2.1 Oriëntatie en 2.2 Onrust in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Terugblik portfolio opdracht

Wat?

Jullie gaan antwoord proberen te krijgen op de vraag: Wie ontdekte Amerika?

Hoe?

In tweetallen gaan jullie met behulp van een werkblad de verschillende theorieën analyseren.

Hoelang?

15 min.

Klaar?

Schrijf het onderdeel "samenvatting" van de Cornell-methode bij paragraaf 1.5

Wie ontdekte Amerika?

Terugblik

WAT?

Hoe veranderde Spanje de maatschappij in Amerika?

HOE?

In tweetallen. Hiervoor mag je het boek en internetbronnen gebruiken.

HOELANG?

10 min.

KLAAR?

Schrijf het onderdeel "samenvatting" van de Cornell-methode bij paragraaf 1.5

Terugblik

Terugblik

De Atlantische Driekhoekshandel

De Atlantische Driekhoekshandel

Geef aan of er sprake is van continuiteit of verandering in het leven van de inheemse bevolking

Verandering / Discontinuïteit

Continuïteit

Indianen worden gekerstend 

(tot christen bekeerd)

Indianen moeten voor de Spanjaarden werken op encomienda's

Indianen passen hun eigen goden aan aan het christelijk geloof 

Indiaanse vrouwen trouwden met de conquistadores

Indianen vallen nu onder een Spaanse koning,

eerst hadden ze een eigen koning die ze moesten gehoorzamen

Indianen spreken onderling hun taal Quechua

Waarom wordt de 16e eeuw de Tijd van ontdekkers en hervormers genoemd?

2.1 De Tachtigjarige Oorlog

Hoe ontstond tussen circa 1550 en 1650 een Nederlandse staat?

Terugblik-opdracht

2.2 Onrust in de Kerk

Hoe leidde kritiek op de rooms-katholieke kerk tot de Reformatie?

Hoe leidde de Reformatie tot een splitsing in de kerk?

In de vroege zestiende eeuw was er veel kritiek op allerlei misstanden binnen de katholieke kerk. De poging van Luther de kerk van binnenuit te hervormen mondde uit in een breuk met Rome en de stichting van nieuwe, protestantse kerken.

      Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen aflaat, ketters, Reformatie/Hervorming, protestanten, katholieken, humanist (R)
   
2. Je kunt aangeven welke opvattingen Erasmus en Luther over de katholieke kerk hadden. (T1)
   
3. Je kunt uitleggen hoe de leiding van de katholieke kerk reageerde op Luthers kritiek. (T1)
   
4. Je kunt de belangrijkste overeenkomsten en verschillen in de geloofsopvattingen van Luther en Calvijn beschrijven. (T2)
   
5. Je kunt uitleggen waardoor de ideeën van Luther en Calvijn zich snel konden verspreiden. (I)
   

Katholieke kerk 

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Hiërarchie in de kerk

De Katholieke kerk

Er staan beelden in de kerk

Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Welke kritiek op de katholieke kerk staat centraal in deze bron?

'Superkerk'

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnik die kerk wilde ‘zuiveren’. Luther had kritiek op:

• Aflatenhandel (=verkoop van aflaten in ruil voor geld)
  
• Wereldse leefwijze van de geestelijken
  
• Pracht en praal leidt af van het ware geloof
  
• Bijbel is enige bron van het ware geloof: Bijbel in de eigen taal.
  
• Pausdom moeten worden afgeschaft

Reformatie

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Katholieke leer

Protestantse leer

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Katholieke leer	Protestantse leer
- Veel pracht en praal in de kerken - Aflaten kunnen je dichter bij God brengen - De paus moet leiding geven aan de gelovigen - De Bijbel moet in het Latijn geschreven zijn.	- Pracht en praal leidt af van het ware geloof - Alleen wat in de Bijbel staat is juist - Wie echt wilt geloven, moet zelf de Bijbel lezen - De Bijbel moet in de volkstaal worden geschreven, zodat iedereen het kan lezen.

Aan de slag

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Aan de slag

Om de film beter te begrijpen en de belangrijkste dingen er uit te halen, moet je een aantal vragen beantwoorden. Dat doen we als volgt:

• We lezen de vragen die bij een bepaalde scene horen.
  
• We kijken de scene.
  
• De film wordt tijdelijk stop gezet en je beantwoord de bijbehorende vragen.
  
• Vervolgens lezen we de vragen die bij de volgende scene horen en begint alles weer opnieuw.
  

https://www.youtube.com/watch?v=11EeX070SDw 

Laat de leerlingen zoveel mogelijk gebruiken in de kerk opschrijven waaraan de jonge monnik Luther zich stoort of zou kunnen storen. Op deze manier ontstaat een lijst met zaken waartegen Luther en andere hervormers zich verzetten: het gebruik van Latijn in de mis, de nadruk op rituelen ten koste van persoonlijke gerichtheid op God, de verering van relieken, de losbandigheid, inhaligheid en wereldlijke leefwijze van de geestelijkheid, de verkoop van aflaten. Laat de leerlingen hun eigen bevindingen onderling vergelijken alvorens te komen tot een klassikale lijst.

Video

Histoclips: Luther en de Hervorming

0

00:00

Hoe reageerder de meeste mensen op de boodschap van Tetsel en waarom?

verbinding met standplaatsgebondenheid

Luther start de Reformatie

Misstanden in de katholieke kerk

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Is deze prent gemaakt door een katholiek of een protestant? Leg uit waarom.

Laat de leerlingen zoveel mogelijk gebruiken in de kerk opschrijven waaraan de jonge monnik Luther zich stoort of zou kunnen storen. Op deze manier ontstaat een lijst met zaken waartegen Luther en andere hervormers zich verzetten: het gebruik van Latijn in de mis, de nadruk op rituelen ten koste van persoonlijke gerichtheid op God, de verering van relieken, de losbandigheid, inhaligheid en wereldlijke leefwijze van de geestelijkheid, de verkoop van aflaten. Laat de leerlingen hun eigen bevindingen onderling vergelijken alvorens te komen tot een klassikale lijst.

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Luther en Calvijn

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Alleen wat in de bijbel staat is juist.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Aflaten kunnen je dichter bij God brengen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De paus moet leiding geven aan de gelovigen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De bijbel moet in de volkstaal worden geschreven, zodat iedereen het kan lezen.

1. Protestant
2. Katholiek

      Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen aflaat, ketters, Reformatie/Hervorming, protestanten, katholieken, humanist (R)
   
2. Je kunt aangeven welke opvattingen Erasmus en Luther over de katholieke kerk hadden. (T1)
   
3. Je kunt uitleggen hoe de leiding van de katholieke kerk reageerde op Luthers kritiek. (T1)
   
4. Je kunt de belangrijkste overeenkomsten en verschillen in de geloofsopvattingen van Luther en Calvijn beschrijven. (T2)
   
5. Je kunt uitleggen waardoor de ideeën van Luther en Calvijn zich snel konden verspreiden. (I)