 

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Terugresorptie

Terugresorptie vindt plaats in:

- Tubulus,

- Lus van Henle

- Verzamelbuis

Vergelijk BINAS 85C