Literatuurgeschiedenis 1800-1880

De Nederlandse literatuur 
1800-1880
1 / 43
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

This lesson contains 43 slides, with interactive quizzes, text slides and 4 videos.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson

De Nederlandse literatuur 
1800-1880

Slide 1 - Slide

Nederland 
1795-1813 kolonie van Frankrijk (Napoleon)
v.a. 1813-1815 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
1839 Afscheiding België
1848 nieuwe grondwet opgesteld door de liberaal Johan Thorbecke (1798-1872) en het begin parlementaire democratie

Slide 2 - Slide

Als de cultuur een voortdurende golfbeweging is welke elementen kun je dan verwachten na het rationalisme?

Slide 3 - Open question

Romantiek
Nieuwe cultuurstroming, reactie op Verlichting
Kenmerken Verlichting: rationalisme en classicisme
Kenmerken Romantiek: 
  • gevoeligheid: lyrische kunst
  • verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke.
  • individualisme: nadruk op originaliteit

Slide 4 - Slide

Romantische schilderkunst
  • open compositie, afbeelding lijkt deel van een groter geheel
  • warme kleuren
  • meer nadruk op kleur dan op vorm
  • onderwerpen: natuur, verre oorden, andere tijden

Slide 5 - Slide

Slide 6 - Video

Literatuur 1800-1880
Onze  literatuur staat in de negentiende eeuw in het teken van de Romantiek (en het realisme)

Slide 7 - Slide

negentiende eeuw
de gevoelsstroming was in de tweede helft van de achttiende eeuw al op gang gekomen

Slide 8 - Slide

negentiende eeuw
verlangen om zich via het gevoel uit te leven

Slide 9 - Slide

negentiende eeuw
maar ook een vlucht

Slide 10 - Slide

negentiende eeuw

Vluchten in:

  • de liefde voor de natuur
  • het verleden
  • de godsdienst
  • humor
  • doodsdrift

Dit zijn allemaal typerende elementen van de romantiek

Slide 11 - Slide

De romantiek


De term "romantiek" komt

waarschijnlijk van de middel-

eeuwse ridderromans, waar

talloze romantici zich door

lieten inspireren.

Slide 12 - Slide

De romantiek

Literaire vormen in de negentiende eeuw:

  • historische roman (hang naar het verleden)
  • briefroman
  • knittelvers (gevoel voor humor)
  • de parodie (ook humor)
  • tendensroman
    (godsdienst, politiek en sociaal leven)

Slide 13 - Slide

De Gids

In 1837 verschijnt onder leiding van

E.J. Potgieter het eerste nummer

van "De Gids". Dit tijdschrift werd zeer

belangrijk voor de literatuur. De redactie

wilde door een kritische instelling de

Nederlandse literatuur op

Europees peil brengen.

Slide 14 - Slide

De historische roman

De negentiende eeuw is de bloeitijd van de

historische roman. De belangrijkste zijn:

  • Hermingard van de Eikenterpen van Aarnout Drost
  • Het slot Loevestein in 1570 van J.F. Oltmans
  • De roos van Dekama van Ferdinand Huyck
  • Het huis Lauernesse van A.L.G. Bosboom-Toussaint

Slide 15 - Slide

Belangrijke schrijvers in de romantiek

  • A.C.W. Staring
  • E.J. Potgieter
  • Hildebrand
  • De schoolmeester
  • Piet Paaltjens
  • Multatuli
  • Guido Gezelle


Slide 16 - Slide

A.C.W. Staring

Staring schreef vooral over de folklore

van de Achterhoek. Zijn verhalen staan

op rijm en gaan over kastelen,

kerkgewelven, tovenaars en duivels.

Hij is vooral bekend van de

"Jaromir"-cyclus.

Slide 17 - Slide

E.J. Potgieter

Potgieter is vooral belangrijk vanwege de oprichting van De Gids, waarin hij veel essays schreef. Hij was bovenal criticus. Van zijn eigen werk zijn bekend:

  • Jan, Jannetje en hun jongste kind
  • De nalatenschap van den landjonker
  • Liedekens van Bontekoe

Slide 18 - Slide

Hildebrand

Hildebrand is een pseudoniem voor

Nicolaas Beets. Hij is beroemd om

zijn verhalenbundel "Camera obscura".

Deze verhalen gaan allemaal over de

welgestelde burgerij in

Hollandse provinciestadjes. (realisme)

Slide 19 - Slide

De Schoolmeester

De Schoolmeester is een pseudoniem

voor Gerrit van de Linde. Hij schreef

zogenaamde "knittelverzen".

Dit zijn gedichten met vreemde rijmen,

komische woordspelletjes en opzettelijke

verhaspelingen. Volop humor.

Slide 20 - Slide

Knittelvers van de schoolmeester
Een hond is iemand die van zijn baas bijzonder veel houdt,
die hij, om zo te spreken, als zijn derde vader beschouwt,
en die hem dikwijls een hele boerenwoning toevertrouwt,
waar hij door zijn blaffen bedelaars en dieven vandaan weet te jagen,
en de post van portier waarneemt zonder er ooit geld voor te vragen.

Slide 21 - Slide

Piet Paaltjens

Piet Paaltjes is een pseudoniem voor

Francois Haverschmidt. Hij schrijft

gedichten met een grote zwaarmoedigheid

om alles wat in het leven maar tegenviel.

