Zorg & Technologie & Ethiek

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Zorg en technologie & Ethiek

Definitie zorgtechnologie

Zorgtechnologie is de toepassing van kennis en vaardigheden in de vorm van apparaten, procedures of systemen, ontwikkeld om een gezondheidsprobleem op te lossen en/of de kwaliteit van leven te verbeteren. 

Bron: WHO 2007

Robot in de zorg..

Warme zorg?

Hoe ziet dat er uit in 2035?

Voordelen/nadelen?

Apps

M-health

Het inzetten van apps, bijvoorbeeld om gezond gedrag te monitoren, wordt gezien als e- Health (en daarmee dan ook als zorgtechnologie). En er komen steeds meer nieuwe apps. De kunst zal zijn om in die hoeveelheid de juiste en betrouwbare apps te vinden. Wist je dat er verschillende partijen zijn die proberen om tot een keurmerk te komen voor niet medische apps? Zoek bijvoorbeeld eens informatie op over de GGD appstore of de KNMG app checker.

Wanneer een app wordt gezien als een medisch hulpmiddel, gelden er strengere eisen waar de app aan moet voldoen. Deze apps moeten gecertificeerd worden.

Verder kan een app heel ergens anders voor bedoeld zijn door de ontwikkelaar, maar toch voor een zorg gerelateerd proces/doel ingezet worden.

Impact van zorgtechnologie

• Technologische toepassingen beïnvloeden het zorgproces. 
• De toepassingen zorgen er voor dat in het zorgproces dingen kunnen gaan veranderen. 
• Ze beïnvloeden het handelen van zorgverleners en cliënten,   ze doen iets met de relatie tussen deze twee groepen. Soms   zal die invloed klein zijn, een andere keer groot.

Voor patiënten met COPD is het belangrijk om oefeningen te doen. Het Roessingh, centrum voor revalidatie, kiest ervoor om zorgontvangers thuis met een speciaal programma, de oefeningen te laten doen. De oefeningen worden beschreven en de zorgontvanger kan aan de slag. 

Wat denk jij wat de toegevoegde waarde van deze toepassing kan zijn?

Doordat de zorgontvanger thuis de oefeningen kan doen, scheelt dit veel energie om ergens naar toe te gaan om daar de oefeningen te doen. Dit komt de behandeling ten goede omdat het op deze manier makkelijker wordt om de oefeningen wel uit te voeren.

Met het Sense for baby systeem kunnen zwangere vrouwen waar een probleem in de zwangerschap is geconstateerd, thuis hun baby monitoren. Wat denk jij wat de toegevoegde waarde van deze toepassing kan zijn? 

Met het sense for baby systeem is het mogelijk dat je thuis metingen doet om te kijken hoe het met de baby gaat (de aanleiding is een probleem in de zwangerschap). Het systeem maakt het mogelijk dat de zwangere thuis kan blijven en dat ze minder vaak naar het ziekenhuis hoeft om bepaalde metingen te laten uitvoeren. Praktisch gezien scheelt dit veel tijd én zeer waarschijnlijk is het voor haar ook beter om 'gewoon' thuis te blijven in plaats van dat ze naar het ziekenhuis moet.

Zelfmonitoring;

Steeds meer kunnen we zelf allerlei gezondheidsmetingen uitvoeren: hartslag meten, bloeddruk, hoeveel stappen we hebben gelopen , activiteitenmeters, slimme horloges, bluetooth bloeddrukapparaten .

Wat denk jij wat de toegevoegde waarde van deze toepassing kan zijn? 

Het zelf kunnen meten van allerlei gezondheidsgegevens kan ondersteunen om bijvoorbeeld gezond gedrag te realiseren. Een stappenteller die je beloont wanneer je het gewenste aantal stappen hebt gehaald, kan stimulerend werken.

Het thuis kunnen meten van je bloeddruk en dit digitaal kunnen delen met je huisarts, maakt een bezoek aan de praktijk overbodig.

Beeldbellen wordt steeds meer gewoon in de zorg. Even contact met een wijkverpleegkundige, met een specialist, horen hoe het gaat.

Wat denk jij wat de toegevoegde waarde van deze toepassing kan zijn? 

