4.5 (2) Centralisatie middeleeuwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Programma voor vandaag:

• De oorlog in Oekraïne: een historisch perspectief
• Centralisatie in de Middeleeuwen
• Opdracht
• Nabespreking  
• Introductie historische context

De oorlog in Oekraïne

Inhoud

• De geschiedenis van Rusland en Oekraïne.
  
• De NAVO en het Warschaupact. 
  
•  Persvrijheid in Rusland.
• Mogelijke gevolgen.

Hoe spannend vind je de oorlog in Oekraïne?
0 = ik lig er niet van wakker / 100 = slapeloze nachten

0100

Welke historische 'argumenten'
geeft Rusland voor het
binnenvallen van Oekraïne?

Het Kievse Rijk in de 11e eeuw

Onenigheid tussen Russen, Wit-Russen en Oekraïners over wie de afstammelingen zijn van dit glorieuze rijk.

Keizerrijk Rusland

Vanaf de 18e eeuw werd Oekraïne onderdeel van het Keizerrijk Rusland

1945- 1991 

Koude oorlog

•  Europa is verdeeld in twee blokken
•  Oekraïne is nog deel van de Sovjet-Unie.
•  West - Europa werkt militair samen > NAVO
•  Artikel 5 > Een aanval op 1 is een aanval op allen. 

Westen- NAVO 

Oosten- Warschau pact

1989 - 1991

Koude oorlog eindigt met de val van het ijzeren gordijn en de Berlijnse muur

https://npokennis.nl/longread/7474/hoe-viel-de-sovjet-unie-uit-elkaar#id-368 

Sovjet-Unie valt uit elkaar. > Nationalisme

2014: tijdens de Europmaidan-protesten eist de bevolking van Oekraïne meer welvaart, minder corruptie en meer toenadering tot de Europese Unie

2014: De pro-Russische president Viktor Janoekovitsj vlucht naar Moskou (waar hij nog steeds leeft)

Ook de NAVO breidt uit

Europa

EU

Rusland:

• De NAVO is toch niet meer nodig?
  
• Oekraïne is eigenlijk geen land. Het is een deel van het oude Russische rijk. (Broedervolk)
  
• Poetin wil geen NAVO en EU aan zijn grens.
  

Oekraïne: 

• Meerderheid van het volk wil meer samenwerken met de EU.
  


• Poetin wil eigenlijk de oude Sovjet-Unie grenzen zoveel mogelijk herstellen.
  
• Nu >  Maak ons lid van de NAVO.

Militair gezien

Rusland valt Oekraïne aan. 

• 24 februari
  
• Demilitariseren Oekraïne
• Vervangen regering

Gevolgen

• Oekraïners vluchten
  
• Mannen van 18 - 60 mogen het land niet meer uit
•  Wereldwijde protesten
• Regeringen proberen Rusland financieel te straffen. 
•  Gas- en olieprijzen nemen toe. 

2014: volgens Poetin worden de Russen die in Oekraïne leven bedreigd - als reactie hierop annexeert Rusland de Krim

2014: in het oosten van Oekraïne komen pro-Russische separatisten in opstand tegen de regering van Oekraïne

2014-2022: in het oosten vechten pro-Russische separatisten, gesteund door Rusland, tegen het leger van Oekraïne

2021 - februari 2022: aan de grens tussen Oekraïne en Rusland komen steeds meer Russische troepen samen

4.5 Staten ontstaan

• Voor de vakantie: Vooral gekeken naar sociale ontwikkelingen in de late middeleeuwen, ook wat politiek
• Deze les: aandacht voor de politieke ontwikkelingen en het proces van centralisatie in Europa 

Centralisatie in

• Frankrijk
• Engeland 
• Bourgondië

Even het geheugen opfrissen...

Wie was Jeanne d'Arc ook al weer?
Waarom was zij belangrijk?

Wat is centralisatie?

Begin staatsvorming in Frankrijk

• 1450: Franse koning Lodewijk XI sluit vrede met hertog Filips van Bourgondië
• Herstel Franse grondgebied: begin staatsvorming

Een nieuw Frankrijk

• Oorlog kostte een vermogen, hierdoor moest de Franse koning een nieuw belastingstelsel opzetten.
• Het belastingstelsel werd bedacht door ambtenaren
• Ambtenaren (burgers met een opleiding) bedenken belastingen en wetten die gelden voor heel Frankrijk 
• Centralisatie: vorsten willen hun land regeren vanuit een centraal punt
• Uniformering: vorsten willen dat in het gehele land dezelfde wetten en regels gelden
• Dit wordt de basis voor de latere absolute macht van de Franse Koning!

Uniformering en centralisatie zijn misschien aparte begrippen, maar ook onderdelen van elkaar. Voor centralisatie is ook altijd uniformering nodig. 

Centralisatie in

• Bourgondië
• Frankrijk
• Engeland 

Het Bourgondische Rijk

Hertogen van Bourgondië (leenman van de Franse koning) breidden tussen 1385 en 1477 hun gebied steeds verder uit door

• (huwelijks-)verdragen
• Veroveringen
• chantage

Dit is Filips de Stoute van Bourgondië

('stout' in de zin van dapper / stoutmoedig)

Door erfenissen, verovering, aankoop en huwelijkspolitiek vergroten de Bourgondiërs hun gebied behoorlijk.

Filips de Goede

Hertog Bourgondië van 1419 - 1467

Landsheer van:

• Het graafschap Vlaanderen
• Het hertogdom Brabant
• Het graafschap Namen
•  Het hertogdom Limburg 
• Zorgde voor een centraal bestuur in alle Nederlandse Gewesten en centrale belastingen (centralisatie en uniformering)
• 1464: invoering Staten-Generaal

Filips de Goede

• Deed dus veel om de centralisatie in de gewesten te bevorderen
• Maar niet iedereen was het hier mee eens...
• De steden 

Waarom waren grote steden als Gent en Brugge tegen de centralisatie van Filips de Goede?

Filips de Goede

Uniformeerde de rechtspraak en de wetgeving + centraliseerde het bestuur:

1473: Parlement van Mechelen (= hoogste rechtsorgaan van de Bourgondisch Nederlanden.

Filips de Goede

Gentenaren vragen (na hun opstand) in hun ondergoed om vergeving aan Filips de Goede.

Mislukte staatsvorming in Bourgondische Rijk

• Particularisme (strijd voor behoud privileges) groeide
  
• 1477: Karel de Stoute sneuvelt >
• oproer >
• centralisatie deels teruggedraaid (Maria)
• huwelijk met Maximiliaan van Oostenrijk 
• Bourgondië > onderdeel Habsburgse Rijk

Centralisatie in

• Engeland
• Frankrijk
• Bourgondië

Wat is het Domesday Book?

1. Een boek over de dag des oordeels uit de Bijbel
2. Een inventarisatie van alle veroverde bezittingen
3. Een manier van Willem de Veroveraar om belasting te innen in zijn grondgebied
4. Een boek waarin de rechten van de steden stonden opgeschreven

Belangrijke fenomenen bij de centralisatie van Engeland:

• 1066: Domesday Book 
• 1215: Magna Carta (macht van Jan Zonder Land werd ingeperkt, dus dit ging de centralisatie van Engeland juist tegen)
• Ook van belang: het voeren van een oorlog (honderdjarige oorlog) zorgt ervoor dat het Engelse volk zich steeds meer een eenheid voelt. (Kijk maar eens naar hoe het nu zit met de oorlog in Oekraïne.) Zo is centralisatie ook sneller mogelijk. 

Nu zelf aan de slag: Vul het schema in. Doe dit in tweetallen.