Thema 3 BS1: Gaswisseling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 3: Gaswisseling en Uitscheiding

Basisstof 1: Gaswisseling

Leerdoelen

1. Je kunt van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken noemen.
   
2. Je kunt beschrijven hoe zuurstof en koolstofdioxide door het bloed worden getransporteerd.
3. Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt en hoe zuurstof naar de cellen wordt vervoerd.

Gaswisseling = opname en afgifte van gassen aan de lucht. Dit gebeurt in de longblaasjes.

Neusslijmvlies met trilhaarepitheel

Slijmlaag houden stoffen vast. Trilharen bewegen stoffen naar buiten.

en dan nu...

 nog meer action in de taxion!

maak opgave 5 t/m 7

mensen thuis... maak het online!

Hb = hemoglobine

HbO2 = oxyhemoglobine = hemoglobine geladen met zuurstof

zuurstof wil van waar een hoge pO2 is naar waar een lage p02 is

In het neusslijmvlies vinden we ook de reukzintuigen.

Bijholten

De neusholte is verbonden met bijholten, welke ook slijm produceren, wat afgevoerd wordt door de neusholte. Bij verkoudheid zwelt het neus- en bijholteslijmvlies op, de uitgangen van de bijholten worden afgesloten en je hebt dat verstopte neus gevoel.

Andere functies van de bijholten kunnen zijn, o.a. resonantie bij het praten en de schedel lichter maken. 

Wet van Fick

BINAS 83A

Wet van Fick: n=D*A*(Δc/Δx)

Hoe groter het diffusieoppervlak (A), de diffusiecoëfficiënt (D) en het concentratieverschil (Δc) hoe groter de diffusiesnelheid.

Hoe groter de diffusieafstand (Δx) hoe kleiner de diffusiesnelheid.

O₂ bindt aan hemoglobine

HbO₂ = oxyhemoglobine

CO₂  wordt H⁺ en HCO₃^-

H⁺ bindt aan hemoglobine

HCO₃^- in bloedplasma

Hb laat O₂ los

Veel CO2 in het bloed zorgt voor lage ph

Transport O₂

Transport CO₂

• Deel als CO₂ door bloedplasma vervoerd
• Deel CO₂ gebonden aan hemoglobine
• Grootste deel bindt met water tot H₂CO₃, valt uiteen tot HCO₃^- (ook door koolzuuranhydrase) en diffundeert naar bloedplasma. Ladingsverschil rode bloedcellen opgelost door Cl^-, vrijgekomen H⁺ gebonden aan hemoglobine, O₂ komt vrij

Transport CO₂

• Longhaarvaten opgeloste CO₂ vanuit bloedplasma naar alveolaire vocht.
• Hemoglobine gebonden CO₂ en H⁺ komt vrij.
• HCO₃^- vanuit bloedplasma naar rode bloedcellen, vormt H₂CO₃ met H⁺ , wordt door koolzuuranhydrase meteen gesplitst in CO₂ en H₂0.

Partiële druk: pO₂ en pCO2 

0% Hb

100% HbO2

100% Hb

0% HbO2

Een klein beetje zuurstof lost op in bloedplasma, het grootste deel wordt geboden aan hemoglobine (Hb) in de rode bloedcellen.

Bij meer CO₂ wordt makkelijker zuurstof afgegeven bij dezelfde zuurstofdruk.

Bohr-effect = hogere afgifte O₂ door Hb vanwege hogere temperatuur of pCO2

VRAGEN

Vragen?

Zet de orgaanstelsels op de juiste plek in het schema. 

Bloedvatenstelsel

Ademhalingstelsel

Verteringstelsel

Via welk proces wordt er zuurstof opgenomen en koolstofdioxide afgegeven?

1. Actief transport
2. Exocytose
3. Osmose
4. Diffusie

Geeft B het zuurstofrijke of zuurstofarme bloed aan?

Geeft Y koolstofdioxide of zuurstof aan?

1. B - rijk Y - zuurstof
2. B - rijk Y - koolstofdioxide
3. B - arm y - zuurstof
4. B - arm Y - koolstofdioxide

Bij Harm meten we de volgende waardes van de uitgeademde lucht:
zuurstof 17%; koolstofdioxide 3%.
Wat is vermoedelijk de samenstelling geweest van zijn ingeademde lucht?

1. Zuurstof 16%, koolstofdioxide 4%
2. Zuurstof 21%, koolstofdioxide 4%
3. Zuurstof 16%, koolstofdioxide 0,04%
4. Zuurstof 21%, koolstofdioxide 0,04%

Door welke factor uit de wet van fick werkt de opname van voedingsstoffen snel?

1. Diffusiecoëfficient (D)
2. Diffusieoppervlak (A)
3. Concentratieverschil
4. Diffusieafstand

Leg uit aan de hand van de Wet van Fick welke factoren de diffusiesnelheid bij een astma-aanval beïnvloeden

COPD = longemfyseem en/OF chronische Bronchitis

• Longemfyseem: beschadigingen van longblaasjes en bronchiolen 
• Chronische Bronchitis: langdurige, soms levenslange ontsteking 
• Bij COPD zijn de longblaasjes beschadigd of verstopt. Hierdoor zijn mensen met COPD kortademiger en hebben ze meer moeite met ademhalen.

Leg aan de hand van de Wet van Fick uit waarom mensen met COPD kortademiger zijn en meer moeite hebben met ademhalen

Bij covid-patienten op de IC dient men zuurstof toe via een slangetje in of kapje op de neus. DIt lijkt de benauwdheidsklachten wat te verlichten.
Leg uit hoe het toedienen van zuurstof de klachten van benauwdheid bij COVID-19 patienten kan voorkomen. Maak in je uitleg gebruik van een factor uit de wet van Fick.

Aan de slag

Toetsinzage

Maken: 1 t/m 5