Beeldbellen in de zorg maakt het mogelijk om zonder te hoeven reizen, contact te hebben met een zorgverlener. Voor iemand met bijvoorbeeld COPD, kan beeldbellen een uitkomst zijn. Het consult (waarbij verder geen controles plaatsvinden) kan vanaf huis plaatsvinden. Er gaat geen energie 'verloren' aan reizen, wachten in de wachtkamer, ... De energie die hiermee 'bespaard' wordt kan ingezet worden voor iets dat de kwaliteit van leven kan vergroten.

Het wordt steeds beter mogelijk om thuis gezondheidsmetingen uit te voeren. Zo is het ook mogelijk om thuis een eenvoudig hartfilmpje, een ECG te maken. Wat denk jij wat de toegevoegde waarde van deze toepassing kan zijn? 

Wanneer je zelf een ECG kunt maken op het moment dat er klachten zijn, zal eerder duidelijk zijn wat er mogelijk aan de hand is. Het proces van diagnose stellen kan daardoor sneller gaan.

Nadelen?

welke nadelen zijn er bij het inzetten van deze 

zorg technologieën?

Focus op cliëntgerichte zorg

• Met als doel het bevorderen van de eigen regie en het langer thuis   kunnen blijven wonen. 
• Technologie en hulpmiddelen kunnen daarin ondersteunend zijn. 
• De inzet hiervan moet passend zijn in specifieke situaties: Wat voegt het   toe? Wat lost het op? Hoe is het helpend? 
• Een ethische reflectie is dan ook altijd nodig om tot een goede afweging   te komen.
  
• In dit alles neem je altijd ook jezelf mee. Wat is voor jou goede zorg?  wat   zijn belangrijke waarden zijn voor jou? 

Welke waarden zijn voor jou belangrijk?

Veel mensen hebben nagedacht over wat goede zorg is. 

Zij hebben nagedacht over wat voor hen de waarden zijn die ze daarin belangrijk vinden. 

Waarden zijn opvattingen over wat men wenselijk vindt. 

In dit geval wat mensen zelf wenselijk vinden wanneer het gaat om goede zorg.  

Ethiek van data

Met behulp van (of door) zorgtechnologische toepassingen komt er steeds meer informatie van patiënten beschikbaar. Alles kan immers gemeten worden en in digitale systemen worden verwerkt. Data die nodig is voor de behandeling, data die mensen zelf verzamelen met behulp van wearables. Veel mensen vragen zich af of die data wel veilig opgeslagen wordt en wat er uiteindelijk mee wordt gedaan. Wat is dan goede en veilige zorg?

Bij de ethiek van data kan het om veel gaan. De data die je zelf verzamelt met bijvoorbeeld je activity tracker, maar ook welke data je wel of niet wilt zien wanneer jij als patiënt inlogt in je eigen dossier. Kies jij voor 'realtime inzage'? Wil jij, al eerder dan wellicht je arts, zien wat uitslagen zijn van onderzoeken die zijn gedaan? Waarom wel? Waarom niet?  Welke rol heb je daar in als professional? Dat kan lastig zijn!

Ethische dilemma 

Een ethische dilemma is een situatie waarin verschillende waarden met elkaar botsen. 

Bij een ethisch dilemma is er nooit één goede oplossing omdat je altijd één van de twee waarden tekort doet. 

Ethische dilemma's

Dilemma- twee keuzes. 

Allebei de keuzes hebben positieve dingen en allebei hebben negatieve dingen. 

Wat is de beste keuze in deze situatie?

Keuze tussen twee zaken die niet samen gaan

Vier belangrijkste waarden: 

1. Autonomie (eigen regie/zelfstandigheid client)
2. Niet schaden (client geen schade toedoen) 

3. Weldoen (bijdragen aan welzijn client)

4. Rechtvaardigheid (gelijke behandeling) 

Zou jij Whatsappen met je cliënten?

 Wanneer wel, wanneer niet?

Als jouw moeder (ouder/verzorger) in het verpleeghuis zou liggen, zou je dan ook blij zijn met camerabewaking?

Zou je zelf gebruik maken van een gezelschapsrobot?

• Het is goed dat we ons realiseren dat niet iedereen in de samenleving   mee kan komen in de digitale zorg en het toepassen van technologische   toepassingen in de zorg. 
• Door aandacht te hebben voor die groepen en door hen te betrekken bij   de ontwikkeling van dit soort toepassingen, komen er toepassingen 'op   de markt' die voor meer mensen toegankelijk zijn.
  
