4/12 telwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Woordsoorten: telwoorden

Planning

• Lesdoel
• Lezen
• Terugblik
  
• Instructie- zelfstandig in stilte werken 
• Verlengde instructie - in stilte werken 
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel

Aan het einde van deze les 

- kun je benoemen wat hoofd-en rangtelwoorden zijn

- kun je het verschil benoemen tussen bepaalde en onbepaalde hoofdtelwoorden en bepaalde en onbepaalde rangtelwoorden;

- heb je geoefend met het bepaalde en onbepaalde hoofdtelwoorden en bepaalde en onbepaalde rangtelwoorden.

Blauw = kennis = leren

Oranje =  kunnen = oefenen 

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

Wederkerend vnw

Wederkerig vnw

zich

elkaar

elkander

me

mekaar

ons

Wederkerend voornaamwoord

Bij een wederkerend werkwoord (wkww) hoort altijd een vorm van het wederkerend voornaamwoord (wvn) zich:

zich vergissen, zich wassen.

De voetballers hebben zich vreselijk misdragen na de klassieker Ajax-Feijenoord.

De poes waste zich in het lentezonnetje.

Het wederkerend voornaamwoord (wvn) zich past zich steeds aan het onderwerp aan.

ik vergis me

jij vergist je, u vergist u

hij vergist zich

wij vergissen ons

jullie vergissen je

zij vergissen zich

Wederkerend voornaamwoord

Je benoemt het wederkerend werkwoord en het wederkerend voornaamwoord als volgt:

Na de klassieker Ajax tegen Feijenoord hebben jullie je vreselijk misdragen.

Na = vz

de = lw

klassieker = zn

Ajax = zn

tegen = vz

Feijenoord = zn

hebben = hww

jullie = psv

je = wkvn

vreselijk = bn

misdragen = wwkw

Wederkerig voornaamwoord

Er is één wederkerig voornaamwoord (wgv): elkaar. De bijvoeglijke vorm is elkaars.

Na lange tijd zagen ze elkaar.

Na = vz

lange = bn

tijd = zn

zagen = zww

ze = psv

elkaar = wgv

Ze vielen in elkaars armen.

Ze = psv

vielen = zww

in = vz

elkaars = wgv

armen = zn

Nieuwe lesstof

Wanneer is de man met de pet aan de beurt?

1. eerste
2. tweede
3. derde
4. laatste

Wanneer is de man met het rode boek aan de beurt?

1. tweede
2. derde
3. vierde
4. vijfde

Wat voor woordsoort was dit?

Begrippen

Telwoord

Een woord dat een hoeveelheid of volgorde aangeeft.

Hoofdtelwoord

Een telwoord dat een hoeveelheid aangeeft.

Rangtelwoord

Een telwoord dat een volgorde aangeeft.

Bepaalde hoofd- en rangtelwoorden

Telwoorden die precies zijn. Bijvoorbeeld: twintig, eerste.

Onbepaalde hoofd- en rangtelwoorden

Telwoorden die niet precies zijn. Bijvoorbeeld: enkele, volgende.

Telwoorden

Een telwoord (tw) geeft een hoeveelheid of een volgorde aan.

Er zijn twee soorten telwoorden.

Een hoofdtelwoord (htw) geeft een hoeveelheid aan.

Ik heb ... (drie, honderdtwintig, veel) pennen in mijn etui.

Een rangtelwoord (rtw) geeft een volgorde aan.

Een rangtelwoord eindigt altijd op -de of-ste.

Ik zit op de ... (zesde, twintigste, middelste, laatste) rij in de klas.

Hoofd- en rangtelwoorden kunnen bepaald (precies) zijn:

Twintig (htw) scholieren kunnen meedoen aan de talentenjacht. De eerste (rtw) prijs is een iPad.

Hoofd- en rangtelwoorden kunnen onbepaald (niet precies) zijn:

Enkele (htw) leerlingen konden niet meer meedoen. De volgende (rtw) keer zijn zij aan de beurt.

