De Utopie

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Utopie

Utopie?

Hoofdstuk 2

Een utopie is een denkbeeldige samenleving die perfectie nastreeft op politiek, sociaal, economisch en/of cultureel gebied.

In utopieën is vaak meer gelijkheid dan in de realiteit van nu zo is.

Thomas More

Bekende filosoof, humanist en jurist (advocaat). Werd beroemd door zijn boek Utopia, waarin hij het politieke systeem van een fictieve, zelfbedachte ideaalstaat beschreef.

Volgens More is de utopie een gemeenschap van werkenden waarin de kloof tussen arm en rijk niet bestaat, waar iedereen beschikt over wat hij nodig heeft, waar alle steden hetzelfde zijn, waar geld geen rol speelt en economische misdrijven niet voorkomen.

In zijn boek besteedt More aandacht aan vele aspecten van een samenleving. Zo schrijft hij over het bestuur van de samenleving, over werk, landbouw, ambachten, de geestelijke elite, familie, huwelijk, ziekenzorg, rechtspraak, militaire zaken, godsdienst en nog veel meer.

Opdracht: maak een samenvatting van de vijf zaken die benoemd worden in het boek.

Hoofdstuk 3: Dystopie

Is datgene waar je niet in zou willen leven. Het is een afschrikwekkend toekomstbeeld, iets waar je niet naar uit ziet. Dystopieën worden gebruikt om mensen te waarschuwen voor een bepaalde situatie die kan ontstaan.

Denk bijvoorbeeld aan een wereld waar kunst of emoties verboden zijn, of waar mensen slechts dienen als voedsel of orgaandonor. Een wereld die is overgenomen door kunstmatige intelligentie of helemaal is uitgestorven door een ramp (apocalyptisch wereldbeeld).

Hoofdstuk 4

Opdracht: kies in tweetallen één van de moderne, utopische ideeën die jullie aanspreekt. Bedenk hoe je binnen de gekozen utopie nóg meer verbeteringen kunt aanvullen.

Hoofdstuk 5: Godsbeeld, mensbeeld, wereldbeeld

Een Godsbeeld verwijst naar de manier waarop individuen, culturen en religies een (conceptuele) voorstelling hebben van het Goddelijke. 

Denk aan monotheisme vs. polytheisme, welke eigenschappen God heeft, hoe de relatie met mensen is, wat de rol van deze God of Goden is, etc.

Een mensbeeld is een doordachte en samenhangende voorstelling van wat het betekent mens te zijn. Mensbeelden zijn verbonden met (historische bepaalde) filosofische, levensbeschouwelijke of religieuze overtuigingen. 

Het begrip wereldbeeld is verwant aan de termen levensbeschouwing en wereldbeschouwing. Het bepaalt hoe mensen de werkelijkheid waarnemen, hoe ze handelen en hoe ze betekenis geven aan hun leven.

Verdieping cultuurbeelden

Klassieke Oudheid: Plato ging uit van dualisme. Er is een materiéle en een geestelijke werkelijkheid. Ook de mens bestaat uit twee gedeelten: het lichaam en de ziel. De ziel is goed en eeuwig, het lichaam is slecht en tijdelijk. Het lichaam kende een eerste afwijzing omdat het menselijke lichaam als tijdelijk werd gezien. 

Het Christendom: De mens als beeld van God. Mensen zijn beelddrager van God waarin geen scheiding tussen lichaam en geest wordt gemaakt. In het verdere verloop worden mensen meer bewust van de eigen lichamelijkheid. 

Cultuurbeelden: geschiedenis

De mens is niet zozeer zelf tegengesteld in een lichaam en geest, maar eerder in zijn handelen tussen goed en kwaad. De lichamelijke worsteling: het lichaam wordt steeds meer gezien als instrument voor de ziel. Het scheiden van lichaam en geest zorgt er dan in ieder geval voor dat je toch nog iets goeds hebt. De nadruk komt steeds meer te liggen op het afwijzen van het lichamelijke. Lichamelijk genot was slecht. Ook ontstaat het idee dat de vrouw wordt gezien als de lichamelijke mens. De man is meer de geestelijke mens, en dus beter.

Cultuurbeelden: geschiedenis

De Verlichting: de afwijzing van het lichaam bereikt opnieuw een hoogtepunt onder filosoof Descartes. Het 'ik' van Descartes is hierbij een 'denkend ik, zonder lichaam'. Dat je een lichaam hebt, daar kun je volgens hem niet zeker van zijn. De mens is dus helemaal vergeestelijkt. 

15e tot 19e eeuw: de herwaardering van het lichaam. In de tijd van de Renaissance werd een volumineus naakt ideaal beeld van de mensen herontdekt. Menselijke schoonheid en naaktheid werden verheven boven de natuurgetrouwe afbeeldingen van het menselijke lichaam. De mens moest volgens deze herwaardering in zijn geheel worden gezien: lichaam én ziel.

Cultuurbeelden: geschiedenis

Tijdens de industriële revolutie, wordt het lichaam weer meer als object beschouwd. Het lichaam treedt in dienst van de economie. 

De Moderne Tijd: Men verzette zich tegen een eendimensionale visie op de mens. Men wijst op psychische schade die een gespleten mensbeeld van lichaam en geest veroorzaakt. Hippies getuigen van een tegenbeweging binnen de samenleving. De getoonde gemeenschapszin, de eigen bewustwording van lichamelijke vrijheid, de vrije seksualiteit en spiritualiteit rekenen definitief af met de onderdrukking van de eigen lichamelijkheid. De seksuele revolutie waardeert voor het eerst de eigen seksualiteit: genot. 

Cultuurbeelden: geschiedenis

Het feminisme heeft voor de emancipatie van het vrouwelijke lichaam gezorgd. (p. 7)

Waar vroeger de identiteit van de mens bij de 'geest' werd gelegd, worden mensen tegenwoordig beoordeeld op het lichaam. Het uiterlijk is business. De ervaring van seksualiteit wordt onlosmakelijk verbonden met lust en waardering voor mooie lichamen. 

De kernvragen

    1. Wat is belangrijk in het leven?
    2. Wie is de mens?
    3. Hoe leven mensen met elkaar samen?
    4. Wat is de betekenis van lijden en dood?
    5. Wat is tijd?
    6. Wat is natuur?

Zie Prezi: https://prezi.com/p/edit/dv5ufgibmjj5/