• Begeleiden van deze groep bij het verkrijgen van digitale vaardigheden   draagt bij aan het toegankelijk maken van de digitale zorg.

Hulpmiddelen

Het gesprek over het 'goede doen' met betrekking tot digitale zorg en het inzetten van technologische toepassingen in de zorg, moet op alle niveaus plaatsvinden. 

Het is aan iedereen om na te denken over de ethische aspecten.

Om het gesprek over digitale zorg en het inzetten van zorgtechnologische toepassingen te kunnen voeren, zijn er een aantal  hulpmiddelen. 

Moreel beraad

• Moreel beraad is een gesprek op basis van een ethische kwestie. In   steeds meer instellingen wordt deze methodiek toegepast. 
• Doel is om zicht te krijgen op het goede, dat in de betreffende kwestie in   het geding is. Dat kan helpen bij het vinden van een uitweg uit het   probleem. 
• Maar je kunt ook een moreel beraad houden om samen een standpunt te   bepalen over een bepaald moreel geladen onderwerp.

Dilemma's

Casus Henk

Henk is een professional in een verzorgingshuis voor mensen met dementie. 's Nachts gaan veel van zijn cliënten dwalen met het gevaar dat ze vallen. Henk zoekt naar een middel om valincidenten te voorkomen. Helaas is er onvoldoende personeel om 's nachts op diverse plekken in het pand aanwezig te zijn. Henk overweegt een video-systeem in te zetten dat hem alarmeert wanneer er veel beweging is en één van zijn cliënten misschien doolt. Enerzijds is Henk van mening dat hij goede zorg verleent door deze technologie in te zetten en zo het aantal valincidenten mogelijk te kunnen verminderen. Anderszijds staat de privacy van de cliënt hoog in het vaandel bij Henk en ziet hij het nadeel van videoregistratie. 

Dilemma Henk

Doe ik er goed aan om een video-systeem in te zetten om de kwaliteit van zorg te verbeteren als ik daarmee inbreuk doe op de privacy van individuele cliënten?

overwegingen en conclusie

In zijn overweging neemt Henk zich voor om meerdere perspectieven te bundelen, alvorens tot een keuze te komen. Hij besluit niet alleen zijn collega's te betrekken, maar ook de cliënt en zijn/haar netwerk. De families blijken uitermate positief te zijn en hebben daarnaast nuttige toevoegingen. Zo stellen zij voor om de registratie te voorzien van een filter zodat niet direct zichtbaar is wie er op een moment aan het dolen is. Henk heeft de positieve steun van het netwerk en kan op zoek gaan naar een videosysteem dat voldoet aan zijn eisen.  

Casus Eva

Eva is begeleidster voor mensen met een psychiatrische stoornis die beschermd wonen. De organisatie waarvoor ze werkt wil een portaal invoeren waarin de cliënt de over hem geschreven rapportages kan inzien en aanpassingen daarop kan voorstellen. Eva onderschrijft dit belang maar maakt zich er ook zorgen over of het online meelezen met de rapportages de communicatie met haar cliënten beïnvloedt. Wat als die achterdochtige cliënt nu dingen verkeerd interpreteert? Moet ze anders gaan rapporteren dan dat ze tot nu toe deed?

Dilemma Eva

Hoe kan ik op een goede manier rapporteren over een cliënt?

Wat zou jij doen? 

Overwegingen en conclusie

Eva besluit haar dilemma met collega's te delen. Samen bespreken ze het door en zoeken ze ernaar om het 'het goede' te doen. Het uitgangspunt dat uiteindelijk als 'het goede' voelt voor Eva was: 'we beslissen met cliënten en niet over cliënten. En om met cliënten samen te beslissen moeten zij geïnformeerd zijn en dus ten alle tijden toegang kunnen hebben tot hun dossier'. In het team kan deze vraag ook breder opgepakt worden. Hoe begeleiden wij patiënten die het moeilijk vinden om om te gaan met het opstellen van het dossier?

• Bij het wel of niet inzetten van digitale zorg of zorgtechnologische toepassingen, is er eigenlijk altijd sprake van een dilemma. 

• Deze nieuwe mogelijkheden in de zorg zorgen ervoor dat er iets verandert in het contact tussen patiënt en zorgverlener. 

• De casussen hebben je laten zien dat het geprek over deze toepassingen in bepaalde situaties het allerbelangrijkst is.