Telwoorden

Tip.

Onbepaalde hoofdtelwoorden kun je vervangen door een bepaald hoofdtelwoord.  Zo kun je ze gemakkelijk herkennen.

Voorbeeld

Sommige gasten kwamen te vroeg. -->  Acht gasten kwamen te vroeg.

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Online: hoofdstuk 2, § 2.8 Grammatica woordsoorten, opdracht 8 t/m 12

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Hoofd- en rangtelwoorden

Hoofd-en rangtelwoorden

hoofdtelwoorden (htw):

geven een hoeveelheid aan

1, één, 8, acht, 35, vijfendertig, 1000, duizend

rangtelwoorden (rtw):

geven een volgorde aan

eerste, 1e, tweede, 2e, 120e, honderdtwintigste 

bepaald of onbepaald?

Telwoorden

Hoofdtelwoorden

Rangtelwoorden

Bepaalde

hoofdtelwoorden

Onbepaalde

hoofdtelwoorden

Bepaalde rangtelwoorden

Onbepaalde

rangtelwoorden

bepaald of onbepaald hoofteldwoord

bepaald hoofdtelwoord (bhtw)

het aantal is bekend.

vijf, 5, vijftig, 50

onbepaald hoofdtelwoord (ohtw)

het aantal is niet bekend.

veel, weinig, enkele

Bepaald hoofdtelwoord

Noemt een bekend aantal of bekende hoeveelheid

Voorbeeld

Zeven boeken, zesendertig koeien, drie vijfde van de klas

Onbepaald hoofdtelwoord

Noemt een onbekend aantal of onbekende hoeveelheid

Voorbeeld

Veel boeken, weinig koeien, enkele leerlingen

Bepaald rangtelwoord

Geeft een bekende plaats in een rij aan

Voorbeeld

Zevende, zesendertigste

Onbepaald rangtelwoord

Geeft een onbekende plaats in een rij aan

Voorbeeld

Middelste, zoveelste, laatste, hoeveelste

Telwoorden

Tip.

Onbepaalde hoofdtelwoorden kun je vervangen door een bepaald hoofdtelwoord.  Zo kun je ze gemakkelijk herkennen.

Voorbeeld

Sommige gasten kwamen te vroeg. -->  Acht gasten kwamen te vroeg.

Op een rijtje

Even oefenen

bepaalde

onbepaalde

hoofdtelwoord

rangtelwoord

Waaraan kun je direct zien dat tweede en hoeveelste rangtelwoorden zijn?

Welk soort telwoord geeft altijd een getal aan?

Je twijfelt of het woord Enige in de zin Enige incidenten waren niet te voorkomen een onbepaald telwoord is. Hoe kun je het controleren?

Het woord eerste is een bepaald rangtelwoord. Het woord laatste is een onbepaald rangtelwoord. Kun jij dat uitleggen?

Werk voor deze les + huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

Online: hoofdstuk 2, § 2.8 Grammatica woordsoorten, opdracht 8 t/m 12

Verlengde instructie:

Online: hoofdstuk 2, § 2.8 Grammatica woordsoorten, opdracht 9 t/m 12

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel

Aan het einde van deze les 

- kun je benoemen wat hoofd-en rangtelwoorden zijn

- kun je het verschil benoemen tussen bepaalde en onbepaalde hoofdtelwoorden en bepaalde en onbepaalde rangtelwoorden;

- heb je geoefend met het bepaalde en onbepaalde hoofdtelwoorden en bepaalde en onbepaalde rangtelwoorden.

Blauw = kennis = leren

Oranje =  kunnen = oefenen 

Geef aan tot welk soort telwoord de telwoorden uit de tekst horen.

bepaald hooftelwoord

onbepaald hoofdtelwoord

bepaald rangtelwoord

onbepaald rangtelwoord

meerdere

zoveelste

vijftien

beide

derde

een paar

middelste

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?