§ 6 Olie en gas

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Moderne tijd (1800 - heden)

Begrippen:

- walvistraan 

- aardolie en petroleum

- John D Rockefeller

- verbrandingsmotor

- aardgas Groningen

Kenmerkende aspecten:

-industriële revolutie

- toenemende westerse welvaart

§ 5

Samen lezen § 5, blz 113

daarna: quizvragen

Wat is NIET juist: De stoommachine van Watt...

1. gebruikte minder energie dan die van Newcomen
2. kon een op- en neergaande beweging omzetten in een draaiende beweging
3. Werd geproduceerd in eigen beheer
4. kon een draaiende beweging omzetten in een op-en neergaande beweging

Waar is de stoommachine van Watt NIET (mede) voor verantwoordelijk?

1. Het op grote schaal ontstaan van fabrieken
2. Verstedelijking
3. Zeilschipeffect
4. Sociale kwestie

"De stoomtrein was zowel een gevolg als een oorzaak van de industriële revolutie."

1. juist
2. onjuist

"Het zeilschipeffect vindt tegenwoordig niet meer plaats"

1. juist
2. onjuist

uitleg § 6

Hoe kwam men aan olie rond 1800?

• uit planten (lijnolie , nu: palmolie)
• Walvistraan  is de olie verkregen door het uitkoken onder druk van voornamelijk vetweefsel (blubber) van baleinwalvissen.

•  Werd van de 17e tot diep in de 19e eeuw gebruikt als lampolie en bij de zeepbereiding.

• Walvissen waren in de Noord-Atlantische oceaan bijna uitgestorven.

Hedendaagse walvisvangst

Aardolie

• In 1859 werd voor het eerst aardolie opgeboord in de VS.
•  Aardolie moet geraffineerd worden. 
• Het doel was om kerosine te verkrijgen (= petroleum) voor lampolie, kooktoestellen en kachels.
• Tegenwoordig wordt aardolie gebruikt voor: brandstof, alles van kunststof (plastic), geneesmiddelen, alles waarvoor machines nodig zijn.
• Bijna 100 miljoen vaten olie per dag opgepompt (159 liter per vat).

Maken § 6

vraag 20, 22, 23, 24, 25

Standard Oil

• John D. Rockefeller. 'De rijkste man die ooit heeft geleefd'.
• Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten bezit Standard Oil 90% van de markt in olie.
• Creëert een markt voor petroleum door gratis olielampen uit te delen in China.
• In 1911 wordt het bedrijf opgesplitst in het kader van monopoliewetgeving.
• Dit maakt Rockefeller alleen maar rijker.

Zijn vader, ook wel Devil Bill genoemd, was een rondreizende oplichter die allerlei drankjes en kruiden verkocht (zoals slangenolie) die overal en nergens kinderen verwekte.

John was een abolitionist maar hoefde niet te vechten in de Amerikaanse burgeroorlog omdat hij aan de kostwinner van de familie was. In plaats daarvan huurde hij soldaten in die in zijn plaats vochten, common practice. Tijdens de burgeroorlog verdiende hij veel geld, die hij later ging investeren in zijn olie-maatschappij.

Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten, bezat Standard Oil op een zeker moment 90% van de markt in olie.

In 1911 moest Standard Oil verplicht worden opgesplitst ivm monopolie-wetgeving. Dit maakte Rockefeller alleen maar rijker en hij werd de eerste miljardair.

Vanaf zijn 40e leed hij aan ziekte die ervoor zorgde dat al zijn lichaamshaar uitviel. Hij ging pruiken dragen. Hij is 97 geworden.

Verbrandingsmotor

• Eerste auto Daimler / Maybach

• Bekend: eerste rit van concurrent Carl Benz door zijn vrouw Bertha.
  

video eerste auto

daarna quizvragen

Hoe hard ging de eerste auto?

1. 4 mph
2. 7 mph
3. 9 mph
4. 12 mph

Waar haalde men brandstof vandaan voor deze auto?

1. Bij de apotheek
2. Bij de groothandel
3. Bij het benzinestation
4. Bij de olieraffinaderij

Wat bewees de stiekeme rit van de vrouw van Carl Benz?

1. 'Vrouw achter het stuur, bloed aan de muur'
2. Dat de auto niet geschikt was voor een groot publiek
3. Dat de auto veilig door iedereen bestuurd kon worden
4. Dat auto's ongelukken kunnen veroorzaken

Hoe heette de eerste 'moderne' auto die Daimler maakte in 1901?

1. Benz
2. Ford
3. Renault
4. Mercedes

T-Ford

• 1913. Henry Ford kopieert de lopende band uit de vleeswerkingsindustrie naar de productie van auto’s.

• De T-Ford wordt zo betaalbaar voor de middenklasse
  

• ‘Je kunt de auto in elke kleur krijgen zolang het maar zwart is’
  

0

In welk jaar werd het aardgasveld in Slochteren ontdekt

1. 1947
2. 1957
3. 1959
4. 1964

Waar werd het aardgas uit Groningen NIET voor gebruikt?

1. Verwarming en koken
2. Om elektriciteit op te wekken in centrales
3. Als exportproduct om de inkomsten te storten in een spaarfonds
4. Als exportproduct om met de inkomsten de verzorgingsstaat te financieren

Waarom denk je dat pas in 1986 (ruim 25 jaar na ontdekking van het aardgasveld) de eerste aardbevingen plaatsvonden?

Waarom kun je niet verhuizen als de waarde van je huis achteruit gaat? (tip: iets met hypotheek en restschuld)