Het zou onleesbaar zijn als dat het enige was, maar gelukkig schrijft hij met veel zelfspot en humor. De titel van de gedichtenbundel zegt dat ook al: "Snikken en grimlachjes".

Slide 22 - Slide

Slide 23 - Video

Waarom is het gedicht Aan Rika humoristisch?

Slide 24 - Open question

Wat zijn typerende elementen van de Romantiek?
A
het verleden, muziek en poëzie
B
schilderkunst, politiek en godsdienst
C
het sociale leven, de parodie en het tijdschrift
D
liefde voor de natuur, gevoel voor humor en doodsdrift

Slide 25 - Quiz

Welke twee literaire vormen komen in de negentiende eeuw voor?
A
historische roman parodie
B
tendensroman hekeldicht
C
briefroman column
D
streekroman sprookje

Slide 26 - Quiz

Onder wiens leiding verscheen
"De Gids"?
A
Nicolaas Beets
B
François Haverschmidt
C
E.J. Potgieter
D
A.C.W. Staring

Slide 27 - Quiz

Hoe heet de student van wie sprake is in "Snikken en grimlachjes"?
A
E.J. Potgieter
B
Henk Hildebrand
C
Piet Paaltjens
D
Francois Haverschmidt

Slide 28 - Quiz

Wiens leven beschrijft Hildebrand in de "Camera Obscura"?
A
het leven van de arme student in Leiden
B
het leven van de adellijke families in de grote steden
C
het leven van doorsnee families in provinciestadjes
D
het leven van welgestelde burgers in provinciestadjes

Slide 29 - Quiz

MULTATULI

Multatuli is een pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker.

Multatuli betekent "ik heb veel gedragen".

Hij schrijft over Oost-Indië. Er is door Nederlanders

veel over die "Indische tijd" geschreven. In Indië was

ook al eeuwenlang een grote verteltraditie.

Mensen die in dit "Nederlands-Indië" hebben geleefd, vertellen daar met nostalgische gevoelens over.

Slide 30 - Slide

Slide 31 - Video

MULTATULI

In Nederlands-Indië waren helaas vele misstanden. Eduard Douwes Dekker zag als assistent-resident in Lebak met eigen ogen hoe de Javaan werd misbruikt. Hij heeft alles in het werk gesteld om dit tegen te gaan. Het was allemaal tevergeefs. "Voor straf" werd hij overgeplaatst en hij vroeg ontslag. Als een berooid man zwierf hij door Europa.

Slide 32 - Slide

MULTATULI

Hij besloot vervolgens om zijn ervaringen op te schrijven. Dat werd de roman "MAX HAVELAAR". Hij schreef het met een dubbel doel:

  • een einde maken aan de onderdrukking van de Javanen
  • eerherstel krijgen voor zichzelf



Slide 33 - Slide

De Vlaamse beweging

In de negentiende eeuw ontstond de

"Vlaamse Beweging". Deze wilde een

einde maken aan de overheersing van

de Franse taal en bij de bevolking de

eigen Vlaamse cultuur onder de

aandacht brengen.



Slide 34 - Slide

Guido Gezelle

De priester Guido Gezelle was de eerste

dichter die in de negentiende eeuw in het

Vlaams schreef. Hij dichtte vooral over de

natuur, waarin hij de hand van God zag.



Slide 35 - Slide

Slide 36 - Video

Wie schreef "Max Havelaar"?
A
Staring
B
Potgieter
C
Beets
D
Multatuli

Slide 37 - Quiz

Wat betekent "Multatuli" letterlijk?
A
Ik heb veel geschreven
B
Ik heb veel gedragen
C
Ik heb veel meegemaakt
D
Ik heb veel geleerd

Slide 38 - Quiz

Wat is de echte naam van Multatuli?
A
Eduard Douwes Dekker
B
Jan Douwe Dekkers
C
Eduard Johannes Douwe
D
Johannes Josephus Douwe

Slide 39 - Quiz

Welke twee doelen had Multatuli met het schrijven van "Max Havelaar"?
A
zich literair uiten de positie van de Javaan verbeteren
B
geld verdienen de positie van de Javaan verbeteren
C
het van zich afschrijven de positie van de Javaan verbeteren
D
eerherstel voor zichzelf de positie van de Javaan verbeteren

Slide 40 - Quiz

In de negentiende eeuw ontstond de "Vlaamse beweging". Wat was het doel van deze beweging?
A
zich losmaken van Nederland
B
zich losmaken van Frankrijk
C
een einde maken aan de overheersing van de Nederlandse taal
D
een einde maken aan de overheersing van de Franse taal

Slide 41 - Quiz

Waarover schreef Guido Gezelle meestal?
A
God
B
de Vlaamse cultuur
C
de natuur
D
de Vlaamse burgerij

Slide 42 - Quiz

Opdracht literatuurgeschiedenis 1800-1880
- Ga naar de map literatuurgeschiedenis in de ELO 
- Open de ppt. 'havo literatuur 1800-1880'
- Vanaf dia 23 vind je de opdrachten over deze literaire periode
- Kies er twee en plaats deze in je leesdossier

Slide 43 - Slide