Havo 3.3, ath 5.2 - systematische naamgeving

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welke atoomsoorten vind je
in koolwaterstoffen?

1. Koolstof
2. Water
3. Waterstof
4. Nafta

Havo: 3.3 (blz. 88)

Atheneum: 5.2 (blz. 150)

Wat is de covalentie van het fosforatoom in dit molecuul?

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Wat is de covalentie van de koolstofatomen
in dit molecuul?

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Is dit een vertakte
of een onvertakte koolwaterstof?

1. Vertakt
2. Onvertakt

Is dit een verzadigde
of een onverzadigde koolwaterstof?

1. Verzadigd
2. Onverzadigd

Koolwaterstoffen: verschillende notaties

Benzeen (alleen vwo)

Verschillende vormen

Koolwaterstoffen kun je vaak op meerdere manieren tekenen

Deze drie structuren zijn allemaal tekeningen van hetzelfde molecuul

Systematische naamgeving

• Bedoeld om elke koolwaterstof op systematische wijze een eigen unieke naam te geven
• Stel, je wilt C₅H₁₂ bestellen, dan heb je de keuze uit drie isomeren:

• Hoef geef je je bestelling nu door zonder kans op fouten?
• Systematische naamgeving van koolwaterstoffen

Naamgeving onvertakte alkanen

Elke onvertakte alkaan heeft zijn eigen naam:

(boek tabel 1)

Deze namen moet je kennen

Wat is de naam van deze alkaan?

Naamgeving vertakte alkanen (1)

Vertakte alkanen hebben speciale naamgeving:

• langste keten aan onvertakte C-atomen geeft stamnaam in de naam;
• vertakking(en) geven voorvoegsel(s) aan de naam

Naamgeving vertakte alkanen (2)

De naam van de langste onvertakte koolstofketen bepaalt de stamnaam

De zijtakken krijgen een naam en een positie vóór de stamnaam

Langste koolstofketen: 4 x C  →  butaan

Zijgroep: CH₃  →  methyl

Zit op tweede C-atoom van hoofdketen: 2-methylbutaan

Streepje tussen positiecijfer en de naam van de zijgroep

Naamgeving vertakte alkanen (3)

Let op: sommige moleculen lijken verschillend maar zijn hetzelfde!!

Kies voor positie van zijgroepen altijd een zo laag mogelijke nummering!

→ Dit is dus 2-methylbutaan, niet 3-methylbutaan

Wat is de naam van dit molecuul?

Hoofdketen: 8 x C  →  octaan

Zijgroep: ethyl

Positie zijgroep: 5 of 4  →  4 is laagste

Naam: 4-ethyloctaan

Meerdere zijgroepen

Zijn er meerdere zijgroepen?  →  zijgroepen alfabetisch ordenen, laagst mogelijke nummers

Stamnaam: hexaan

Zijgroepen: methyl en ethyl

Keuze uit 4-ethyl-2-methylhexaan en 3-ethyl-5-methylhexaan

4+2 is kleiner dan 3+5  →  correcte naam is 4-ethyl-2-methylhexaan

Meerdere dezelfde positienummers

Zijn er meerdere zijgroepen op dezelfde positie? 

1) positienummers scheiden met komma's;

2) voorvoegsel voor de naam van de zijgroep.

Stamnaam: 5 x C  → pentaan

2 x methyl als zijgroep: dimethyl

positie van beide zijgroepen: 3

Naam: 3,3-dimethylpentaan

Wat is de naam van deze koolwaterstof?

Stamnaam: 4 x C  →  butaan

Zijgroepen: 4 x methyl  →  tetramethyl

posities zijgroepen: 2,2,3,3

Naam van dit molecuul: 2,2,3,3-tetramethylbutaan

Eigenaardigheidje

Wanneer een zijgroep maar op één plek kan zitten, laat je het positienummer weg:

Naamgeving alkenen (1)

Alkanen: alleen enkele bindingen tussen de C-atomen

Alkenen: een of meer dubbele bindingen tussen C-atomen

Naamgeving alkenen (2)

Naamgeving alkenen vrijwel gelijk aan alkanen

Uitgang van stamnaam verandert van -aan in -een

Extra:

1) positie van dubbele binding in hoofdketen komt in naam;

2) nummering gebaseerd op positie van dubbele binding

Naamgeving alkenen (3)

1) positie van dubbele binding in hoofdketen komt in naam;

2) nummering gebaseerd op positie van dubbele binding

Wat is de naam van deze koolwaterstof?

Stamnaam: 4 x C  →  butaan

Dubbele binding  →  buteen

Dubbele binding tussen C₁ en C₂: but-1-een

Methylgroep op C₃

_{Volledige naam: 3-methylbut-1-een}

Stappenplan

• Stap 1: Stamgroep  
• Stap 2: Achtervoegsel, Voorvoegsel, nummeriek Voorvoegsel
• Stap 3: Plaatsnummer
• Stap 4: Systematische naam

Zo, even uithijgen... 

• Oefenen is alles!
  

Havo - Lezen H3.3 (blz 88 t/m 91) maken opdr. 33 t/m 41

Ath - Lezen H5.2 (blz 150 t/m 153) maken opdr. 9 t/m 18